نادر ایرانی ـ بابک صفاری
همزمان با آخرین سفر دوره ای بوش به اروپا و تصویب بیانیه نهایی اروپا و آمریکا به منظور اعمال تحریم های بیشتر علیه جمهوری اسلامی، روزنامه کیهان و خبرگزاری های فارس و ایسنا به نقل از دیپلمات های غربی اعلام کردند که “دارایی‌های بانکهای ایرانی از طریق برخی شرکت‌ها که در کشورهای حاشیه خلیج فارس تاسیس شده‌اند، در حال انتقال به تهران” هستند.
بر اساس پیش نویس بیانیه مشترک اروپا و آمریکا، به ایران هشدار داده شده است که در صورت عدم تعلیق برنامه غنی سازی، تحریم های بیشتری علیه ایران اعمال می شود.فشار بر بانک های ایران برای وادار کردن تهران به توقف غنی سازی، از موضوع های مهم اجلاس سالیانه اتحادیه اروپا و آمریکا، در لیوبلیانا، پایتخت اسلوونی بود.خبرگزاری های بین المللی که پیش نویس بیانیه پایانی این اجلاس را به دست آورده اند، گزارش داده اند که قرار است اتحادیه اروپا و آمریکا در بیانیه ای مشترک به ایران اخطار دهند که اگر تهران غنی سازی را متوقف نکند، این کشورها آماده اند فراتر از تحریم های سازمان ملل علیه ایران عمل کنند.خبرگزاری رویترز در این باره خبر داده که احتمال دارد فشار بر بانک های ایرانی افزایش پیدا کند.واشینگتن، ۲۷ کشور عضو اتحادیه اروپا را تشویق می کند که بر بانک های ایران فشار وارد کنند و با آنها وارد معامله نشوند. آمریکا همچنین از اتحادیه اروپا خواسته است تا فعالیت شعبه های بانک ملی در لندن، پاریس و هامبورگ تعطیل شوند.
بر پایه گزارش خبرگزاری رویترز از این جلسه نیز پیش طرح این قطعنامه، بر سخت گیری های بیشتر در مورد بانک های ایرانی تاکیدشده و آمده است که طرفین اروپایی و آمریکایی آماده اند که “تحریم های بیشتر را به همراه فشارهای افزون تر” اعمال کنند. در توجیه این تصمیم گیری به رابطه “بانک های ایرانی با تروریسم” اشاره شده است: “ما به همکاری با یکدیگر ادامه خواهیم داد تا قدم های بیشتری برداریم و مطمئن شویم که بانک های ایرانی نمی توانند از طریق بانک های بین المللی به تروریسم کمک کنند.“
سی بایدن گری، فرستاده واشنگتن نیزبه محض تمام شدن این جلسه در اسلوانیا، به خبرنگاران گفته است: “ما می خواهیم مطمئن شویم که آنها[اتحادیه اروپا] در کوتاه ترین زمان ممکن اقدام خواهند کرد.“
و مقامات اتحادیه اروپا در همین راستا اعلام کردند که قصد دارند دارایی های بانک ملی ایران را مسدود کنند؛ هر چند بر این نکته نیز انگشت گذاشته اند که پیش از انجام این کار می خواهند “عکس العمل ایران در قبال خواست بین المللی برای متوقف کردن غنی سازی اورانیوم” را ببینند.
درچنین شرایطی خبرگزاری ایسنا به نقل از دیپلمات‌های غربی اعلام کرد که “دارایی‌های بانکهای ایرانی از طریق برخی شرکت‌ها که در کشورهای حاشیه خلیج فارس تاسیس شده‌اند و در حال انتقال به تهران” است. دیلی تلگراف در معرفی این “شرکت ها” به شبکه “پنهانی پیشرو” که در کشورهای خلیج فارس مانند دوبی دایر شده اند، اشاره کرده است. اما محسن طلایی، معاون اقتصادی وزارت امورخارجه جمهوری اسلامی بدون اشاره به نام این شرکت ها تنها به این اکتفا کرد که: “دولت جمهوری اسلامی بخش عمده دارایی هایش را از بانک های اروپایی به بانکهای آسیایی منتقل وبخشی را نیزبه دارایی واقعی مانند طلا و سهام تبدیل کرده است.”
اما در حالیکه گفته شده “آمریکا درنهایت راه حرکت سرمایه از طریق شرکت ها و بانک های ایران در کشورهای عربی حاشیه خلیج فارس را مسدود” خواهد کرد، روزنامه کیهان با “به موقع خواندن اقدام دولت برای خروج دارایی های ایران از اروپا” این عمل را “هوشمندانه” خوانده و با حمله به دولت خاتمی نوشته است: “دولت اصلاحات در ماه های پایانی دوره خود طی مصوبه ای در هیات دولت، شرکت نفت را مکلف کرد که 100 درصد وجوه حاصل از صادرات نفت خام را به بانک های خارجی واریز کند.“
آثار تحریم ها
اما مسئله اینجاست که به گفته دست اندرکاران اقتصادی “تحریم بانک های ایرانی آثار وعوارض خود را درحوزه تجارت خارجی نیز نمایان کرده است”. به گفته صفرعلی،رئیس یکی از بزرگترین شرکتهای کشتیرانی ایرانی، ”به دلیل این تحریم ها انتقال پول در نقاط مختلف جهان برای ایران به سختی مقدور است و شرکتهای کشتیرانی ایرانی مجبورند برای عملیات بانکی، به سراغ واسطه ها بروند که این کار ریسک بالایی دارد”. به گفته وی همچنین تحریم ها باعث شده که “گسترش ناوگان تجاری ایران نیز با مشکلات عمده ای مواجه شود زیرا تسهیلات مالی در اختیار شرکتهایی که به ایران وابستگی داشته باشند قرار داده نمی شود.“
این اظهارات درحالی مطرح می شود که مقامات دولتی معتقدند تحریم ها بر روند جاری کشور تاثیری نداشته است. وزیر پیشین اقتصاد و دارایی از این جمله است که پیش از این گفته بود: “علیرغم همه فشارهایی که به ما وارد شد ما نگذاشتیم طرح شیطانی لطمه زدن به اقتصاد کشورمان عملی شود و تجارت بین المللی پرشتاب نیز به راه خود ادامه داد”.
معاون برنامه ریزی وزارت نفت و مدیر عامل شرکت نفت و گاز پارس هم اگر چه بر “هزینه بر” بودن تحریم ها اشاره کرده و اینکه “این امر[تحریم ها] بی شک پروژه های ما را تحت تاثیر قرار خواهد داد” اما این را نیز افزوده است که: “این تحریم ها پروژه ها را برای توسعه و ادامه تولید در بازار متوقف نخواهد کرد.“