حجت الاسلام سیدرضا تقوی، رئیس شورای سیاستگذاری ائمه جمعه کشور است؛ نماینده سابق مجلس، امام جمعه سابق شهرکرد و از اعضای سابق شورای عالی انقلاب فرهنگی.سراغ او رفته ام تا درباره احتمال بازگشت آیت الله هاشمی به نمازجمعه تهران سئوال کنم. بحث چگونگی انتخاب ائمه جمعه و نظارت بر رفتار و سخنان آنها و مواردی چون مباحث اخیر امام جمعه شهرستان انار، از جمله مباحثی است که در این مصاحبه با آقای تقوی مطرح کرده و از او پرسیده ام که بعد از گذشت ۳۴ سال از پیروزی انقلاب و تبلیغات فراوان حکومتی برای حضور مردم در نمازجمعه، چقدر میزان حضور مردم برای او راضی کننده است و آیامردم از این تریبون مهم حکومتی استقبال میکنند.
مصاحبه “روز” با حجت الاسلام تقوی در پی می آید.
معیارها و شرایط برای انتخاب ائمه جمعه نمونه چیست؟ الان ستاد امام جمعه انار به عنوان ستاد نمونه انتخاب شده، چه معیارهایی لحاظ شده؟
اینها دو مساله جدا است انتخاب امام جمعه نمونه و انتخاب ستاد ائمه جمعه نمونه.
یعنی الان امام جمعه انار به عنوان امام جمعه نمونه انتخاب نشده و ستاد امام جمعه انار انتخاب شده؟ خب معیارها چه بوده برای چنین انتخابی ؟
بله ستاد به عنوان ستاد نمونه انتخاب شده نه امام جمعه. ما در هر شهری که نماز جمعه اقامه میکنیم مجموعه ای از خواهران و برادران مومن هستند که در خدمت نماز جمعه قرار میگیرند و به عنوان ستاد اقامه نماز جمعه به امام جمعه کمک میکنند. یعنی اعضای ستاد روز جمعه می آیند و کار مصلی، انتظامات، پشتیبانی و مسائل فرهنگی نماز و پیرامون مصلی را انجام میدهند، که اکثر آنها از معتمدین، فرهنگیان و خانواده های شهدا هستند. ما در کشور بیش از سی هزار نیروی ستادی داریم که در خدمت ۷۳۰ نمازجمعه قرار دارند. چون تعداد نمازجمعه هایی که در کشور اقامه میکنیم ۷۳۰ تا است. البته تعداد اعضای ستادها تفاوت میکند. برخی شهرها ۲۰ نفر هستند برخی شهرها ۵۰ نفر.بزرگترین ستاد جمعه کشور، ستاد نمازجمعه تهران است که بیش از ۱۵۰۰ نیرو دارد و روز جمعه بخشی از آنها میآیند و در خدمت نماز جمعه قرار میگیرند. اما این ستادها کارشان چیست که نمونه می شوند؟ این ستادها کارشان ساماندهی نماز جمعه است به این معنی که نظافت مصلی، نور، صوت، انتظامات، و پشتیبانی را انجام میدهند؛ مصلی و محل نمازجمعه را برای مردم آماده می کنند تا مردم بیایند خطبه های نماز جمعه را بشنوند و بروند. ما برای تشویق این عزیزان هر سال یک بررسی داریم که کدام ستاد بهتر کار کرده و تلاش هایش در جذب نمازگزاران به مصلی در روز جمعه یا جذب جوانان موفق تر بوده. هر ستادی که ابتکاراتی در کار فرهنگی و تبلیغی در مصلی داشته باشد، مثلا نمایشگاه هایی در جوار نماز جمعه و در مصلی تشکیل بدهند، اعم از نمایشگاههای صنایع دستی یا نمایشگاههای فرهنگی مثل نمایشگاه کتاب یا به برخی از دستگاههایی که میخواهند نمایشگاه بگذارندکمک بکنند، کارش بررسی می شود.در دعوت از سخنرانان قبل از خطبه های نماز جمعه، در نصب تابلوهای تبلیغاتی و در برنامه های مختلفی که مربوط به ستاد نمازجمعه است و پی گیری تذکراتی که امام جمعه میدهد، خب امام جمعه در خطبه ها گاهی به مسئولین یا دستگاهها تذکر میدهند، کسی که باید اینها را پی گیری کند یا دفتر امام جمعه است یا ستاد نماز جمعه. ما وقتی می بینیم ستادی فعال و دارای ابتکار است و با برخوردهای بسیار خوب و با جاذبه اش توانسته نمازگزاران بیشتری را جذب بکند یا با جوانان ارتباط بهتر و بیشتری برقرار کند آن راستاد نمونه اعلام میکنیم.
