نادر ایرانی
”یکی از شرایط نظم، آزادی، رفاه وعدالت برای اکثریت اعضای یک جامعه، وجود دولتی قوی، کارآمد وبادوام و مشروع است.“
حمید رضا جلایی پور از اعضای حزب مشارکت ایران که در دفتر جنبش مسلمانان مبارز ایران سخنرانی می کرد ضمن طرح مطلب فوق،افزود: “جامعه ای را سراغ نداریم که به صورت خود به خودی اکثریت مردمش دریک نظم و آرامش توام با آزادی زندگی کرده، حداقلی از رفاه اجتماعی داشته ودر بین آنان تبعیض ازمیان رفته باشد”.
وی افزود: “تجربه دنیای مدرن نشان می دهد که هرکشوری که دارای مولفه های رفاه، نظم، آرامش و آزادی بوده، یکی از ابزارهای نهادی مهم آن، دولت قوی، کارآ، بادوام و مشروع بوده است”.
وی در ادامه با اشاره به اینکه به نظر می رسد بعد ازانقلاب مشروطه یکی از خواسته های مردم استقرار دولت قوی وسراسری، کارآ و مشروع درایران بوده است، گفت: “نکته مهم این است که هنوز این فرآیند درایران به سرانجام تاریخی خودش نرسیده است تا جایی که هنوز از هیچ محققی نخوانده ایم که تاکید کند فرآیند دولت سازی درایران طی شده است”.
وی سپس با طرح این سوال که ازمنظر جامعه شناختی چگونه امکان دارد یک دولت کارآ و بادوام و مشروع ساخت، به دو الگو در این باره اشاره کرد وگفت: “در جامعه ضعیف دولت قدرتمندو کارآمد و مشروع شکل نمی گیرد، لذا طرفداران این الگو برای رسیدن به یک دولت کارآ، مشروع و قوی، به یک جامعه قوی و کارآ وبه عبارتی یک خاک خوب نظر دارند”. وی با ذکر این الگو تاکید کرد “پنج فرایند باید وجود داشته باشد تا جامعه ای قوی وکارآمد ایجاد شود و از دل آن دولتی کارآ بیرون بیاید”.
وی اولین فرآیندرا برای جامعه ای قوی، فرآیند اقتصادی غیرحکومتی ذکرکرد وگفت: “مهمترین فعالیت مردم فعالیت معیشتی است و تا زمانی که بند ناف مهمترین فعالیت معیشتی مردم به دولت وابسته باشد، جامعه قوی وجود نخواهد یافت”.
وی در توضیح فرآیند دوم، “مهمترین ابزار جامعه قوی را تعمیق سازوکارهای دموکراسی” ذکرکرد و گفت: ”سازو کارهای دموکراسی مجموعه تمهیداتی است که قدرت را درجامعه تعمیق و تثبیت می کندتا جایی که دراین شرایط دولت فضا برای سلطه برمردم نمی یابد. درجامعه ای که فرآیندهای دموکراسی ضعیف است دولت قادر به کردنکشی بوده و مردم ناتوان از هرگونه اعتراض مدنی خواهند بود. با یک بررسی کلی می توانیم دریابیم دولت هایی در سطح جهانی قوی هستند که می توانند برنامه های خود را اجراکنند در غیراین صورت ضعیف تلقی می شوند، حتی اگر اتحاد جماهیر شوروی سابق باشد. اتحادجماهیرشوروی دررشد علم، در رشد بهداشت و درمان درروستاها و… پیشرفت زیادی کرده بودند ولی آنها قادرنشدند دولت قوی تشکیل بدهند ودرنتیجه باختند زیرا دو فرآیند اقتصاد غیرحکومتی و سازوکارهای دموکراتیک در این کشور فوق العاده ضعیف بود”.
وی درزیرمجموعه دوفرآیند معیشت غیردولتی و سازوکارهای دموکراتیک، به سه فرآیند دیگر در زیر مجموعه این دو فرآیند اشاره کرد و گفت: “جوامعی قوی هستند که نهادهای میانه در آن ها قوی بوده ووسط هرم جامعه پوک نباشد. جامعه ای که مردمش عضو محل کار و یا خانواده است جامعه ای قوی محسوب نمی شود”.
این استاد دانشگاه جامعه ای را قوی ذکر کرد که شهروندانش عضو چندین تشکل و گرایش و سازمان باشند ودرادامه گفت: “درآلمان هریک نفر عضو 8 الی 10 تشکل بوده درحالی که هرشهروند ایرانی یا عضو محل کار یا خانواده اش است. از این رو نهادهای میانی ضعیف و جامعه مدنی نیز ضعیف خواهد شد”.
این عضو حزب مشارکت با ذکر اینکه دولت برای وجود واستمرار چنین جامعه ای دست افشانی می کند در باره فرآیند چهارم گفت: “جامعه ای قوی خواهد بود که نهاد های علمی وتحقیقاتی اش مستقل ازدولت وامر ونهی او شکل بگیرد”.
