ورقه های آخر پرونده هسته ای ایران در حال پاک نویس شدن هستند و دیگر به سختی می توان با دو پهلو گویی این را از مردم پنهان کرد که مذاکرات هسته ای دارد بدون برداشته شدن تحریم ها به پایان می رسد. اظهار نظر دیروز وزارت خارجه آمریکا در پاسخ به صحبت های پریروز رهبر ایران مختصر و مفید بود : تحریم هابه یک باره برداشته نمی شود. خامنه ای پریروز با احتیاطی اشکار و با اطلاعاتی دقیق از آنچه در حال رخ دادن است توافقنامه لوزان را با تکانی داد ولی با هیچ بخشی از آن مخالفت نکرد. زیرا بیشتر از دیگران مطلع است که ایران دقیقا در چه نقطه حساسی قرار دارد. یعنی در مقطعی که نه راه پس دارد و نه راه پیش.
رهبر ایران قبلا شروطی چهار گانه را برای ادامه مذاکرات تعیین کرده بود که تاثیری بر روند مذاکرات نداشت. بارها خواستار لغو تحریم ها شد که امکان عملی نیافت. در آخرین سخنرانی خود نیز یک بار دیگر لغو یک باره همه تحریم ها را در روز امضای توافقنامه نهایی درخواست کرد که درجایی شنیده نشد. هیچ یک از این درخواست ها کمترین تاثیری بر روند مذاکرات نداشت و عملا مذاکرات وارد مرحله ای شده است که سخنرانی کردن و سخنرانی نکردن ایشان با هم یک تاثیر را دارد.
مقاله سال گذشته من با تیتر الحاقیه های کثیف توافقنامه هسته ای ژنو با انعکاس گسترده ای در محافل سیاسی چپ و راست ایران مواجه شد و حتی کیهان برای مخالفت با روند مذاکرات آن را در صفحه اول خود چاپ کرد. اگر این بار قرار باشد به الحاقیه های کثیف تفاهم نامه هسته ای لوزان اشاره کنیم باید به این واقعیت تلخ اشاره کرد که مذاکرات هسته ای پایان یافت، اما تحریم ها آن طور که مورد نظر ایران بود به یک باره برداشته نمی شود. بد اینکه تحریم ها معلق می شود نه لغو. و بد تر از آن این است که در آینده تحریم های سازمان ملل به تدریج حذف می شود، اما ممکن است زور اوباما رئیس جمهور آمریکا نرسد تا تحریم های کمر شکن کنگره آمریکا را بردارد.
طبق تفاهم نامه لوزان و بر اساس یک زمان بندی کاملا قابل تفسیر ۵ تا ۲۵ ساله، و پیرو اقدام های ادواری ایران ، پرده پرده تحریم های ایران برداشته می شود. اما هیچ تاکیدی بر این موضوع کلیدی وجود ندارد که کدام تحریم اول و کدام تحریم آخر برداشته شود. معنای عبارت فوق این است که شاید تحریم های سازمان ملل حذف شود، اما تحریم های کمر شکن ایالات متحده آمریکا آخرین تحریمی باشد که پس از ۲۵ سال حذف می شود.
کاش دست اندازهای مذاکرات هسته ای فقط به نحوه برداشته شدن تحریم ها خلاصه می شد. موضوع بازرسی های آژانس که بر اساس آن قرار است با تصویب الحاقیه های تکمیلی ایران همیشه میزبان بازرسانی باشد که جاسوس های موساد و دلال های خطرناک بین المللی را با خود همراه دارند دردسر کمی نیستند. بحث اینکه دولت ایران موظف به تعطیلی بسیاری از فعالیت های موثر نظامی شود موضوعی نیست که به این سادگی قابل هضم باشد یا اهمیتی کمتر ازبرداشته شدن تحریم ها داشته باشد. در حالیکه همسایگان ایران به نحو وحشیانه ای در حال مسلح شدن هستند و عربستان عملا برای ایران شاخ و شانه می کشد.
شک نکنید که فقط و فقط اجرای توافقنامه ایران با ۵+۱ برای ده پانزده سال باعث بحران ها و طوفان های پی در پی سیاسی در ایران خواهد شد. احتمالا ایران و آژانس بارها تا آستانه قطع کامل همکاری پیش خواهند رفت و هر گونه وقفه در این روند ارایه گزارش آژانس به شورای امنیت را معطل می کند و تعلیق تحریم ها پی در پی به دلیل همین جار وجنجال ها با تاخیر مواجه می شود. با کمترین دانش سیاسی از سابقه چند ساله آژانس در عراق می توان پیش بینی کرد که بزودی کشور ایران درگیر بازرسی هایی می شود که هدف از آن هر چیز است به جز بازرسی.
در آینده نزدیک کشور ایران با شرایطی مواجه می شود که باید راه حلی برای بحران های ادواری با بازرسی های آژانس پیدا کرد. فقط و فقط دو راهکار می تواند مانع تکرار فلاکت عراق در ایران شود.
۱ـ دمکراسی و شفافیت سیاسی و واگذاری اداره امور کشور از نسل پیر مردهای رو به موت قدرت طلب به نسل جوان،
۲ـ مذاکرات جدی برای تنش زدایی در روابط با آمریکا و تلاش جدی برای اینکه چهره جهانی ایران اصلاح شود.
این دو راهکار تحمل ۱۵ تا ۲۰ ساله تونل وحشت بازرسی ها و نیز تحمل بحران های ادواری ناشی از اجرای جزییات اجرای توافقنامه هسته ای را قابل تحمل تر و حتی شاید کوتاه می کند. حال این اداره کنندگان انحصار طلب ایران هستند و این هم تونل وحشت اجرای توافقنامه هسته ای برای ۲۵ سال. باید دید آیا رهبران ایران تحمل دمکراسی را دارند. یا اینکه ترجیح می دهند با بازرسان آژانس کنار بیایند اما با خود مردم ایران هرگز.