بن‌بست با ایران

واشنگتن پست پنجشنبه ۶ آذر ۱۳۹۳

» تحلیل واشنگتن پست از توافق هسته‌ای

دیوید اینیاتیوس

مذاکرات هسته‌ای ایران اجازه قیاس ساده را نمی‌دهد: اما این موضوع شبیه مذاکرات کارگری است که در آن اعتصاب برای کارگران هزینه سنگینی دارد و از سوی دیگر هم بستن درهای کارخانه برای مدیریت هزینه زیادی دارد. بنابراین هر دو در حالیکه مذاکرات ادامه می‌یابد، بدون قرارداد به کار ادامه می‌دهند. وضعیت ظاهرا آرام است، اما این آرامش بخشی به این خاطر است که بن‌بست ایجاد شده.

این قیاس کلی روند چانه‌زنی تاحدی دینامیک مذاکرات هسته‌ای بین ایران و غرب را نشان می‌دهد. روز دوشنبه مذاکره‌کنندگان تصمیم گرفتند هفت ماه دیگر نیز به تلاش برای دستیابی به توافق جامع ادامه دهند. آن‌ها در مورد مسایل شدیدا اختلاف دارند اما هیچ‌کدام نمی‌خواهند کنار بکشند.

ورای بن‌بست وین، تقابل بیشتری در تهران وجود دارد. تندروهای ایران می‌گویند، مصالحه ای که برای توافق مورد نیاز است، جمهوری اسلامی رادیکال را که در سال ۱۹۷۹ متولد شده، تضعیف می‌کند. همان‌طور که نشریه اکونومیست (شاید کمی شتابزده) تیتر زد که توافق هسته ای این را نشان خواهد داد که “انقلاب تمام شده است.”

برای غرب هم خطرات زیاد است: کوتاه آمدن در برابر خواسته‌های ایران برای غنی‌سازی اورانیوم، می‌تواند راه را برای تکثیر تکنولوژی‌های مشابه هسته‌ای برای عربستان و قدرت‌های دیگر منطقه باز کند و مسابقه هسته‌ای راه بیندازد که فاجعه‌بار خواهد بود.

بنابراین طرفین به دلایل مختلف به این نتیجه رسیده‌اند که با شرط ادامه مذاکرات، عدم دستیابی به توافق بهتر از توافق بد است. اسرائیل و کشورهای عرب خلیج فارس هم از عدم توافق هسته‌ای استقبال کرده‌اند.

روشن است که مسئله هسته‌ای تبدیل به یک چهارراه سیاسی و اقتصادی بنیادین برای ایران شده است. سال گذشته محمد جواد ظریف وزیر امور خارجه ایران و مذاکره‌کننده ارشد این کشور در تهران به من گفت، توافق نهایی “می‌تواند مسیر روابط ما با غرب را تغییر دهد.” اما حسین شریعتمداری از نزدیکان تندروی رهبر ایران می‌گوید، قبول شرایط غرب برای انقلاب به معنای تسلیم است: “مشکل تنها زمانی حل می‌شود که یک طرف هویت خود را کنار بگذارد.”

یک سال بعد، به رغم پیشرفت در بسیاری از جزئیات فنی که چارچوب توافق را مشخص می‌کند، در تهران هنوز شکاف وجود دارد و این توانایی ظریف برای دادن امتیاز به غرب در عوض لغو تحریم‌ها را از بین می‌برد.

گوشه‌ای از منازعات داخلی ایران در بیانیه پس از تمدید مذاکرات مشخص است. پرزیدنت حسن روحانی، روز دوشنبه یک نطق تلویزیونی کرد تا به مردم ایران اطمینان بدهد به دنبال توافق و لابی با تندروهایی است که خواستار توافق نیستند.

آقای روحانی با لحن خوش‌بینانه‌ای گفت: “من مطمئنم به توافق نهایی دست خواهیم یافت، اگر امروز نشد، فردا می‌شود. منطق ایران مذاکره و گفت‌وگو است و مذاکره‌کنندگان پشت پرده توافق‌هایی داشته‌اند، اما هنوز به نقطه‌ای نرسیده‌ایم که آن‌ها را روی کاغذ بیاوریم.”

اما آیت‌الله خامنه‌ای رهبر ایران روز سه‌شنبه گفت: “در مورد مسئله هسته‌ای، آمریکا و کشورهای استعمارگر اروپایی جمع شدند و تمام تلاششان را کردند که جمهوری اسلامی را به زانو درآورند اما نتوانستند و نخواهند توانست.”

ممکن است منازعات داخلی ایران به اندازه خود مذاکرات هسته‌ای مهم باشد، چراکه نقطه عطفی بین گذشته انقلابی ایران و آینده پساانقلابی این کشور است. بنابه گفته هنری کسینجر، وزیر امور خارجه اسبق آمریکا که اغلب از او نقل قول می‌شود، ایران باید تصمیم بگیرد که یک کشور است یا یک آرمان. “کشوری” که روحانی آن‌را نمایندگی می‌کند خواستار یک توافق واقع‌گرا و مصلحت‌اندیشانه است، اما “آرمان” آیت‌الله خامنه‌ای به مقاومت ادامه می‌دهد.

مذاکره‌کنندگان کارگری وقتی به چنین بن‌بستی می‌رسند چه می‌کنند؟ یک تکنیک کلاسیک این است که بر نقاط مورد توافق تاکید می‌کنند.

این دقیقا همان کاری است که جان کری روز دوشنبه کرد. وی گفت، در روزهای آخر مذاکرات “ما شاهد ظهور ایده‌های جدید بوده‌ایم” که می‌تواند سخت‌ترین مسایل را حل کند.

در چانه‌زنی‌های کارگری، فشار اقتصادی اغلب توافق را ناگزیر می‌سازد. این متغیر می‌تواند به نفع غرب عمل کند. تحریم‌ها برجای خود باقی می‌ماند؛ قیمت نفت پایین است؛ درآمد ایران در حالیکه درگیر جنگ نیابتی در عراق و سوریه است پایین آمده. اگر فشار اقتصادی تنها فاکتور مهم باشد، ایران توافق خواهد کرد.

اما همان‌طور که آیت‌الله خامنه‌ای قبلا گفته است: “من دیپلمات نیستم. یک انقلابیم.” این منطق می‌تواند مردم را از توافق دور کند، حتی اگر در جهت منافع ملی باشد.