وی منطق کارعلمی را منطق حقیقت جویی ذکر کرد و گفت: “منطق عمل دولت منطق اجرایی، قدرت وامر ونهی است و نمی توانیم جامعه ای علمی که تولید کننده علم است، بیابیم که با دخالت دولت به مرحله تولید اندیشه وعلم رسیده باشد”.
وی کشورهای آنگلوساکسون را شاهد مثال سخن خود ذکر کرد ود ر باره فرآیند پنجم گفت: “استقلال نهادهای دینی از دولت یکی از مهمترین فرآیندها بوده که بخشی از مهمترین فعالیت های هر فرد در طول روز و هفته را تشکیل می دهد و اگر قرارباشد دولت در این حوزه نیز دخالت کند دیگر عرصه ای برای رفتار فردی باقی نمی ماند”.
وی رویکرد دوم را که دردولت نهم نیز مشاهده می شود دانست وگفت: “این دست از دولت ها، دولتی قوی با جامعه ای ضعیف خواهانند و سیاست های حاضر از چنین خط مشی ای پیروی می کنند و معتقدند دولتی مقتدر است که در دولت مذکور آن پنج فرآیند ضعیف باشد. براساس این گرایش اگر مردم جیب شان پرپول باشد و برروی پای خود بایستند،چرخه دموکراسی هم به کارخواهد افتاد و آن گاه این سوال مطرح می شود که معتقدان وپیروان دولت کنونی چه باید بکنند؟”
جلایی پور با ذکر اینکه دولت سازندگی ودولت اصلاحات دولت هایی بودند که زیاد نمی خواستند از مردم بترسند گفت: “این دودولت می خواستند مردم در حوزه معیشت و سیاست قوی باشند تا بتوانند در امور خود مشارکت جدی داشته باشند”.
ارزیابی از انتخابات
وی دربخش دوم صحبت های خود به ارزیابی انتخابات آینده پرداخت وگفت: “دولت نهم ـ که نباید زیاد آن را جدی گرفت زیرا روی صحنه اند ـ و حامیان اصلی آن به سازوکار دموکراسی اعتقادی ندارند، از این رو مجلس هشتم ادامه بدتر مجلس هفتم خواهد بود”.
وی با ذکر اینکه ”درمجلس هفتم آقای خاتمی و کروبی در اطلاعیه ای به ایجاد یک دولت مهره چینی شده درآینده اشاره کردند وباید بگویم که همان روند به شکل خیلی بدتری دارد ایجاد می شود”، تحصن مجلس ششم را طبیعی ترین عکس العمل نسبت به این جریان ذکر کرد وگفت: “علامت های این روند معیوب و بد آن است که از دوسال پیش به این طرف برگزارکنندگان انتخابات، افراد خاصی را برای رفتن به مجلس مشخص کرده بودند، و چندی پیش که با برخی از این فرماندهان براساس برنامه های کاری، جلساتی برگزار کردیم، دریافتیم که آخر موضوع آن است که عده ای دموکراسی را حیله غربی می دانند که جمهوری اسلامی گرفتار آن شده است”.
وی با ذکر اینکه “اگر مجری انتخابات، دموکراسی را حیله غرب بداند به طور طبیعی وظیفه شرعی خود می داند که با این دموکراسی مقابله کرده وآن را از محتوا تهی کند” گفت: “ببینید، د رانتخابات های قبلی هیات های اجرایی هیچگاه با قاطعیت تمام به حذف نیروهای اصلی انتخابات اقدام نمی کردند، اما در این دوره هیات های اجرایی به این کار اقدام کردند و از این کار خود نیز هیچ شرمندگی هم ندارند زیرا اگر شرمنده بودند می گفتند تعدادی را نیز شورای نگهبان رد صلاحیت کند. به عبارت دیگر شمشیر را از رو بسته اند”.
جلایی پور با اشاره به اینکه عنوان می کنند “رد صلاحیت ها به دلیل ابهامات و مشکلات قانونی انجام شده و کسانی که این رویه را در پیش گرفته اند، حکومت به وسیله قانون می کننند ولی قانونی حکومت نمی کنند، چون در این صورت تمامی اقداماتی که انجام می دهند غیرقانونی است” گفت: “این دست ازاقدامات حقوق اصلی مردم را نادیده می گیرد، لذا به نظر من این گروه در ادامه مجلس هفتم، به دنبال مهندسی بی رودربایستی هستند حتی نه مثل مجلس هفتم. آنان می خواستند مجلس هفتم، یک مجلس تو دست با اکثریت رام باشد، ولی این باردوچیز می خواهند: 1- اصلاح طلبان وهرکسی که روی پای خود می ایستد باید از صحنه حذف شوند به همین دلیل برخی از اصول گراها نیز رد شدند 2- آن چیزی که مهمتر است اینکه می گویند ما اصلاح طلبان را حذف می کنیم،، اما نمی گذارند اصلاح طلبان نیز کنار بروند، بلکه اصلاح طلبان باید در انتخابات نیز شرکت کنند تا مردم رای بدهند و اصلاح طلبان ببینندکه از صندوق بیرون نمی آیند”.
