در شرایطی که رهبر جمهوری اسلامی در جملاتی کوتاه از توافق هسته ای نظام با غرب استقبال کرده وکیهان از نقض توافق ژنو خبر داده و دوام آن را “یک ساعت” دانسته،عدم تاکید بر حق غنی سازی تهران در متن توافقنامه باعث جنجال در مجلس شده است. همزمان در حالی که رئیس مجمع تشخیص مصلحت نظام به موضع گیری در خصوص این اختلاف نظرها پرداخته، نخست وزیر اسرائیل در واکنش به توافقنامه هفت کشور گفته است به آن تعهدی ندارد. از سوی دیگران عربستان سعودی، کویت و قطر هم روز یکشنبه هیچ واکنش رسمی به این توافق نشان ندادند.و این همه در حالی ست که مذاکره کنندگان به تهران بازگشته و مورد استقبال مردمی قرار گرفته اند که شعار های شان اینهاست: یا حسین میرحسین / بعد از توافق ژنو، میریم سراغ میرحسین/نه توهین، نه تحریم،نه جنگ می خوایم نه تسلیم/زندانی سیاسی آزاد باید گردد…
آیت الله خامنه ای که کمتر از سه ماه پیش خطاب به دیپلمات های جمهوری اسلامی خواستار “نرمش قهرمانانه” شده بود، روز گذشته پس از شکسته شدن یک دهه بن بست اتمی نظام،در پاسخ به نامه حسن روحانی نوشت: “ایستادگی در برابر زیاده‌خواهی‌ها همواره باید شاخص خطّ مستقیم حرکت مسئولان این بخش باشد، و چنین خواهد بود؛ ان‌شاءالله.”
نامه ۶۵ کلمه ای آیت الله خامنه ای پاسخی بود به نامه ۳۵۹ کلمه ای حسن روحانی که بلافاصله پس از توافق اتمی خطاب به رهبر جمهوری اسلامی منتشر کرد و نوشت: “دستاوردهای قطعی این توافق اولیه، به رسمیت شناخته‌شدن حقوق هسته‌ای ایران و حراست از دستاوردهای هسته‌ای فرزندان این مرز و بوم بوده است و در کنار آن با توقف روند تحریم‌های ظالمانه، بخشی از فشارهای غیرقانونی در تحریم‌های یک‌جانبه برداشته و فروپاشی سازمان تحریم آغاز شده است.”
اما نخستین کلمات آیت الله خامنه ای قابل تامل است؛ جایی که توپ را در زمین حسن روحانی انداخته و نوشته است: “دستیابی به «آنچه مرقوم داشته‌اید» در خور تقدیر و تشکر از هیات مذاکرات هسته‌ای و دیگر دست‌اندرکاران است”؛ ادبیاتی که امکان تفاسیر مختلف را باز گذاشته است.
ابهام در مورد حق غنی سازی
محمد جواد ظریف و جان کری وزرای خارجه تهران و واشنگتن در کنفرانس های خبری پس از امضای موافقنامه هسته ای در دو جهت متفاوت در قبال حق غنی سازی جمهوری اسلامی اظهار نظر کردند؛موضوعی که به تیتر یک دیروز سایت رجانیوز – نزدیک به تیم احمدی نژاد- بدل شد: “ظریف: غنی سازی برای ایران به رسمیت شناخته شد/ کری: غنی سازی برای ایران به رسمیت شناخته نشده است؛ این یک غنی سازی با مدت محدود است.”
جواد ظریف که از هم اکنون اعلام کرده ایران آماده مذاکره برای راه حل نهایی است،در کنفرانسی که با خبرنگاران بین المللی داشته صراحتا گفته است “ ق مسلم ما به‌وضوح در ان‌پی‌تی هست و این را می‌پذیرد که باید این حق پذیرفته شود. حداقل ۲ بار در متن توافق به‌وضوح اشاره شده که ایران این حق را دارد و برنامه غنی‌سازی ایران ادامه خواهد یافت.”
در مقابل جان کری نیز در نشست مطبوعاتی خود گوشزد کرده: “ایران پذیرفته غنی سازی بالای ۵ درصد را متوقف کند و ذخیره خود را از بین ببرد. در حالی که ایران اکنون ۲۰۰ کیلوگرم اورانیوم ۲۰ درصد دارد که در ۶ ماه گذشته به صفر خواهد رسید و ایران سانتریفیوژهای جدیدی نخواهد ساخت و تنها اجازه جایگزین کردن دارد.”
