از مجموعه امثال فارسی تا زندگی میرزاده عشقی
در باب حکمت زندگی
نویسنده: آرتور شوپنهاور
ترجمه: محمد مبشری
277ص، تهران: انتشارات نیلوفر، 1388، چاپ اول
این کتاب که از اصل آلمانی آن ترجمه شده، یکی از آثار زیبا و دلنشین «آرتور شوپنهاور» فیلسوف برجسته قرن نوزدهم میلادی است. «شوپنهاور» در این کتاب، در توضیح و تایید افکار خود در خصوص حکمت عملی و دستیابی به سعادت، سخنان بعضی از خردمندان مانند «هومر»، «ارسطو»، «سنکا»، «ولتر»، «گوته»، «سعدی»، همچنین برگزیده ای از امثال و حکم تمدن های بزرگ اروپا و آسیا و گفته هایی از «عهد عتیق» و «اوپانیشاد» را نقل کرده و خود با سخنانی بدیع، بر این گنجینه افزوده است. او این کتاب را در سالمندی نوشته و تجربیات و دانش خود در باب سعادت را با بیانی روشن و پرطنز به خوانندگان عرضه کرده است.
فرهنگ بزرگ ضرب المثل های فارسی: مجموعه 2 جلدی
نویسنده: حسن ذوالفقاری
2509ص، تهران: انتشارات معین، 1388، چاپ اول
مثل ها آینه فرهنگ، هنجارهای اجتماعی، عقاید، اندیشه ها، شیوه زندگی، منش، مناسبات، تمدن، اخلاق و معیار ذوق ملتهاست. همچنین باعث زنده نگاه داشتن واژگان، کنایات، اصطلاحات، و زبان هر ملت و موجب توانمندی و غنای آن است، از این رو مانند شعر و سایر انواع ادبی موثر است. مجموعه دو جلدی «فرهنگ بزرگ ضرب المثل های فارسی»، شامل حدود یکصد هزار مثل از تمام شهرستان ها، اقوام ایرانی و کشورهای فارسی زبان است. نمایه دقیق کلید واژه ها و موضوعات، امکان دسترسی سریع و آسان به این مثل ها را فراهم می آورد. امثال کتاب اعم از اشعار مثل شده و مستخرج از متون ادبی و تاریخی و مثل های رایج در میان فارسی زبانان، مستند و با ذکر ماخذ دقیق آنها – بالغ بر چهارصد متن – است. واژه نامه انتهای کتاب، شامل پنج هزار واژه گویشی به همراه معنی آنها و راهنمای فهم دقیق امثال است. همچنین مقدمه مبسوط کتاب، به شیوه علمی، تمامی مباحث نظری ضرب المثل ها را در بر می گیرد.
میرزاده عشقی
نویسنده: سولماز نراقی
159ص، تهران: نشر ثالث، 1388، چاپ اول
این کتاب می کوشد به موازات تحلیل آراء و آثار «میرزاده عشقی»، تصویر نسبتا جامعی از زندگی و شرایط اجتماعی روزگار او، برای خواننده ناآشنا با این شاعر آزادیخواه ارائه کند. فصل نخست کتاب، به بحثی درباره شرایط سیاسی و اجتماعی ایران در دوران پس از انقلاب مشروطه اختصاص دارد. در فصل دوم، با زندگی «عشقی»، از زمان مهاجرت وی به کرمانشاه تا سفرش به «استانبول»، یعنی فاصله 20 تا 22 سالگی او آشنا می شویم. موضوع فصل سوم، بازگشت شاعر به ایران، مقارن با امضای قرارداد 1919 میلادی، میان دولت «وثوق الدوله» و انگلیس، مخالفت او با این قرارداد و زندانی شدن «عشقی» است. فصل چهارم به بررسی اپرای «رستاخیز شهریاران ایران»، منظومه «کفن سیاه» و سایر نمایشنامه های «عشقی» می پردازد. گفتنی است که «رستاخیز شهریاران ایران»، نخستین نمایشنامه منظوم و آهنگین در تاریخ ادبیات معاصر ایران است. در فصل پنجم، حضور «عشقی» در عرصه سیاست، به دنبال کودتای 1299 خورشیدی، مورد توجه قرار می گیرد. فصل ششم به اندیشه های انقلابی «عشقی» که علی رغم اهداف خیرخواهانه و ترقی طلبانه اش به افراطی گری منجر شد می پردازد. موضوع فصل هفتم مبارزات قلمی «عشقی» با «قوام السلطنه» و مجلس چهارم است. هجویه معروف شاعر علیه مصوبات این مجلس و خطابیه های تندش علیه «قوام السلطنه»، در این فصل بررسی می شود. در فصل هشتم، یکی از معروف ترین سروده های «عشقی» یعنی «سه تابلو مریم» و فرم و محتوای آن مورد توجه قرار می گیرد. منتقدین «سه تابلو» را، داستان شکست مشروطیت می دانند. فصل نهم، پایان کار «عشقی» است. در این فصل خواننده با مبارزات قلمی «عشقی» علیه قدرت و استبداد «رضاخان»، و همچنین نوشته های او در روزنامه«قرن بیستم» آشنا می شود.
