یک روز بعد از سکوت روزنامه ها و رسانه های اصلی کشور درباره سفر مهم آمانو مدیرکل آژانس بین المللی انرژی اتمی به تهران، سفری که بدون آن امکان ادامه روند برجام هسته ای و رسیدن به لغو تحریم ها وجود نداشت، رسانه های مخالف دولت به بازگشایی ابعاد بازدید از سایت نظامی پارچین برخاسته اند. این مهم ترین بخش از خط قرمزهایی که در تبلیغات و لفاظی های در جریان مذاکرات از سوی رهبر ایران به عنوان خط قرمز تعیین شده بود.
مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی روز یک‌شنبه در جلسه کمیسیون ویژه بررسی برجام در مجلس شورای اسلامی حاضر شد و برخلاف تصورها و تبلیغات قبلی تندروها، اعضای کمیسیون با احترام تمام با وی روبرو شدند و هیچ گونه سووال مهمی مطرح نکردند و بیشتر به تشریفات در تالار آینه مجلس پرداختند و سرانجام به نوشته کیهان پنج مطالبه اصلی خود را که بیشتر شعار بود پرداختند و تنها در یک جا که سخن از ترور دانشمندان اتمی ایران کردند امانو بسیار صریح هر نوع دخالتی از طرف این آژانس در ماجراهایی مانند آن را رد کرد و به نوعی نسبت به طرح چنین سخنی اعتراض هم کرد. اما قسمت اصلی ماجرای دیدار امانو و همکارانش که دیدار از سایت پارچین بود توسط بهروز کمالوند سخن‌گوی سازمان انرژی اتمی چنین توصیف شد- “دیداری
ایرنا - خبرگزاری متعلق به دولت به نقل از کمال‌وندی خبر از “نمونه برداری محیطی از نقاط مشخص در مجموعه پارچین توسط متخصصان ایرانی و بدون حضور بازرسان آژانس” داد. اما چند ساعت بعد خبرگزاری رویترز نوشت که این نمونه‌برداری در حضور بازرسان آژانس صورت گرفته. خبری که البته توسط مسئولان ایرانی تکذیب شد.
رضا نجفی، نماینده دائم ایران در آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، خبر تکذیب خبر رویترز گفته بود که ایران “به بازرسان این نهاد اجازه ورود به سایت پارچین برای نمونه برداری یا نظارت بر نمونه‌برداری” نداده است.
نجفی بازدید آمانو را “عمومی و تشریفاتی” توصیف کرد که “چند دقیقه بیشتر طول نکشید” و حاضران “تجهیزات و حتی گوشی تلفن همراه” نداشتند. او دلیل این بازدید را هم چنین توضیح داده بود: “در همین حد بود که ببینند هیچ چیز مشکوکی در آنجا نیست و داعیه مطرح شده در مورد این مکان کاملا غلط است”.
حمید بعیدی‌نژاد، از اعضای تیم مذاکره‌کننده هسته‌ای نیز بازدید مدیرکل آژانس را چنین توصیف کرد: “بیش از یک دهه است که ماشین تبلیغاتی غرب با بکارگیری تمامی قدرت رسانه‌ای و سیاسی خود افکار عمومی و نهادهای سیاسی و قانون‌گذاری در کشورهای غربی و دیگر کشورها را بمباران تبلیغاتی نموده است که پارچین سایتی است که ایران در آن مبادرت به تولید سلاح اتمی کرده است. امروز با سرپنجه تدبیر نظام این پروژه افسانه‌سازی با شکستی سنگین مواجه شد”.
وب‌سایت ایران هسته‌ای اما درباره بازدید آمانو نوشت: “این در حالی است که اطلاعات موجود در اختیار «ایران هسته‌ای» نشان می‌دهد این بازدید به هیچ وجه تشریفاتی نبوده و به منظور تایید چشمی برخی پدیده‌های خاص در پارچین صورت گرفته است. اکنون پرسش مهم این است که آیا آژانس پس از این دسترسی موضوع PMD را مختومه اعلام خواهد کرد یا نه”؟
یوکیو آمانو خود با اشاره به نمونه‌برداری از پارچین، گفت این کار پیش از بازدید او صورت گرفته و آژانس “روند نمونه‌برداری در پارچین و اصالت نمونه‌ها را تأیید می‌کند”. به گفته مدیرکل آژانس “این برای نخستین بار است که آژانس از این سایت بازدید می‌کرد. وارد ساختمانی شدیم که پیش‌تر تنها می‌توانستیم از طریق تصاویر ماهواره‌ای ببینیم. در آنجا نشانه‌هایی از فعالیت‌های اخیر دیدیم. هیچ‌گونه تجهیزاتی در آنجا نبود. حال متخصصان ما براساس داده‌های جمع آوری شده به تجزیه و تحلیل می‌پردازند و بر طبق «نقشه راه»، در آینده نزدیک مذاکرات را از سر خواهیم گرفت”.