اما براساس متن توافق نامه ایران چه تعهداتی را بر عهده گرفته است: ایران برای یک دوره ۶ ماهه، اورانیوم را به سطح بالاتر از ۵ درصدغنی سازی نمی کند.فعالیت در تاسیسات هسته ای نطنز، فردو و راکتور اراک گستنرش نخو اهد یافت.محل های جدیدی برای غنی سازی ایجاد نمی شود…همچنین ایران موظف شده که امکان «دسترسی روزانه» بازرسان آژانس بین المللی اتمی به سایت های فردو و نطنز را فراهم آورد وبازرسان بتوانند به«صورت هدایت شده» به کارگاه های مونتاژسانتریفیوژ،تولیدروتور سانتریفیوژ، محل های نگهداری و معادن اورانیوم و تخلیص اورانیوم سرکشی کنند. در برابر ایران در ازای برداشتن این گام هابه مدت ۶ ماه با تحریم های جدیدی در ارتباط با پرونده هسته ای رو به رو نخواهدشد. برخی تحریم های اعمال شده بر طلا و فلزات قیمتی، بخش صنعت اتومبیل و همچنین صادرات صنعت پتروشیمی هم به حالت تعلیق در خواهد آمد و به این ترتیب حدود یک و نیم میلیارد دلارعایدات نصیب ایران خواهد شد…
به این ترتیب به نظر می رسد توافق مذکور بر تعلیق فوری غنی سازی در سطح ۲۰ درصد تاکید داشته و تعطیلی سایت فردو که قبلا جزو شرایط ۱+۵ بود کنار گذاشته شده است. همزمان صحبت های مقامات آمریکایی مبنی بر توقف تولید پولوتونیم نشان از آن دارد که سایت اراک فعال خواهد ماند بدون آنکه اصلی ترین وظیفه آن یعنی تولید آب سنگین ادامه پیدا کند.
تنش در بهارستان
توافق هسته ای و بحث های پیرامون آن، اگرچه خوشحالی دیپلمات های ایرانی و غربی و همچنین حمایت شهروندان در شبکه های اجتماعی را به همراه داشته اما باعث آرامش اصولگرایان مجلس نهم نشد و بهارستان را به تشنج کشید.
تنش اصلی میان حمید رسایی و محمد حسن ابوترابی فرد شکل گرفت. پس از آنکه نایب رئیس مجلس نهم در نطق پیش از دستور خود در صحن علنی مجلس از “تلاش ارزشمند” دیپلمات های مذاکره کننده و “به ویژه” وزیرخارجه تقدیر کرد، حمید رسایی از نمایندگان نزدیک به دولت قبلی به سختی علیه این مواضع واکنش نشان داد و گفت : “ سؤال این است که نمایندگان مردم در مجلس هنوز در جریان توافقنامه بین ایران و ۱+۵ نیستند و من تعجب می‌کنم آقای ابوترابی‌فرد صبح امروز چه چیزی را تبریک گفت، ما اصلا نمی‌دانیم چه چیزی بین ایران و ۱+۵ توافق شده است.”
وی همچون رجانیوز، اختلاف نظر میان وزرای خارجه دو کشور بر سر حق غنی سازی تهران را مورد تاکید قرار داد و تصریح کرد: “سؤال این است که در حال حاضر یک توافقنامه‌ای در مذاکرات هسته‌ای بین جمهوری اسلامی ایران و ۱+۵ انجام شده که وزیر خارجه ایران یک چیز می‌گوید، نماینده آمریکا مطلب دیگری بیان می‌کند، رئیس‌جمهور آمریکا چیز دیگری می‌گوید و خود تلویزیون ایران هم ضد و نقیض بودن این سخنان را اعلام می‌کند.”
اتفاق نظر هاشمی رفسنجانی و فابیوس
در این میان آیت الله هاشمی رفسنجانی که پیش و پس از انتخابات از حسن روحانی و دیپلماسی اش حمایت کرده وارد کارزار شد و ساعاتی پس از انتشار متن این توافقنامه گفت: “درست است که ننوشته حق غنی سازی برای ایران محفوظ است، اما این موضوع در قرارداد ایران با ان پی تی مورد اشاره قرار گرفته است و به طور طبیعی هر کشوری که حق دارد از صنعت صلح‌جویانه هسته‌یی استفاده کند می‌تواند غنی‌سازی هم بکند.”