یعنی میزان حضور مردم در نمازجمعه ملاک است؛ درست است ؟
یکی از عوامل انتخاب ستاد نمونه همین است یعنی میزان جذب مردم به حضور در نمازجمعه.
گفتید تذکرهایی را که امام جمعه میدهد، اعضای ستاد پی گیری میکنند.چگونه پی گیری میکنند؟
بعد از اینکه از خطبه ها اعلام شد. مثلا اطلاعاتی به امام جمعه رسیده که فلان محله مشکل فاضلاب، آب و برق یا مشکلاتی از این قبیل دارد که امام جمعه تذکر میدهد به مسئولین که به فلان جا برسید. اینها را ستاد گاهی پی گیری میکند و از مسئول آن دستگاه میخواهد که امام جمعه چنین تذکری داده و پی گیری کنید مشکل حل شود و..
در جایی مثل تهران که ائمه جماعات تذکرات کلان تر به مسئولان سطح بالای کشور میدهند چطور؟
ائمه جماعات نه. ما متولی و متصدی آنها نیستیم. ائمه جماعات یک اصل دیگر است هر مسجدی یک امام دارد. در تهران بیش از ۳۰۰۰ مسجد داریم و ۲۵۰۰ امام جماعت. اما امام جمعه در هر شهر یکی است و حکم هم میخواهد. امام جماعت اما از سوی مرکز مساجد اعلام می شود و هر کسی هم می تواند امام جماعت شود. اما امام جمعه یک مسئولیت حاکمیتی است در نظام اسلامی و ولی فقیه و حاکم اسلامی باید امام جمعه را تعیین بکند. ما هم که در شورای سیاستگذاری ائمه جمعه هستیم و من که احکام را امضا میکنم از طرف مقام معظم رهبری امضا میکنم. یعنی مسئول آن ولی فقیه است.در زمان معصوم وقتی امام معصوم حضور داشته باشد، مثلا اگر امام زمان انشالله ظهور کند و بیاید، مسئولیت با ایشان است. یعنی یکی از مسئولیت های اختصاصی امام و پیشوای مسلمین اقامه نماز جمعه است و اینکه برای شهرها امام جمعه تعیین بکند. این مسئولیت حکومتی است.
خب در زمانی که امام جمعه به مسئولین رده اول تذکر میدهد هم ستادها پی گیری میکند؟
گاهی پی گیری میکنند ولی همیشه امکان اش نیست. به هر حال این هم یکی از ملاک ها است فقط.
با توجه به آنچه که گفتید ولی فقیه، امام جمعه را انتخاب میکند و شما حکم میدهید؟
نه نه اینطور نیست. ولی فقیه براساس سیاست هایی این کار را به یک نهادی واگذار کرده. به کسی حکم داده و گفته آقا شما برو اینجا را سامان بده. ۷ نفر شورا هستند که می نشینند و اینکار را میکنند بنده هم مسئول این شورا هستم. نهاد ائمه جمعه. چون در کشور کارهای اجرایی است، مصلی سازی است، خانه برای ائمه جمعه شهرستان ها می سازیم که امام جمعه وقتی میرود شهرستان خانه و دفتری داشته باشد. خانه سازمانی است متعلق به نهاد نمازجمعه و مال مردم است. می سازیم برای روحانی که حکم میگیرد و میرود در آن خانه باشد با زن و بچه اش. اینکارها را انجام میدهیم. یا مصلی سازی. مساجدی که در شهرها وجود دارند برای نماز جمعه نبوده که. مساجد کوچکی است با جمعیت های اندک. اما حالا جمعیت زیاد شده، ارتباطات خیلی زیاد است، این است که ما با شوراهای اسلامی شهر، شهرداری ها، فرمانداری ها، سازمان زمین شهری، مسکن و شهرسازی و.. صحبت میکنیم برای آن شهر یک زمین وسیعی را در اختیار میگیریم یعنی آینده رشد جمعیت را هم می بینیم و شروع میکنیم به ساخت مصلی. مصلی هایی هم که می سازیم یک مجتمع فرهنگی است، مهد کودک خواهد داشت، برخی سالن های ورزشی دارد. دار القران در کنار آنها زده می شود کتابخانه و مرکز ارتباطات رایانه ای و..
بودجه شما از کجا تامین می شود؟
ما بودجه دولتی نداریم. ما از نهاد رهبری بودجه می گیریم. البته مقدار کمی هم مجلس برای ساخت مصلی مصوب میکند.