وی درادامه با بیان اینکه “دراینجا دو حذف یکی حذف درسطح سیاسی و دیگری حذف در سطح افکارعمومی انجام می دهند” گفت: “زمانی که آقای خاتمی رییس جمهوربود انتخاباتی برگزارشد که آقای هاشمی شکایت از تخلف انتخاباتی را به خدا برد حالا که دیگر مجری وناظر و… همه یکی هستند به نحوی که گروه مهندسی امر صادرمی کند ودیگران اجرا می کنند”.
وی افزود: “در شرایط حاضر گروه اصول گرایان باهم نیستند و اگر باهم بودند به این معنا بود که با یکدیگر می کوشیدند یک انتخابات را برگزار کنند و ممکن بود در جایی باهم اختلاف داشته باشند، ولی درحال حاضر انتخابات به مثابه یک عملیات نظامی درنظر گرفته شده که همه چیز باید برسرجایش باشد”.
جلایی پور دربخش دیگری از سخنان خود با اشاره به اینکه مثلا “بخشنامه شده که این عده نباید در انتخابات حضور داشته باشند” گفت: “این حرکات به قول معروف تقوا دررفته دارد اجرا می شود”.
واکنش ها به انتخابات
جلایی پور در بیان استراتژی ها و تاکتیک هایی که نسبت به انتخابات وجود داردگفت: “یک راهکار این است که برخی همه این سخنان را می پذیرند ولی در نهایت معتقدند(مانند طیف آقای کروبی) که چاره ای جز حضور درانتخابات نداریم. این عده می گویند هرچند ممکن است حتی یک کرسی مجلس را نیز به دست نیاوریم ولی محیط بعد از انتخابات علیه ما نا امن نمی شود، به قول معروف می گویند مانند نهضتی ها می شویم”.
جلایی پور استدلال مذکور را که اصول گرا ها مطرح می کنند “بی ربط” دانست وگفت: “این ها گمان می کنند امام خمینی با پشتوانه 20 میلیونی هستند، درحالی که خبرندارند یک سوم مردم را به زور علیه دوسوم مردم به گروگان گرفته اند ولذا از این شوخی ها کرده وخودشان را با آن موقع مقایسه می کنند”.
وی طیف دوم را ائتلاف اصلاح طلبان ذکر کرد وبا اشاره به اینکه این عده معتقد به مشارکت محدود واعتراضی هستند گفت: “این عده نیز اغلب تحلیل ها را قبول دارند ولی می گویند برای 50 تا60 صندوق می توانیم درانتخابات شرکت کنیم ولی نه به آن معنا که بگوییم این انتخابات درهمه جا مشروع است.بلکه با بیان خلاف ها و با اعتراض در انتخابات شرکت می کنیم.لذا یکی از علامت های این حرکت این است که درهمه جا لیست نمی دهند. این دسته به تریبون مجلس زیاد اهمیت نمی دهند زیرا می گویند اگر درداخل مجلس تریبون باشد حتما در بیرون آن نیز یافت می شود. این گروه با توسل به رسانه دیجیتالی، بر این نظرند که بالاخره حرف ها گفته می شود و امکان اینکه خفقان ایجاد شود دیگر وجود ندارد”.
وی افزود: “درضمن این گروه معتقد است که فردموثر لازم نیست در مجلس باشد بلکه در هرکجا باشد با او برخورد خواهند کرد”.
جلایی پور با اشاره به دلیل دیگری که آن را مهم می داند واصلاح طلبان برآن تکیه می کنند گفت: “این بار معلوم نیست از صندوق ها چی بیرون بیاید، در زمان خاتمی نیروهای مخالف و موافق یکدیگر را کنترل می کردند، ولی آلان همه درخدمت یکدیگر هستند و از این رومعلوم نیست اگر کسی رای چشمگیری بیاورد، همان اعلام شود”.
وی یکی دیگر از مهمترین دلایل اصلاح طلبان را، برخلاف انتخابات های قبلی، ائتلاف گسترده ای ذکر کرد که از یک سال پیش به این طرف آغاز شده و تاکید کرد: “در این حرکت ائتلافی بیشترین رای برمشارکت محدود اعتراضی قرار گرفته و باید به این رای احترام گذاشت زیرا تا دلتان بخواهد در این کشور ما دارای تکنواز سیاسی هستیم، و عمل جمعی نیز به آن معنا است که هرفرد از رای خود فاصله گرفته و به رای جمع عمل کند”.
وی رویکرد دسته سوم را عدم مشارکت درانتخابات دانست و گفت: “نکته ای که باعث می شود تا اندازه ای طرح های طرف مقابل هم نقش برآب شود این است که کسانی که با طرح های مختلف ورویکردهای مختلف به انتخابات می نگرند، مهمترین هنرشان این خواهد بود که یکدیگر را تخطئه نکنند. در غیر این صورت جناح اقتدارگرا به هدف خود خواهد رسید”.