مشتریان سنتی نفت ایران در جست وجوی فروشندگان تازه ای هستند. چین، ژاپن، مالزی وهند که خریدار اصلی نفت ایران بودند، این روزها با عربستان باب مذاکره وخرید را باز کرده اند. از سوی دیگر گفته می شود ایران نفت خود را به شیوه تک محموله می فروشد که یک نوع تجارت غیر رسمی ونیمه پنهانی نفت است. در واقع با اینکه فروش نفت ایران مورد تحریم های شورای امنیت واقع نشده اما به صورت آرام دچار کمبود خریدار شده است.
از فجیره تا عسلویه
رادیوفردا درگزارشی به تغییر مسیر اعلام نشده یک نفت کش موسوم به “صفحه یک” در فجیره (امارات متحده عربی) پرداخت. بر اساس این گزارش، خبرها حاکی از پهلو گرفتن پنهانی کشتی یاد شده در بندر عسلویه بمنظور بار گیری ۱۰۰ هزار بشکه میعانات نفتی ایران واست؛کاری که نمونه ای است از ادامه تجارت اعلام نشده نفت خام و فراورده های نفتی ایران. نفت کش “صفحه یک” که گزارش پهلو نگرفتن آن روز گذشته انتشار یافت تنها یکی از وسایل مورد استفاده در این تجارت پر سود برای خریداران و واسطه های نفتی است.
نفت کش یاد شده بندر فجیره را که در آن روزانه ۸۰ نفتکش بارگیری می کنند، در روز ۱۷ ماه مارس و یک روز بعد از پهلو گرفتن، ترک کرده است. مطابق مقررات موسوم به “سیستم شناسایی خودکار” کشتی ها ضمن تردد، مکلف به اعلام اطلاعات مربوط به محل استقرار و مقصد خود هستند. مقصد هر کشتی نیز باید به صورت دستی در لیست اطلاعات اعلام شده قرار داده شود. اما اطلاعات ماهواره ای حاکی است که نفتکش یاد شده مقصد خود را بعد از ترک فجیره، جبل دانا( بندر دیگری در امارات ) اعلام کرده است. نفت کش مزبور روز ۱۸ ماه مارس به این بندر وارد شده و شب در آن جاپهلو گرفته است. در روز بعد کشتی یاد شده بندر جبل دانا را در امارات ترک و پس از طی عرض خلیج فارس در بندر عسلویه ایران پهلو گرفته است. بنا بر اطلاعات فاش شده از سوی واسطه های نفت و منابع بین المللی کشتی رانی، نفت کش “صفحه یک”، پس از دو روز پهلو گرفتن در عسلویه و بار زدن مقدار نامعلومی از میعانات گازی (محصولی که به مراتب گرانتر از نفت خام سبک اس ) در روز ۲۲ ماه مارس عسلویه را ترک و مجددا پس از طی کردن عرض خلیج فارس روز ۲۳ مارس در بندر راس التنوره (بندر نفتی بزرگ متعلق به عربستان سعودی) پهلو گرفته است.
نفتکش یاد شده متعلق به شرکتی است که در برمودا به ثبت رسیده و توسط شرکت شل اجاره شده است. شرکت شل خریدار عمده نفت عربستان سعودی نیز بشمار می رود.
بنا بر این گزارش همچنین یکی از شیوه های محاسبه میزان تقریبی نفت و یا محمولات بار زده شده به نفتکشها، میزان فرورفتن بدنه آنها در آب پس از بارزدن است. بنا برگزارشهای منتشر شده نفت کش “صفحه یک” پس از ترک عسلویه سه متر بیش از زمان پهلو گرفتن در آب فرو رفته بود.
بنا بر این گزارش صادرات نفت خام ایران مشمول قطعنامه های تنبیهی شورای امنیت نیست و در قطعنامه احتمالی آینده نیز منظور نشده است. با این وجود پیش بینی می شود که تشدید تحریم های یک جانبه نفتی آمریکا صادرات نفت ایران را با دشواری های بیشتری روبه‌رو سازد.
ایران علاوه بر فروش نفت خام و فرآورده های نفتی (میعانات گازی) با قیمت های ترجیحی، ناگزیر از انبار کردن نفت خام سنگین خود در دریا شده است. از این لحاظ فروش نفت خام در هر شرایط و به هر قیمت در توافق های فروش ایران از اولویت خاص بر خوردار شده است.
همچنین مطابق آخرین گزارش موسسه مطالعاتی ای. ای. گیبسون، ایران بدلیل پر شدن کلیه مخازن خشکی خود از نفت خام، نفت بفروش نرسیده تولیدی در میدانهای دریایی سروش و نوروز را در ۱۸ نفت کش بسیار بزرگ و یک سوپر نفت کش موسوم به “سوئزماکس” انبار کرده است.