خب با این خدماتی که ارائه میدهید میزان نمازگذاران و استقبال مردم از نمازجمعه چطور بوده؟ افزایش یافته؟
البته خیلی باید بهتر از اینها باشد اما همه مسائل دست نمازجمعه و نهاد نمازجمعه نیست. بستگی به تربیت و نهادهای فرهنگی دیگر هم دارد. اگر بخواهیم تعداد جوانان و تعداد مردم بیشتر شود بستگی به گسترش فرهنگ نهاد در جامعه دارد. اگر پدر و مادرها به نمازجمعه اهمیت بیشتری دهند، در مسجد محل نماز بخوانند قطعا تعداد بیشتری به نماز جمعه می آیند. نظام تربیتی ما خیلی موثر است اعم از آموزش و پرورش و دانشگاه. رسانه های ما خیلی مهم هستند که به نماز تشویق میکنند یا نه. مثلا فیلم های سینمایی، اخبار تلویزیونی و فضای مجازی، همه اینها می تواند خنثی کننده دین و دیانت و مسائل مربوط به نماز باشد، نباید توقع داشته باشید با یک ساعتی که می آیند در مصلی می نشینند همه جذب نماز جمعه شوند. اینها باید از بنیان و پایه درست شود، یعنی خانواده ای که اهمیت به نماز بیشتر میدهد بیشتر حضور دارد.ما که نمی توانیم خانواده ای را که پدر و مادر به نماز اهمیت نمیدهند، با نمازجمعه ای که اختیاری و آزاد و براساس شوق و ذوق و علاقه برگزار می شود بیاوریم نماز جمعه؟
حاج آقا ۳۴ سال از پیروزی انقلاب ۵۷ میگذرد و در تمام این مدت تبلیغ فراوانی برای نماز جمعه صورت گرفته. از سوی نهادها و رسانه های حکومتی هم هزینه های زیادی شده حالا شما از کار فرهنگی در این زمینه سخن میگویید.یعنی این تلاش ها در جهت جذب مردم موثر و موفق نبوده ؟
نه بستگی به خیلی چیزها دار.عواملی در بیرون است و در جامعه که خیلی مهم است. فرهنگ عمومی جامعه مهم است. باید به اینها توجه کرد. حالا بعضی ها میگویند آقا شما چقدر توانستید جذب کنید، والا ما هم اگر نمازجمعه خطبه های غنی داشته باشد و امام جمعه در طول هفته در شهرستان فعال باشد تاثیر میگذارد اما متصدی همه تاثیرگذاری و جذب و کشش مردم، نماز جمعه نیست.
یعنی استقبالی که از نمازجمعه به عنوان یکی از مهم ترین تریبون های حکومت می شود از نظر شما خوب و راضی کننده نیست.
نه. تا نقطه مطلوب ما خیلی فاصله داریم. خیلی فاصله داریم که نماز جمعه را به نقطه مطلوب برسانیم. البته آنهایی که در طول سال به نماز می آیند تعدادشان بالاست مثلا یکی یک جمعه می آید و جمعه دیگر نمی آید و.. به هر حال مردم ما متدین هستند و علاقه دارند.
سئوال این است که مردم متدین چرا در نماز جمعه حضور کمتری دارند، یا به نوعی طوری است که میگویید فاصله زیاد است تا نقطه مطلوب. آیا این به برخی موضع گیریهای ائمه جمعه برنمیگردد؟ اینکه تریبون نماز جمعه در اختیار طیف خاصی از حکومت است؟
نه خیر. نماز جمعه یکی از ارکان دین است، البته به صورت آزاد و اختیاری. نماز خوانده می شود و در خطبه ها هم ممکن است ائمه جمعه به مسائل سیاسی روز بپردازند که عمدتا موضع نظام را بیان میکنند.
