هفته گذشته در حالیکه هفت پناهجوی ایرانی در ترکیه و آذربایجان در اعتراض به شرایط سخت و بلاتکلیفی زندگی پناهجویی دست به اعتصاب زده بودند، یک پناهجوی دیگر در هلند در میان شعله های آتش به زندگی خود خاتمه داد تا بدین ترتیب اولین ماه سال جدید به یکی از دشوارترین ماه ها برای پناهجویان ایرانی طی سالهای گذشته تبدیل شود.
روند مهاجرت شهروندان ایرانی به کشورهای همجوار طی سالهای گذشته و بویژه بعد از حوادث مربوط به انتخابات ریاست جمهوری در ایران شدت گرفته و شمار زیادی از شهروندان عادی، روزنامه نگاران، فعالان سیاسی و مدنی به کشورهایی نظیر ترکیه، آذربایجان، مالزی و عراق سرازیر شده اند. بسیاری دیگر با وجود اینکه پاسخ مثبت از کمیساریای عالی پناهندگان دریافت کرده اند، همچنان در شرایط “بلاتکلیفی” به سر می برند.
برخی از پناهجویان اعتصاب کننده در کشورهای آذربایجان و ترکیه در مصاحبه با روز با تاکید بر ادامه اعتصاب غذای خود از بی توجهی رسانه ها و مجامع حقوق بشری و وضعیت جسمانی وخیم خود خبر داده اند.
اعتراض به هلند
به گزارش رسانه های هلند، فردی که روز چهارشنبه، 17 فروردین، ساعت ۱۲ و ۳۰ دقیقه در میدان “دام” آمستردام و در کنار بنای یادبود ملی خود را آتش زد، از حدود ده سال پیش وارد هلند شده بود و نخستین بار درخواست پناهندگی او در حدود سال ۲۰۰۳ رد شده است.
این گزارشها اسم این شخص را کامبیز روستایی، ۳۶ ساله، اعلام کرده اند. به گفته شاهدان عینی، تلاشهای مردم تا زمانی که مأموران نجات وی را به بیمارستان سوانح سوختگی منتقل کردند بی نتیجه مانده است.
به گزارش روز گذشته شبکه خبری سراسری هلند (NOS)، سفارت ایران در لاهه ضمن محکوم کردن این حادثه ادعا کرده است که کشته شدن آقای روستایی دومین مورد از مرگ شهروندان ایرانی طی هفته گذشته در کشور هلند است.
اشاره سفارت ایران به مرگ پناهده ایرانی روز شنبه، 13 آبان، در محل نگهداری پناهندگان در استروایک است. به نوشته شبکه خبری سراسری هلند به نقل از مرکز پلیس، این شخص خودکشی نکرده است بلکه جهت آبتنی خود را به رودخانه انداخته است. شاهدان عینی گفته اند که این شخص بعد از اینکه به فاصله بیست متر وارد رودخانه شده است، به زیر آب رفته است.
کامیبز روستایی در سال 2001 به هلند آمده و از سوی وزارت دادگستری هلند رد شده است. رسانه های هلندی زبان نوشته اند این فرد به خاطر در خطر بودن جانش به هلند رفته بود و در ماه های قبل از خودسوزی اخطار داده بود که در صورت بازگشت به ایران با شکنجه مواجه خواهد شده اند.
بسیاری از ایرانیان و اتباع خارجی کشور هلند در روزهای گذشته نسبت به بی توجهی دولت هلند نسبت به وضعیت پناهندگان اعتراض کرده اند.
رحمان جوانمردی، روزنامه نگار و حامی حقوق بشر ساکن هلند در این رابطه به روز گفت: “سازمان زنان علیه دیپورت و پلاتفرم توقف نژاد پرستی و محرومیت، در اعتراض به خودسوزی این جوان 37 ساله ایرانی، برای برگزاری مراسمی با عنوان بیدار باش در محل خودسوزی پناهجوی ایرانی در آمستردام فرخوان داده است.”
در این فراخوان تاکید شده است: “کشوری مانند هلند نمی تواند بدین منوال۱۰ سال از زندگی یک انسان را با قوانین پناهندگی غیر انسانی و ناکارآمد بگیرد. کشوری مثل هلند نمی تواند کسی را به کشوری مانند ایران برگرداند که هر انسان با فکری سلیم می داند که امنیت ندارد.”
