پرزیدنت اوباما یک عنصر مهم را در سخنرانی خود درباره استراتژی مبارزه با دولت اسلامی از قلم انداخت: جای ایران در ائتلاف علیه داعش کجاست؟
مسلما این سئوالی است که نمی‌توان آن را کلا کنار گذاشت و از چالش‌های مهم ائتلاف به رهبری آمریکا محسوب می‌شود. ایران در تمام امور عراق چه بصورت مستقیم، چه نیابتی حضور دارد.
بسیار غیرمحتمل است ایران بتواند زیر چتر آمریکا به یک شریک قابل اعتماد تبدیل شود. روز چهارشنبه، وزارت خارجه ایران گفت، ائتلاف بین‌المللی علیه داعش ابهامات زیادی دارد. در این گفته اشاره‌ای به سخنرانی اوباما نشده است.
اما ایران، با منافع عمیق خود در عراق و سوریه، دلایل بسیاری برای نابودی داعش دارد. احتمال دارد ایران در یکی از آن سناریوهای عجیب خاورمیانه ای در ائتلافی به رهبری غرب علیه دولت اسلامی و شبکه‌های آنان نقش مهمی ایفا کند.
پنج دلیل برای این منظور وجود دارد:
بازوی شیعه: ایران سلطه قدرتمندی بر شبه‌نظامیان شیعه عراق دارد. برخی از این گروه‌ها در گذشته علیه سربازان آمریکا جنگیده‌اند. حالا، واحدهای مبارزان شیعه به نبرد علیه دولت اسلامی در شمال عراق پیوسته‌اند. دلیل آن توازن قدرت است. شاخه شیعیان عراق و همچنین ایران، عمیقا نگران ایده ظهور افراط‌گرایان سنی هستند که به همان شیوه که غرب را رد می‌کنند، مسلمانان شیعه را محکوم می‌کنند.
قدرت سیاسی: دولت شیعه بغداد هنوز قویا در مدار تهران است. ایران با نوری المالکی نخست‌وزیر سابق عراق روابط بسیار در هم تنیده‌ای داشت. بعید است، به رغم مشارکت بسیار گسترده‌تر سنی‌ها، این رابطه در دولت جدید حیدر العبادی تغییر چندانی کند. هرگونه برنامه جامع برای حمله هوایی یا حملات دیگر علیه دولت اسلامی باید حداقل با اشاره‌ای از طرف بغداد انجام شود. این به آن معنی است که ایران همیشه حضور خواهد داشت.
سوریه: نبرد علیه داعش باید در نهایت از مرز عبور کند و به سوریه برسد، جایی که این شبه‌نظامیان سنگرهای مهمی در آن دارند. اینجاست که همه‌چیز واقعا پیچیده می‌شود. اوباما گفته است، بازی زمینی در سوریه می‌تواند توسط شورشیان “معتدل” که هدف اصلی آن‌ها سرنگونی دولت بشار اسد است انجام پذیرد. ایران همچنان متحد اسد است. غرب نمی‌خواهد برای هماهنگی هرگونه استراتژی مستقیما با اسد طرف شود. اما ایران می‌تواند به عنوان واسطه عمل کند.
رقابت منطقه‌ای: واشنگتن و متحدانش می‌خواهند تا حد ممکن در خاورمیانه پریشانی وجود نداشته باشد. این شامل حل اختلافات همیشگی بین ایران و عربستان سعودی است؛ متحد غرب که شاخه خاصش از اسلام زمینه را برای ظهور برخی از افراط‌گرایان هموار کرده است. اوباما پیش از سخنرانی خود، با ملک عبدالله، پادشاه عربستان تماس تلفنی گرفت. این نشان دیگری از نقش حیاتی عربستان در حمایت اعراب برای نابودی دولت اسلامی است. پیام دیگری در ذهن واشنگتن است: آرام نگه داشتن عربستان در میانه احتمال ارتباط نزدیک‌تر با ایران. زمانی‌که آمریکا مذاکرات هسته‌ای با ایران را شروع کرد، عربستان روی خوشی نشان نداد. آمریکا دیگر نمی‌خواهد با ترشرویی عربستان مواجه شود.
امکان مذاکره: در حال حاضر، فرصت مذاکره مستقیم بین ایران و آمریکا از هر زمانی بیشتر است. از طریق مذاکرات هسته‌ای کانال‌های مذاکره باز شده است. تهران و واشنگتن در گذشته مذاکرات سه‌جانبه‌ای را با میزبانی عراق انجام داده‌اند. اواخر این ماه، رهبران جهانی برای بزرگترین رویداد دیپلماتیک در نیویورک گردهم خواهند آمد: مجمع عمومی سازمان ملل.
منبع: واشنگتن پست – ۱۲ سپتامبر