قصه قدیم: 111 قصه از سرچشمه های ایران و اسلام
به کوشش: محمد علی سپانلو
608ص، تهران: انتشارات کاروان، 1388، چاپ اول
این کتاب، جستجویی است برای یافتن ردپای داستان کوتاه در متون کهن ادبیات ایرانی – اسلامی. «محمد علی سپانلو»، شاعر سرشناس ایران، با گشت و گذار در چنین متونی، صد و یازده قطعه داستانی زیبا را انتخاب کرده است؛ قطعاتی که خوانندگان می توانند از رهگذر آن ها، هم با سبک قصه گویی در ادبیات کهن ایرانی – اسلامی آشنا شوند (به ویژه فرم شبه داستان کوتاه)، و هم لحظاتی متفاوت را با «قصه قدیم» تمدنمان بگذرانند، تا آن ها را با نگاه دیگری بخوانند. تمام این قصه ها از کتب قصه منثور ما انتخاب شده است. دیدگاه تاریخی ایرانی به نثر، بر این اعتقاد بوده است که نثر بیشتر برای انتقال اطلاعات صرف به کار می رود. از این رو، این قصه های برگزیده، وجه تاریخی بیشتری دارند و از آرایه ها و پیرایه های شعر و نظم دور هستند. همین باعث می شود که این قصه ها، بیشتر به سبک قصه گویی مدرن نزدیک شوند. «سپانلو» در گردآوری این مجموعه، کتاب هایی چون «مروج الذهب»، «روضة الصفا»، «تاریخ عضدی»، «مطلع السعدین»، «فرج بعد از شدت»، «تاریخ طبری»، «لطایف الطوایف»، و جز آن را منابع خود قرار داده است. بسیاری از این قصه ها، تاریخی هستند و خواننده را به این نتیجه می رسانند که انگار تاریخ نویسی ایرانی – اسلامی، بیان تاریخ به شکل قصه کوتاه بوده است. «سپانلو» معتقد است که اسلوب نگارش قصه های تاریخی ما می تواند به درجات گوناگون عصای دست قصه نویسان متجدد ما هم باشد؛ به گونه ای که داستان نویس ما بتواند عناصر بومی و ملی بیشتری بر صورت های اقتباس شده از ادبیات داستانی غرب بیفزاید.
ماجرای مک فارلین: فروش سلاح، آزادی گروگان ها
تالیف: محسن هاشمی، حبیب الله حمیدی
247ص، تهران: دفتر نشر معارف انقلاب، 1388، چاپ دوم
در این کتاب که به وسیله یکی از فرزندان آیت الله «هاشمی رفسنجانی»، یعنی «محسن هاشمی» و با همکاری «حبیب الله حمیدی» تالیف شده، «ماجرای مک فارلین»، یا «ایران – کنترا»، در سال های 1985 و 1986 بررسی شده است. هدف از این بررسی، بازگویی و شرح ماجرایی است که در یک سوی آن ایران قرار داشت؛ کشوری که در بحبوحه جنگ با عراق، به منظور دستیابی به مهمات و سلاح های ویژه، به رهایی گروگان های آمریکایی در لبنان کمک کرد. در سوی دیگر دولت وقت آمریکا بود که کوشید با هدف آزادکردن گروگان های مذکور، به ایران سلاح و مهمات بفروشد و عواید آن را صرف حمایت از مخالفان دولت انقلابی نیکاراگوئه، یا «کنتراها» کند. افشای این ماجرا، به بحرانی منجر شد که روزنامه نگاران آمریکایی، ابعاد آن را با ماجرای «واترگیت» سنجدیدند و بر آن عنوان «ایران گیت» نهادند.
