با کنار رفتن دولت محمود احمدی نژاد که بی اعتنایی اش به وضعیت آب رسانی دریاچه ارومیه اصلی ترین دلیل خشک شدن آن عنوان می شود، وزیر نیروی دولت حسن روحانی از تلاش برای احیای این دریاچه سخن گفته است؛ دریاچه ای که در سال 90 باعث بروز درگیری شدیدی میان نیروهای انتظامی و شبه نظامی با شهروندان معترض در استان های شمال غربی کشور شد.
دولت حسن روحانی قصد دارد “کلید” مشهور او را برای نجات دریاچه ارومیه به کار اندازد. حمید چیت چیان وزیر نیروی دولت دیروز از طرحی برای نجات دریاچه رو به زوال شمال غربی کشور سخن گفت. او گفته است: “رسیدگی به وضعیت دریاچه ارومیه یکی از اولویت های مهم وزارت نیرو است که در اسرع وقت باید در دستور کار قرار گیرد. وزارت نیرو تلاش می کند مذاکره ها و اقدامات اساسی را برای احیای دوباره این دریاچه مهم به عمل آورد.”
دریاچه ارومیه، بزرگ‌ترین دریاچه داخلی ایران و دومین دریاچه آب‌شور دنیا است. این دریاچه در خطر خشک شدن کامل قراردارد و طی ۱۳ سال گذشته ۶ متر کاهش سطح داشته‌است. اختصاص ۹۰درصد منابع آبی منطقه به بخش کشاورزی، تبخیر زیاد در پی گرم شدن هوا و برداشت غیرمجاز از آبهای زیرزمینی در پی حفر چاه، از دلایل خشک شدن این دریاچه ذکر شده است. به گفته کارشناسان در صورت خشک شدن این دریاچه ،هوای معتدل منطقه تبدیل به هوای گرمسیری با بادهای نمکی خواهد شد و زیست محیط منطقه را تغییر خواهد داد.
خشک شدن دریاچه ارومیه در عین حال که یک فاجعه تاریخی و جغرافیایی برای ایران محسوب می شود همچنین زیست ده ها گونه جانوری را نیز در این منطقه به خطر انداخته است. ۲۷ گونه پستاندار، ۲۱۲ گونه پرنده، ۴۱ گونه خزنده، ۷ گونه دوزیست و ۲۶ گونه ماهی حیات وحش این دریاچه را تشکیل داده‌اند
بر همین مبنا است که چیت چیان یکی از اولویت های وزارت نیرو در دولت یازدهم را رسیدگی به وضعیت تالاب ها و دریاچه ها به ویژه دریاچه ارومیه اعلام کرده و گفته: “در اولین فرصت، گروهی تشکیل خواهد شد تا به مسائلی که موجب شده برای این دریاچه مشکلاتی ایجاد شود، رسیدگی کنیم.”
این دریاچه با ۴ هزار و۸۱۰ کیلومتر مربع مساحت یکی از نادرترین ذخیره‌گاههای زیستی ایران و جهان و دارای ۱۰۲ جزیره کوچک و بزرگ است و به همراه جزایر درونی آن از سوی سازمان یونسکو به عنوان ذخیره‌گاه طبیعی به ثبت جهانی رسیده است. ایسنا در مورد وضعیت بحرانی این دریاچه در سال 90 نوشته بود: “آمارها نشان می‌دهد از سال ۱۳۷۴ تاکنون تراز آب دریاچه ارومیه سیر نزولی داشته به طوری که در حال حاضر به سطح ۴/۱۲۷۱ متر از سطح آبهای آزاد رسیده است که این میزان ۷/۲ متر کمتر از سطح تراز اکولوژیک، ۹/۶ متر کمتر از تراز حداکثری و ۳/۴ متر کمتر از متوسط دراز مدت ۴۰ ساله آن است. از سوی دیگر در حالی که میانگین بلندمدت غلظت نمک در این دریاچه ۱۸۰ گرم بر لیتر و میانگین غلظت نمک طی ۲۰ سال گذشته ۲۱۰ گرم بر لیتر بوده است، این رقم هم اکنون به ۳۲۰ گرم بر لیتر و به حد فوق اشباع رسیده و موجب کاهش تعداد آرتمیا و در معرض نابودی قرار گرفتن آن به عنوان تنها موجود آبزی این دریاچه شده است.”
زنگ خطر نابودی دریاچه ارومیه، به عنوان دومین دریاچه آب شور جهان سال هاست به صدا در آمده و یک سوم سطح این دریاچه از سال ۷۴ تاکنون به دلیل کم‌آبی کاهش یافته است. با این حال در دوران هشت ساله احمدی نژاد وی عموما هیچ توجهی به نابودی این دریاچه نشان نداد.
شدت این بی ملاحظگی به اندازه ای بود که تابستان سال 90 تظاهرات مسالمت آمیز گسترده ای در اعتراض به بی توجهی دولت در اورمیه و تبریز برگزار شد. اما حاکمیت با مشت آهنین با آن برخورد کرد. پلیس ضد شورش در شهر تبریز به صورت مستقیم به سمت مردم گاز اشک آور شلیک کرد وموجب زخمی شدن عده‌ای از تجمع کنندگان شد.
نیروهای لباس شخصی نیز شیشه‌های مغازه‌ها و تلفن‌های عمومی در شهر تبریز را شکستند؛ اقدامی که بار‌ها در تظاهرات‌های مردمی در تهران نیز مشاهده شده است.
در آن زمان شاهدان عینی از درگیری‌ها در مقابل خانه و تجمع کنندگانی خبر می دادند که شعار می داند: “آذربایجان دور سس ور / اورمو گولونه نفس ور” (آذربایجان برخیز و فریاد کن / به دریاچه ارومیه نفس بده)، “اورمو گولو جان وریر مجلس اونون قتلینه فرمان وریر” (دریاچه ارومیه جان می‌دهد/مجلس فرمان قتل آن را می‌دهد) بر اثر این درگیری‌ها بسیاری از شهروندان زخمی شدند.
درگیری‌ها در شهر ارومیه به بازار یکانیان، آغ داش و دروازه شاپور نیز کشیده شد.
کارشناسان یکی از راهکارهای اصلی جلوگیری از خشک شدن دریاچه ارومیه را، تامین نیاز آبی این دریاچه می دانند؛ نیازآبی که برای دریاچه ارومیه محاسبه شده و در هیات دولت به تصویب رسیده است سالانه سه و یک دهم میلیارد متر مکعب است و این تصمیم به عنوان یک مصوبه وجود دارد.