روزنامه کیهان تیتر نخست شماره امروز خود را به همین مساله اختصاص داد و نوشت: “در حالی که بارها به صراحت تاکید شده است دسترسی بازرسان خارجی به مراکز نظامی و دانشمندان هسته‌ای کشورمان جزء خطوط قرمز است، مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی در اقدامی غیرقابل توجیه از پارچین دیدار کرد و اخبار ضد و نقیضی هم درباره بازرسی هفته گذشته از این مرکز نظامی منتشر شد”.
اشاره این روزنامه به سخنان آیت‌الله خامنه‌ای در ماه‌های اخیر است که چندین بار تاکید کرده بود بازرسان آژانس بین‌المللی امرژی اتمی اجازه بازرسی از مکان‌ها و تاسیسات نظامی و مصاحبه با دانشمندان هسته‌ای را نخواهند داشت. پیش از توافق وین، مجلس شورای اسلامی نیز قانونی با عنوان “صیانت از دستاوردهای هسته‌ای” تصویب کرد. براساس این قانون امکان بازرسی از “اماکن نظامی، امنیتی و حساس غیرهسته‌ای، اسناد و دانشمندان” را ممنوع کرده بود.
روزنامه وطن‌امروز - متعلق به مهرداد بذرپاش، نماینده عضو جبهه پایداری در مجلس - نیز در گزارشی پیرامون بازدید آمانو از پارچین چنین نوشت: “اطلاعات رسیده به وطن امروز حاکی از آن است که آمانو از نزدیک در جریان برخی جزئیات تاسیسات پارچین قرار گرفت. یک منبع آگاه در این‌باره به وطن امروز گفت پس از بازدید آمانو از پارچین، منابع نزدیک به آژانس مدعی شده‌اند یوکیا آمانو حتی از نزدیک، مخزن ادعایی سایت پارچین را بازرسی کرده است! که در صورت صحت چنین ادعایی، بازدید آمانو از سایت پارچین را باید به‌عنوان یکی از بزرگ‌ترین و مهم‌ترین بازرسی‌های هسته‌ای و نظامی تلقی کرد! به عبارتی سطح دسترسی آمانو در این بازرسی بسیار وسیع بوده است”.
سایت پارچین در جنوب شرقی تهران،از جمله سایت‌هایی است که آژانس بین‌المللی از سال‌ها پیش به دنبال بازرسی از آن است، اتفاقی که به نظر می‌رسد تنها یک بار رخ داده است. مقام‌های دولتی پیش از این نیز گفته بودند دسترسی به این سایت به دلیل نظامی بودن آن جزو تعهدات پادمانی نیست. جمهوری‌اسلامی بارها هرگونه فعالیت هسته‌ای در پارچین را رد کرده، اما هم‌زمان اجازه بازرسی از این تاسیسات را را نیز به بازرسان بین‌المللی نمی‌داد. گرچه چند هفته پیش محمدجواد ظریف فاش کرد که در دوره ریاست‌جمهوری محمود احمدی‌نژاد از برخی تاسیسات نظامی ایران - شامل پارچین - بازرسی صورت گرفته است.
تابستان گذشته حسین دهقان - وزیر دفاع - گفته بود که “هیچ دلیلی برای دسترسی مجدد” به تاسیسات پارچین وجود ندارد، زیرا هیچ اتفاقی بعد از آخرین بازرسی” آژانس بین‌المللی انرژی اتمی در پارچین “رخ نداده است” که دلیل بازرسی مجدد از این تاسیسات باشد.
آژانس در سال‌های گذشته مدعی شده بود که ایران - بر اساس شواهد ماهواره‌ای - پس از نصب کپسول انفجاری مخصوص و قبل از سال ۲۰۰۳ در آن محل به آزمایش شلیک نوترونی مبادرت ورزیده است. انجام این آزمایش اقدامی ضروری پیش از ساختن ماشه بمب اتمی محسوب می‌شود.