سلام، آقای ونسان
نویسنده: رضا خاکی نژاد
96ص، تهران: نشر چشمه، 1388، چاپ اول
عنوان این مجموعه، برگرفته از یکی از داستان های آن است که تلمیحی به «ونسان ونگوگ» نقاش هلندی دارد. هر چند در داستان ها، گاه و بیگاه، اشاره به مرگ شده است، اما بیش از مرگ و پیش از آن، زندگی و ستایش زندگی مورد توجه بوده است. کتاب در مجموع شامل یازده داستان کوتاه با این عناوین است: «چه بهانه ای بهتر از این؟»، «چهارشنبه سوری»، «به گردنم بیاویز»، «شیوه عاشق کشی»، «توی تراس، روی صندلی بوریا بافت»، «به چشمان ترم بنگر»، «سلام، آقای ونسان»، «آخر هفته رویایی»، «هندوانه»، «مراقبت های محسوس و نامحسوس» و «لبه تاریکی».
تحریر کارگاه خیال: مقاله های ادبی و نقد ادبی
نویسنده: صالح حسینی
553ص، تهران: انتشارات نیلوفر، 1387، چاپ اول
این کتاب، مجموعه ای از مقالات نویسنده در حوزه تفسیر، تحلیل و نقد ادبی است. این مقالات، ذیل هفت عنوان دسته بندی شده اند: 1- چهار مقاله؛ 2- درباره ترجمه؛ 3- نقد و نظر؛ 4- درباره چند رمان؛ 5- درباره آثار فاکنر؛ 6- درباره مرگ ایوان ایلیچ: حدیث مرگ و رستاخیز؛ 7- چهارگفتار(درباره حافظ). اکثر مقالات این مجموعه، در نشریات مختلف، بین سال های 1367 تا 1384 خورشیدی منتشر شده و یا در بخش پایانی آثار ترجمه شده به وسیله نویسنده به چاپ رسیده اند. عناوین بعضی از مقالات کتاب عبارت انداز: «رمان یا قصه– رمان: برداشتی از رمان های نمونه ایرانی»، «شخصیت در روایت»، «کلمه در قالب آوا»، «ترجمه امین کدام است؟»، «تولدی تازه در ترجمه رمان»، «چند نکته عمده در آثار فاکنر»، «زمان در نظر فاکنر»، «جاذبه جادویی شعر حافظ» و «نقش تلمیح در غزلی از حافظ».
مسئله نیمروز: نقدی بر سیاست بریتانیا در جنوب شرقی ایران
تالیف: امین رضا توحیدی
336ص، کرمان: مرکز کرمان شناسی، 1388، چاپ اول
در کتاب حاضر، سیاست های دولت انگلیس در جنوب شرقی ایران (کرمان، سیستان و بلوچستان)،از دوره ناصری تا تاسیس «پلیس جنوب ایران»، بررسی شده است. در این بررسی، جنبه های گوناگون این سیاست در عرصه های استراتژیک، ژئولیتیک، اقتصادی و فرهنگی، مورد توجه قرار گرفته و عواقب نامطلوب آن، یعنی ویرانی گسترده منطقه، معضلات فرهنگی، تهدید وحدت ملی ایرانیان، سقوط شاخص های اقتصاد و انحطاط بازرگانی در جنوب شرقی ایران، نشان داده شده است.