رئیس مجمع تشخیص مصلحت نظام که صبح روز یکشنبه در مراسم معارفه علی اکبر ولایتی به عنوان رئیس مرکز تحقیقات استراتژیک سخنرانی می کرد در ادامه افزود: “آنها از این کلمه ابا داشته‌اند، چون می‌خواستند چیزی در دست داشته باشند، به هر حال فرقی هم نداشت چون عملا گفتند شما می‌توانید ادامه دهید و اگر می‌گفتند حقتان است کشورهای دیگر هم وارد می‌شدند و می‌گفتند ما هم حق داریم.”
به نظر می آید حرف های لوران فابیوس وزیر خارجه فرانسه هم استدلال های رئیس جمهور پیشین کشور را تایید می کند. فابیوس که دو هفته پیش به دلیل مخالفت با پیش نویس توافقنامه میان تهران و ۱+۵ به چهره ای نامحبوب میان ایرانیان بدل شده بود روز یکشنبه تصریح کرد: “توافقنامه میان ایران و ۱+۵ بر حق ایران برای غنی‌سازی صلح‌آمیز تاکید می‌کند ولی هر گونه دسترسی ایران به تسلیحات هسته‌ای را مسدود می‌سازد.”
اسرائیل : دنیا خطرناک تر شد
اما به جز چهره های سیاسی افراطی و رسانه های تندرو در داخل کشور، بنیامین نتانیاهو نخست وزیر دست راستی اسرائیل نیز از توافقی که نیمه شب یکشنبه در ژنو حاصل شد خشنود نیست. وی توافقنامه امضا شده میان جمهوری اسلامی و شش ابر قدرت جهان را یک “اشتباه تاریخی” خوانده و نه یک “توافقنامه تاریخی”؛ اشتباهی که به باور رهبر اسرائیل دنیا را از دیروز “به مکان خطرناک‌تری” تبدیل کرده است.
نخست وزیر اسرائیل که نظام اسلامی را تهدیدی علیه موجودیت خود می داند گفته است که “هرگز به این توافق بد و خطرناک متعهد نخواهد بود” و در عین حال متذکر شده است: “اسرائیل حق دفاع از خود را برای خویش محفوظ می‌داند و تنها به توان خود متکی است.”
جان کری: اسرائیل امن تر شد
اما جان کری کوشش کرده است تا به نتانیاهو بگوید وی امنیت اسرائیل را بهتر از نخست وزیر این کشور درک می کند. وزیر خارجه آمریکا در پاسخ به انتقادات نتانیاهو گفته است: “باور دارم از امروز تا شش ماه آینده در واقع اسرائیل امن‌تر از دیروز است، چرا که ما اکنون ساختار و مکانیسمی را در اختیار داریم که می‌توانیم زمان مورد نیاز آنها برای اقدام و حرکت (در جهت ساخت سلاح هسته‌ای) را بیشتر (طولانی تر) کنیم.”
سکوت عربستان، قطر و کویت
توافق مذکور همچنین سکوت معنا دار عربستان سعودی، قطر و کویت را به همراه داشته است. سه کشوری که در سال های اخیر تنش های بسیاری با جمهوری اسلامی داشته اند. به گزارش بی بی سی یک مقام دولتی عربستان سعودی که نامش افشا نشده گفته است: “هنوز همه جزییات را نمی دانیم اما دولت سعودی در خصوص مذاکرات با ایران نگران بوده و از برقراری توافق با ایران ناخوشنود است. الان نگرانی در باره تهدیدات در این منطقه زیاد است.”
عبدالله العسگر، رئیس انتصابی کمیته روابط خارجی عربستان سعودی هم می گوید: “نگران این هستم که ایران چیزی را از دست داده باشد تا چیز دیگری را به صورت سیاست های منطقه ای در عوض آن از قدرت های جهانی گرفته باشد. و من از این نگران هستم که آنها فضا و آزادی عمل بیشتری در منطقه به ایران داده باشند.”
سایت دیپلماسی ایرانی – نزدیک به صادق خرازی، سفیر سابق تهران در پاریس و از دوستان نزدیک ظریف- در این ارتباط نوشته است: “تا زمانی که العسگر این سخنان را بیان می کرد عربستان سعودی هیچ موضعگیری رسمی نداشته است و وی هم تاکید می کند که صرفا نظرات شخصی خود را بیان می کند. دیگر کشورهای عرب سنی منطقه هم روز یکشنبه از ابراز نظر رسمی خودداری کردند.”
