از زمان تبلیغات و مناظره‌های انتخاباتی سال جاری، حسن روحانی بحث را بر این گذاشت که حقوق شهروندی مردم ایران مهم است و این حقوق در فصل سوم قانون اساسی قید شده است و باید آن‌ها را اجرا کرد. دولت او می‌خواهد قانون حقوق شهروندی را به مجلس شورای اسلامی بفرستد. یک بند از فصل سوم قانون اساسی ایران، تفتیش عقاید را ممنوع کرده است و بندی دیگر، سانسور پیش از انتشار را در رسانه‌ها منع می‌کند. مواردی که در هنگام بررسی و سانسور کتاب در ایران، نادیده انگاشته می‌شوند. هفته گذشته، 214 نویسنده، شاعر، مترجم و روزنامه‌نگار در نامه‌ای به علی جنتی، وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی، خواستند تا مسئولیت کتاب‌هایشان به خودشان واگذار شود و سانسور پیش از انتشار کتاب حذف شود. در این متن، خلاصه‌ای از حرف‌ها و بحث‌های مسئولان دولتی ایران در قبال سانسور از زمان انتخابات یازدهم ریاست‌جمهوری تاکنون را باز می‌خوانید.
22 فروردین 1392 حسن روحانی رسماً کاندیداتوری خود در انتخابات ریاست‌جمهوری ایران را اعلام کرد. او در همایش اعلام کاندیداتوری خود گفت: “تدوین منشور حقوق شهروندی از جمله‌های اولویت‌هایم در صورت انتخاب برای ریاست‌جمهوری است” و در ادامه گفت: “دولت من، دولت تدبیر و امید است و گفتمان آن، نجات اقتصاد، احیای اخلاق و تعامل با جهان” خواهد بود.
صالحی سخن‌گوی ستاد انتخاباتی حسن روحانی در 20 خرداد 1392 گفت: “حسن روحانی یک برنامه مشخص و مستقل در مورد حقوق شهروندی ایران تدوین کرده است که در حقیقت این برنامه، عملیاتی کردن فصل سوم قانون اساسی است و تحت عنوان میثاق حقوق شهروندی منتشر می‌شود.”
قانون اساسی ایران، فصل سوم، حقوق ملت: اصل بیست و سوم، تفتیش عقاید ممنوع است و هیچکس را نمی‌توان به صرف داشتن عقیده‌ای مورد تعرض و مواخذه قرار داد. اصل بیست و چهارم، نشریات و مطبوعات در بیان مطالب آزادند مگر آنکه مخل به مبانی اسلام یا حقوق عمومی باشد. تفصیل آن را قانون معین می‌کند.
حسن روحانی در تبلیغات انتخاباتی خود: “بدون اغماض باید گفت، این بخش (کتاب و نشر) از مظلوم‌ترین بخش‌ها نیز بوده است…نگذاریم آدم‌هایی که متخصص نیستند برای کنترل کتاب و فیلم حضور داشته باشند… نگرانی از سانسورهای بی‌مورد را باید حذف کرد… زمانی که فرهنگ ما دولتی است، مسائل ما حل و فصل نخواهد شد… چه اشکالی دارد نظام صنفی از پیشکسوتان بخش هنر و سینما و روزنامه داشته باشیم و آن‌ها خودشان کنترل کنند… وقتی قانون، شفاف باشد، از طریق آن‌ها بهتر کنترل انجام می‌شود. سیاست‌های فرهنگی را به پیشکسوتان شایسته‌ای که در آن زمینه کار کرده‌اند و تخصص دارند واگذار کنیم، یک بار این تجربه را انجام دهیم و ببینیم وضع ما چگونه خواهد شد.”