تاریخ عضدی (اسرار زندگی و حرمسرای فتحعلی شاه و آقا محمد خان قاجار)
نویسنده: احمد میرزا عضدالدوله
به کوشش: کاظم عابدینی مطلق
208ص، قم: انتشارات فراگفت، 1388، چاپ اول
این کتاب، گزارش نامرتبی از تاریخ دوران سلطنت «آقا محمد خان» و «فتحعلی شاه قاجار» است. مؤلف کتاب، «سلطان احمد میرزا عضد الدوله»، از فرزندان «فتحعلی شاه» است که در سال 1240 ه. ق متولد شد و در اواسط دوره «مظفر الدین شاه قاجار» درگذشت. بیشتر مندرجات کتاب، شرح حال زنان، دختران و پسران «فتحعلی شاه» و همچنین، جزئیات فراوان از وقایع داخل دربار است. «عضدالدوله»، در این کتاب، به شرح مبسوط و متوالی حوادث تاریخی نمی پردازد. وجهه نظر او تاریخ نویسی نیست بلکه بیشتر نقل خاطرات و گردآوری شنیده ها و مشهودات است. این ویژگی، کتاب را خواندنی و جالب کرده است.«سلطان احمد میرزا عضدالدوله»، شاهزاده ای فاضل و با کمال بود. او اوقات خود را بیشتر به مطالعه و تحقیق می گذراند و کمتر به سیاست می پرداخت. «عضد الدوله» از دوران سلطنت پدرش، «فتحعلی شاه» و «آقا محمد خان»، خاطرات گرانبهایی داشت که آنها را در «تاریخ عضدی» ثبت و ضبط کرده است.
در فرهنگ خود زیستن و به فرهنگ های دیگر نگریستن: سی گفتار درباره فرهنگ
نویسنده: علی بلوکباشی
612ص، تهران: انتشارات گل آذین، 1388، چاپ اول
نویسنده این کتاب، «علی بلوکباشی»، از پژوهشگران برجسته در حوزه مردم شناسی و فرهنگ عامه ایران است. او تاکنون در زمینه های مردم شناسی اقوام، ایلات وعشایر، فرهنگ عامه، ساخت های اجتماعی و نظام های دینی – عقیدتی در ایران، پژوهش های میدانی گسترده ای کرده است. کتاب حاضر، شامل سی گفتار از مجموعه مقالات بسیاری است که نویسنده در زمینه جامعه، فرهنگ و فرهنگ عامه ایران در چهل سال گذشته، یعنی از سال 1343 تا سال 1383 خورشیدی، در نشریات علمی- پژوهشی، اجتماعی – فرهنگی، ادبی، دائرة المعارف ها و یادنامه ها نوشته و چاپ کرده است. عنوان کتاب از عنوان مقاله «در فرهنگ خود زیستن و به فرهنگ های دیگر نگریستن» گرفته شده که در این مجموعه آمده است و نظر نویسنده این مقالات را درباره اهمیت و نقش ارزش های فرهنگی خودی درهویت سازی فرهنگی بیان می کند. گفتارهای این کتاب، حاصل اندیشه و نگرش نگارنده آن و حاصل پاره از یافته های او در پژوهش های میدانی در میان مردم کوچه و بازار، و تحقیقات اسنادی در متون تاریخی، جغرافیایی، ادبی و اجتماعی در زمینه فرهنگ مردم ایران است. با خواندن مطالب این کتاب می توان در کوچه و پس کوچه های فرهنگ عامه ایران گذر کرد و رایحه عطرآگین فضای فرهنگ سنتی ایران را بویید. همچنین در این گشت و گذار می توان با پاره ای از شیوه های رفتاری مردم ایران در زندگی روزانه و نوع اندیشه و باور آنها در زمینه مسائل اجتماعی و فرهنگی و دستاوردهای علمی و هنری مردم، همچنین اشتغالات آنان در برخی پیشه ها و هنرها و نیز آداب و سنت هایشان آشنا شد. عناوین بعضی از گفتارهای این مجموعه عبارت انداز:«فرهنگ و تمدن»، «بقایای فرهنگی»، «فرهنگ سنتی و نهادهای مردمی»، «فرهنگ عامه»، «زبان های رمزی در ایران»، «زبان ها و گویش های مردم خوزستان»، «ادبیات عامه»، «چیستان»، «ادبیات شفاهی بلوچ»، «گاه شماری در مازندران»، «خیشخانه: کهن ترین دستگاه تهویه مطبوع»، «نان و نانوایی در تهران»، «معماری و آرایه بندی قهوه خانه های سنتی»، «تصویرگری عامه»، «شمایل نگاری سنتی»، «تابوت گردانی: نمایش تمثیلی قدسیانه»، «نمایش های زنانه در تهران»، «مفاهیم و نمادگارها در طریقه قادری»،«زایمان» و «مرگ».