میزان کنونی نفت خام انبار شده ایران در دریا اینک به ۳۵ میلیون تن بالغ شده است. این رغم معادل ده روز تولید مجموع نفت خام ایران و بیش از ۵۰ در صد کل نفت خام انبار شده جهان بر دریا است. این موضوع از سال 87 به ارامی در جزیره خارک دیده شد وسایت تابناک، وابسته به سردار رضایی هم به آن مفصل پرداخت اما وزارت نفت انبار نفت بر روی کشتی های صادراتی را “کاملا” تکذیب کرد. این در حالی است که عماد حسینی، سخنگوی کمیسیون انرژی مجلس در مصاحبه با خبر آن لاین گفته: “در شرایط فعلی نفت ایران فروخته می شود و مشکل خاصی در این خصوص وجود ندارد. البته در یک برهه ای از زمان مشکلاتی به وجود آمد اما خوشبختانه در شرایط فعلی با توجه به قدرت چانه زنی بالای امور بین الملل نفت مشکلات مرتفع شده است. اگرچه در آن زمان درست است که برخی از مشتریان را از دست دادیم اما بازاریابی امور بین الملل نفت باعث شد تا مشتریان بهتری جذب نفت ایران شوند. در واقع این مساله کاملا به نفع ما تمام شد. باید تاکید کنم در شرایط فعلی مشکل اساسی ما بحث سرمایه گذاری در تولید است. ما درحال حاضر به شدت نگران افت تولید هستیم چرا که سرمایه گذاری ها در زمان خود انجام نشده و امکان افت تولید ایران به شدت وجود دارد و باید به طور جدی روی این مساله برنامه ریزی کرد و تاخیرها را هر چه زودتر جبران کرد تا نگرانی های موجود مرتفع شود. بنابراین با توجه به نیاز بازار به نفت ایران جای هیچ گونه نگرانی وجود نخواهد داشت و باید در بخش سرمایه گذاری بر تولید زمان بیشتری را صرف کرد.”
براساس آماری که در بولتن روزانه امور بین الملل نفت ایران آمده در ماه مه میلادی تخفیف داده شده به نفت سبک ارسالی به آفریقا بدون احتساب هزینه حمل حدود 4 دلار و 30 سنت بوده، در حالیکه همین نفت به مقصد کانال سوئز(Sidi Kerir) که هزینه حمل نیز با ایران است حدود 3 دلار و 75 سنت تخفیف دارد.
تخفیف های غیر معمول
اما از سوی دیگر باید به گزارش بولتن واحد بین المل وزارت نفت در همین ماه اشاره کرد که بر اساس آن ایران برای فروش نفت خود تخفیف های غیر معمول میدهد. براساس این گزارش مقصد نفت خام رقابتی در این منطقه کشورهایی چون سوریه، لبنان، الجزایر و مصر هستند. لازم به توضیح است که ارائه تخفیف از سوی صادرکننده نفت بالاخص در منطقه خلیج فارس بین کشورها مرسوم است و اغلب تعیین این تخفیف به صورت رقابتی میان کشورهایی چون عربستان، ایران، کویت و امارات صورت می گیرد اما با این حال ارائه این تخفیف در هر کشوری با توجه به سیاست های بین المللی کشورهای مذکور صورت می گیرد. اما آمارها نشان می دهد ایران سیاست مشخصی در ارائه تخفیف به کشورهای مقصد ندارد مگر آنکه مسایل فروش نفت نیز تحت تاثیر مسایل سیاسی قرار گرفته باشد و برای حفظ برخی از تبادلات سیاسی لازم باشد تخفیف ارائه شده به یک منطقه بدون دلیل مشخصی کمتر و یا بیشتر باشد.
این گزارش نمایانگر آن است که در حال حاضر ایران بین 3 تا 7 دلار برای انواع نفت خام خود تخفیف می دهد. براین اساس ایران برای فروش نفت فوق سنگین خود ناچار به تخفیف بیش از 5 دلار نسبت به قیمت های فعلی است. براساس این گزارش، در حال حاضر نفت فوق سنگین فروزان به مقصد مدیترانه با 7 دلار تخفیف ارسال می شود. این در حالی است که نفت سنگین ایران به همین مقصد نیز با تخفیف بیش از 7 دلار مواجه است. همچنین در حال حاضر نفت سنگین ایران به مقصد Sidi Kerir) با تخفیف 5 دلار و 30 سنت همراه است در حالی که هزینه حمل و نقل نیز پای ایران خواهد بود.
مشکل خریدار جدی است
اکبر ترکان معاون سابق وزارت نفت نیز هم مشکل کم شدن خریدار نفت ایران وکاهش اجباری صادرات را مد نظر دارد. وی در گفت گو با خبر آن لاین در خصوص آینده بازار نفت وتقاضای جهانی گفته است: “نفت همیشه قیمت متوسط سالیانه اش مهم است. بنابراین جای نگرانی وجود ندارد. چرا که قطعا نفت به زودی بالاخواهد رفت و مشکل کمبود درآمد از این سمت را نخواهیم داشت. بنابراین نمی توان تنها با کاهش قیمت نفت در چند روز ابراز نگرانی کرد. اما نگرانی فعلی فکر می کنم بیشتر به سمت فروش نفت ایران باشد تا قیمت آن. چرا که در حال حاضر ایران مشکل جذب خریدار دارد. در حال حاضر بسیاری از کشورها موانعی برای ما در بازار نفت به وجود آورده اند که همین امر در دراز مدت نگرانی هایی را برای فروش نفت ایران ایجاد می کند. در حال حاضر تولید نفت ایران پایین آمده که مقداری از آن به دلیل مشکلات بازار و نبود خریدار است. در حال حاضر یکی از اساسی ترین مشکلات ما عقب ماندگی از تولید است که باید هر چه زودتر برای این مشکل راه حلی پیدا کرد. در حال حاضر توسعه میادین یادآوران، آرادگان، چنگوله، آذر و… با تاخیر جدی مواجهند و باید هر چه زودتر به این تاخیر ها سروسامان جدی داد. “