سیدمحمد حسینی، وزیر فرهنگ و ارشاد ایران دولت دوم احمدی‌نژاد در 16 مهر ماه 1392 گفت که هیچ تغییری در روند سخت‌گیری‌های بررسان اداره کتاب صورت نگرفته است و تبلیغات برخی رسانه‌ها باعث بوجود آمدن این تصورات شده است. آقای حسینی در گفتگو با خبرگزاری کار ایران مواضع خود را درمورد شیوه ممیزی‌های اداره کتاب و اخباری که اخیرا از سخت‌گیری‌های بیش از اندازه بررسان این اداره نقل می‌شود، اعلام کرد و گفت: “ما قبلاً هم اعلام کرده‌ایم و بار دیگر نیز تاکید می‌کنم اگر ناشران و اهالی کتاب، نقد یا گلایه‌ای دارند، مستقیماً به ما اعلام کنند تا به شکایت‌شان رسیدگی شود. ما قطعاً رسیدگی خواهیم کرد و هرگز نسبت به این موارد بی‌توجه نخواهیم بود.” به گفته وزیر ارشاد ایران، هر اقدامی که صورت می‌گیرد، براساس آیین‌نامه شورای انقلاب فرهنگی است. او گفت “متاسفانه موضوع ممیزی، به یک سوژ‌ه‌ی داغ خبری برای برخی از رسانه‌ها و مطبوعات قرار گرفته و آن‌ها سعی می‌کنند با برجسته کردن برخی از موارد، کلیت اصل ممیزی را زیر سوال قرار دهند تا دیگر چیزی به‌عنوان ممیز وجود نداشته باشد.”
علی جنتی، وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی در گفت‌وگو با هفته‌نامه “آسمان” پیش از شروع دوران وزارت خود گفت: “ممیزی قبل از نشر را برمی‌داریم. خود ناشر وقتی روی کتابی سرمایه‌گذاری می‌کند که سه هزار تیراژ دارد، می‌داند اگر آن کتاب از چارچوب‌های قانونی خارج شود، سرمایه‌اش دچار مشکل می‌شود و مجبور می‌شود صفحاتی از کتاب را تغییر بدهد تا با ضوابط منطبق شود. لذا از همان اول ناشر این ضوابط را مراعات خواهد کرد. بعد نوبت ممیزی بعد از انتشار می‌رسد، آن هم باید در چارچوب قانون باشد. این کار باید توسط افراد صاحب‌نظر و اهل فکر صورت بگیرد و از خرده‌گیری و اعمال سلیقه شخصی خودداری شود.”
علی جنتی در گفت‌وگو با “آسمان” گفت: “این را هم بگویم که اینجا یک کشور اسلامی است و یکسری ارزش‌های انقلاب در جامعه وجود دارد. کسانی هستند که اصلاً حاضر نیستند به این ارزش‌ها احترام بگذارند و می‌گویند باید آزادی بیان باشد و باید هر حرفی دل‌شان خواست بزنند، این نمی‌شود. ما ضوابط قانونی داریم و همه باید تابع آن باشیم. یکی از وظایف وزارت ارشاد “صیانت و حراست از ارزش‌های انقلاب” است.”
علی جنتی بعد از بازگشت از سفر قبل و در جمع خبرنگاران بعد از جلسه هیات دولت گفت: “البته ما می‌خواستیم ممیزی قبل از چاپ را حذف کنیم که پس از بررسی دیدگاه‌ها و نظرات ناشرات و صاحبنظران، روشن شد که نمی‌توانیم میزی قبل از چاپ را حذف کنیم؛ پس ما باید شرایطی را فراهم کنیم تا هر کتابی که به وزارت فرهنگ ارجاع می‌شود، در اسرع وقت بررسی و پاسخ آن روشن شود که نویسنده و ناشر برای مدت طولانی پشت در نمانند.”
علی جنتی: “نمی‌توانیم ممیزی قبل از چاپ را حذف کنیم و ممیزی یک اصل حاکمیت است که به عهده دولت است.”
علی جنتی در قم گفت: “در نمایشگاه کشورهای دیگر مشاهده کردم که برای ورود کتاب به نمایشگاه سختگیری زیادی انجام می‌شود و ما هم سعی می‌کنیم این نظارت‌ها و ارزیابی‌ها در نمایشگاه کتاب تهران هم صورت بگیرد تا از ورود کتاب های غیرعلمی و غیرمفید به نمایشگاه ها جلوگیری شود.” جنتی با اشاره به حساسیت موجود در معاونت فرهنگی بویژه بحث ممیزی کتاب گفت: “با وسواس دنبال این هستم که در صورت امکان یک شخصیت حوزوی در معاونت فرهنگی ارشاد گماشته شود.”