ائمه جمعه چگونه انتخاب می شوند؟چرا مشخصا فقط از طیف فکری خاصی انتخاب می شوند؟
ما یک معاون گزینش داریم و بیشتر نیروهایمان در حوزه علمیه تربیت می شوند. دانشگاهها برای ما نیرو تربیت نمیکند چون رشته ها و علومی که باید داشته باشند در حوزه های علمیه است. کار دینی است. امام جمعه باید به لحاظ علمی باید حداقل دو سال درس خارج دیده باشد. این مدارج علمی در حوزه های علمی است. به لحاظ سیاسی ما با آنها مصاحبه میکنیم که اطلاعات سیاسی شان روشن شود، چون امام جمعه با همه سروکار دارد همه مجامع، سمینارها و.. مصاحبه میکنیم سوابق تحصیلی و علمی و.. مثل همه دستگاهها، مصاحبه میکنیم می آید در شورا و پرونده اش خوانده می شود و مصوب که شد حکم صادر می شود و معرفی می شود. یعنی البته ما تقاضای مردم محل را اول می گیریم و بعد بررس میکنیم که آیا مصلی دارد، امکانات نماز جمعه هست یا نیست، بعد امام جمعه را می بریم معرفی میکنیم. شورای اداری از فرماندار میخواهیم تشکیل دهد و به مدیران شهر معرفی میکنیم.
خب چرا از طیف فکری خاصی انتخاب می شوند؟
ائمه جمعه براساس معیارهایی که برشمردم انتخاب می شوند و البته باید کسانی باشند که مورد تایید مقام معظم رهبری باشند.
آیا برعملکردشان هم نظارتی صورت می گیرد؟
بله حتما.
چه جور نظارتی؟ من مصداقی تر سئوال میکنم امام جمعه شهرستان انار اخیرا صحبت هایی کرده که توهین آمیز بوده.
ما ۷۰۰ امام جمعه داریم. حالا از این ۷۰۰ امام جمعه، یک امام جمعه یعنی یک هفتصدم یک مطلبی را گفته. حالا این را چه جوری گفته و گزارشگر چه جوری گزارش کرده و..
البته بحث امام جمعه انار چون متاخر است به عنوان مصداق عنوان کردم و موارد دیگر و بسیاری بوده. سئوال این است که با این مسائل برخورد میکنید؟
برخورد یعنی چی؟ یعنی به دارشان میزنیم؟
نه حاج آقا همین امام جمعه انار. آیا با او برخوردی کردید؟ چه نوع برخوردی کردید؟
بله ما تذکر میدهیم. ما البته جلسات آموزشی و سمینارهای ضمن خدمت داریم. خیلی مفصل است کار ما. اینجور نیست که. هر سال دو سه سمینار و مسائل مختلف آموزشی است که طراحی میکنیم و می آیند در راستای رسالتی که برعهده دارند جلسه تشکیل میدهیم. اساتید باسابقه و دانشمند می آیند برای ما صحبت میکنند و آنها را توجیه میکنیم.
محورهای بحث های ائمه جمعه چطور؟ آیا در شورای سیاستگذاری از سوی شما تعیین میشود؟
نه خیر ما هیچ وقت به ائمه جمعه نمیگوییم چه بگویند.
ولی اکثر اوقات سخنان ائمه جمعه در یک راستا و بر اساس یک محور است. این نشان از ساماندهی سخنانی که باید مطرح کند نیست؟
به هیچ عنوان اینطور نیست. ما بولتن هایی تهیه میکنیم و در اختیار ائمه جمعه قرار میدهیم. حالا میخواهند از آنها در سخنان شان استفاده میکنند و اگر هم نخواستند نمیکنند. ما خط نمی دهیم.
شما گفتید رهبری به شما حکم داده و گفته بروید اینجا را ساماندهی کنید و شما و شورای 7 نفره تان امام جمعه را انتخاب و تعیین میکنید و.. حالا سئوال من این است که درباره آقای هاشمی رفسنجانی هم شما تصمیم می گیرید؟ بخصوص الان که بحث بازگشت ایشان به نماز جمعه در محافل سیاسی مطرح است.
این سئوال شما جوابی ندارد.
به چه دلیل؟ پاسخ تان به این معنی است که خود رهبری درباره او تصمیم میگیرد؟
این سئوال شما هم جواب ندارد.
شما قبلا در مصاحبه ای گفته بودید که “ آمدن آقای هاشمی به نمازجمعه می تواند به احیای فتنه‌ها منجر شود”. حضور آقای هاشمی چه مشکلی دقیقا ایجاد میکند حاج آقا؟
این مربوط به سابق است و گفته بودم که مصلحت نمیدانیم نماز جمعه را وارد این مسائل بکنیم. آقای هاشمی هم خودشان نخواستند نماز جمعه بیایند. مثل برخی آقایان دیگر که زمانی بودند و بعد دیگر نیامدند. مثلا آیت الله یزدی یا آیت الله موسوی اردبیلی.
الان چی؟ یعنی اگر آقای هاشمی بخواهد به نماز جمعه برگردد شما از او دعوت میکنید و مانعی نیست؟
این سئوال شما جواب ندارد و خدا حفظ تان کند. خداحافظ