جالب اینکه جمهوری اسلامی در بیانیه اعتراضی خود نسبت به خود سوزی این شهروند که بر وب سایت سفارت این کشور در لاهه، قرارگرفته، نوشته است: “هلند به عنوان یک کشور مهاجر پذیر بایستی در رسیدگی به اوضاع نامناسب مهاجرینی که به دنبال زندگی بهتری در این کشور هستند مسئولیت و تعهدات خود را ایفاء نماید.”
خطر استرداد به ایران
بسیاری از پناهجویان ایرانی که در طول این سالها به هر طریق خود را به کشورهای اروپایی رسانده اند در معرض خطر دیپورت به ایران قرار گرفته اند.
رحیم رستمی، شهروند ۱۹ ساله ایرانی از جمله این افراد است. او در تاریخ ۲۰بهمن ماه در حالیکه قصد بازکردن یک حساب بانکی را داشت، توسط پلیس امور مهاجرت نروژ دستگیر و روز بعد به همراه دو پلیس نروژی به ایران بازگردانده شد. او پس از رسیدن به تهران و تحویل به پلیس فرودگاه، مورد بازجویی قرار گرفت و به زندان اوین منتقل شد.
بهدا بردبار، روزنامه نگار ایرانی ساکن نروژ در این ارتباط به روز می گوید: “نروژ یکی از مرفه ترین کشورهای جهان است و به طور سنتی امکانات مناسبی را برای مهاجران مهیا می کند. این کشور یکی از مراکز جذب پناهجویان ایرانی عراقی و افغان است. اخذ اقامات نروژ در دهه هشتاد میلادی برای مهاجران آسان بوده اما در ده سال گذشته روند بررسی پرونده های پناهجویان طولانی شده.”
او می افزاید: “دولت نروژ سعی دارد تا روند پذیرش پناهجو را محدود نگه دارد و گاهی پناهجویانی را که نتوانند مدارک کافی برای تایید ادعای خود تهیه کنند را به کشورشان مسترد می کند. در مورد اخیر یک پناهجوی کرد که در ماه بهمن، توسط مقامات نروژی به ایران بازگردانده شده بود در زندان اوین به سر می‌برد و فعالان حقوق بشر نسبت به وضعیت او هشدار داده‌اند.”
علاوه بر استرداد مستقیم برخی از پناهجویان ایرانی در کشورهای اروپایی به ایران، شماری دیگر از آنها نیز سالانه از کشورهای یونان و ترکیه به ایران مسترد می شوند. روندی که در پاره ای مواقع نگرانی سازمان و نهادهای حقوق بشری را به دنبال داشته است.
اعتصاب شکسته شد
در تازه ترین مورد نارضایتی پناهجویان ایرانی در کشورهای اروپایی، روز پنج شنبه، 18 فرودین، هفت پناهجوی همزمان چند روز است که در مقابل ساختمان عفو بین الملل در لندن با دوختن لبهای خود نسبت به آنچه که آن را عدم رسیدگی به پرونده هایشان می خوانند دست به اعتصاب زده اند.
دروری دایک، مسئول بخش ایران عفو بین الملل، که با این افراد دیدار کرده است به بی بی سی فارسی گفت که این افراد گفته اند که آنها از روند بررسی پرونده پناهندگی خود راضی نیستند و تاکید کرده اند که در صورت بازگشت به ایران با خطر مواجه هستند.
آقای دایک در عین حال تاکید کرد که او نمی تواند تایید کند که پرونده پناهندگی این افراد در چه مرحله ای قرار دارد.
همزمان با این اعتراض ها، هفته گذشته نیز هفت نفر از پناهجویان ایرانی در مقابل دفتر کمیساریای عالی سازمان ملل در امور پناهندگان، در شهر وان ترکیه دست به اعتصاب غذا و تحصن زدند.
سعدی قادری، یکی از تحصن کنندگان با اعلام اینکه از روز دوشنبه اعتصاب غذای خود را شکسته اند به روز می گوید: “ما جمعی از پناهجویان ایرانی به همراه یک شهروند افغان، که همگی پاسخ مثبت از کمیساریای عالی سازمان ملل در امور پناهندگان داریم در اعتراض خود داری این این نهاد حقوق بشری از انتقال ما به کشورهای امن به مدت یک هفته دست به اعتصاب غذا زدیم.”