15مهر ماه معاون فرهنگی جدید وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، بعد از هفته‌ها انتظار مشخص شد: سیدعباس صالحی جایگزین علی اسماعیلی شد که سرپرست این معاونت را از زمان برکناری بهمن دری بر عهده داشت. صالحی دکترای فلسفه دارد، متولد مشهد است. فعالیت پژوهشی و مدیریت مطبوعاتی داشته است و عضو هیات امنای دفتر تبلیغات اسلامی قم بوده و نویسنده کتاب‌های مذهبی است. او چهره‌ای حوزوی است اما لباس روحانیت به تن نمی‌کند. در حکم وزیر ارشاد خطاب به او آمده است: “نظر به مراتب علمی و سوابق فرهنگی و مطالعاتی درخشان جناب‌عالی به موجب این حکم به سمت “معاون امور فرهنگی” منصوب می‌شوید. امید می‌رود با استعانت از خداوند متعال و بهره‌گیری از کلیه ظرفیت‌های موجود و نیروهای اندیشمند، فرهیخته و صاحب‌نظر در زمینه احیا و گسترش فرهنگ اصیل اسلامی - ایرانی، برنامه‌ریزی در جهت تولید، توسعه و ترویج فرهنگ مکتوب و پژوهش‌های فرهنگی، حمایت از حقوق نویسندگان و اهل قلم و ناشران و روزآمد ساختن فعالیت‌های حوزه چاپ و نشر موفق و مؤید باشید”.
علی جنتی در جلسه معارفه معاون جدید و قدیم فرهنگ: “متاسفانه در بررسی برخی از کتاب‌هایی که اداره کتاب به آن‌ها مجوز نشر نداده بود، دریافتم بسیاری از ایرادهای وارد شده بر حسب سلیقه بوده است. مثلاً رای بر جایگزین کردن کلمه‌ای با کلمه‌ای دیگر … من فکر می‌کنم اگر قرآن وحی منزل نبود آن را به ممیزان اداره کتاب می‌سپردیم مجوز انتشار برای آن صادر نمی‌کردند و می‌گفتند برخی از کلمات با عفت عمومی در تناقض است … کتاب‌ها می بایست براساس متخصصان و اهالی فن مورد بررسی قرار گیرند نه کسانی که در حوزه‌های مختلف تخصصی ندارند. اگر ارشاد مشکل مالی دارد و ممیزی کتاب را به عهده چند دانشجو می‌گذارد، ما باید مشکلات مالی‌مان را حل کنیم و به جای دانشجو از اساتید مجرب بخواهیم تا در مورد کتاب‌های مختلف اظهارنظر کنند … نوع برخورد با ناشران در دوره‌های قبلی درست نبوده است. ناشری که کتاب‌هایش در اداره کتاب ممنوع الانتشار اعلام شده چرا باید با او برخورد شود. اینکه چاپ غیرقانونی نکرده، اگر از قوانین تخلف می کرد، و کتابش را بدون اجازه وزارت ارشاد منتشر می کرد متخلف بود. حالا چه تعداد کتاب‌های مجوز نگرفته‌اش ۱۰ عنوان باشد چه ۲۰ عنوان … در چنین شرایطی کتابی که ۱۰۰ درصد مورد تایید نظام و جمهوری اسلامی ایران است از سوی همان ناشر برای اخذ مجوز نشر به ارشاد سپرده می‌شود و مجوز نمی گیرد. آیا این سهم ماست؟”
علی جنتی در جواب به نامه سرگشاده 214 امضایی گفت: “ما نمی‌توانیم به‌طور کلی ممیزی را برداریم، زیرا موظف به اجرای مصوبات شورای عالی انقلاب فرهنگی و مجلس شورای اسلامی هستیم. از این‌ها گذشته چطور می‌شود اجازه داد برخی از کتاب‌های مشکل‌دار، ذهن مخاطبان را در جامعه مسموم کند؟”