به گفته ی آقای قادری، پس از آنکه وضعیت سلامتی آنها مورد تهدید قرار گرفت، گروهی از کارکنان کمیساریای عالی سازمان ملل در امور پناهندگان از آنکارا پایتخت ترکیه به شهر وان آمده و تضمین دادند که در سریع ترین زمان ممکن به پرونده آنها رسیدگی خواهد شد.
این پناهجوی ایرانی تاکید کرده است که اعتصاب کنندگان برای مدت زمان محدودی اعتصاب خود را شکسته اند و در صورت عدم رسدیگی نهادهای مرتبط با امور پناهندگان مجددا دست به اعتصاب خواهند زد.
اعتصاب و تحصن در آذربایجان
این اعتصاب اما تنها مورد اعتصاب پناهجویان ایرانی در طول یک ماه گذشته نبود. در باکو در کشور آذربایجان نیز تعدادی از پناهجویان ایرانی در اعتراض به آنچه عدم رسیدگی به وضعیت پناهجویان خوانده اند دست به تحصن و اعتصاب غذای زده اند.
این افراد که تعداد آنها نزدیک بیش از 5 نفر گزارش شده روز شنبه، 20 فروردین، وارد یازدهیمن روز از اعتصاب غذا و تحصن خود شده اند. بر اساس ویدیوهایی که در شبکه های اجتماعی منتشر شده، تعدادی از آنها با دوختن لب و گوش خود نسبت وضعیتشان اعتراض کرده اند.
خسرو حیدری، یکی از پناهجویان تحصن کننده در باکو به روز می گوید: “حدود 18 سال است که در کشور آذربایجان پناهنده هستم و از حدود 11 قبل از کمیساریای عالی پناهندگان در این کشور پاسخ مثبت گرفته ام. با این وجود هنوز در سخت شرایط ممکن در این کشور منتظر تصمیمات اجرایی این نهاد حقوق بشری هستیم. مسئولان این سازمان در آذربایجان با پناهجویان ایرانی برخوردی تبعیض آمیز دارند.”
آنطور که این پناهجو تاکید می کند این دولت با جمهوری اسلامی روابط حسنه ای دارد و به همین خاطر به آنها نسبت به پناهجویان دیگر کشورها از جمله افغانستان اهمیت کمتری داده می شود.
آقای حیدری می گوید: “حدودا تعداد 116 پناهجوی ایرانی در دفتر سازمان ملل اسم نویسی کرده اند. در این میان حدود 15 نفر پاسخ مثبت گرفته اند اما همچنان در شرایط بلاتکلیفی به سر می برند. ما دو ماه پیش نیز در اقدامی مشابه به طرح خواسته های خود که همانا تسریع در روند انتقال به کشور سوم است دست به اعتصاب زدیم. آن زمان با دخالت و وعده های کارکنان یو ان اعتصاب خود را شکستیم.”
او مدعی است که رسانه های آذربایجان به علت وجود سانسور شدید در این کشور قادر به پوشش خبری اخبار مربوط به پناهندگان ایرانی نیستند. به همین خاطر از تمامی رسانه های فارسی زبان ایرانی می خواهد که نسبت به وضعیت آنها سکوت نکنند و صدای آنها را به مجامع بین الملی برسانند.
رشد فزاینده مهاجرت
به غیر از آذربایجان و ترکیه، بسیاری دیگر از پناهجویان ایرانی در طول ماه گذشته در کشورهایی مانند عراق، مالزی و یونان دست به اعتصاب غدا زده اند. در مهرماه سال گذشته ۳۶ نفر از ایرانیانی که از عدم دریافت پناهندگی از کشور یونان شکایت داشتند، دست به اعتصاب غذا در برابر دفتر سازمان ملل در این کشور زدند و تعدادی از آنها از آنها به نشانه اعتراض لب های خود را دوختند.
به گفته کارشناسان مسائل ایران موج مهاجرت قانونی و غیرقانونی ایرانیان از کشورشان در دو سال گذشته شاید با هیچ دوره دیگری پس از انقلاب این کشور در سال ۱۳۵۷ قابل مقایسه نباشد.
سازمان ملل متحد، چندی پیش اعلام کرد که پس از انتخابات ریاست جمهوری ایران در خردادماه ۱۳۸۸، شمار پناهجویان ایرانی رشدی قابل ملاحظه داشته است.
