نیمه اردیبهشت ماه بود که خبر توقیف گسترده سگ‌های خانگی در خیابان‌ها ، روی خروجی رسانه‌ها قرار گرفت؛ سگ‌هایی که با ضرب و زور ماموران نیروی انتظامی از صاحبانشان گرفته شدند تا به محلی در منطقه “کهریزک” منتقل شوند. اما این پایان خبرهای تلخ مربوط به سگ‌ها نیست. پنجم خرداد ماه خبر رسید که بیش از یک سوم از حدود 150 سگی که در این محل نگهداری می‌شوند جان خود را از دست داده‌اند. چنانچه رضا جوالچی، سخنگوی انجمن حمایت از حیوانات ایران به رادیو فردا گفته است: “حدود ۶۰ تا از این سگ‌ها در این مدت تلف شده اند و از آن جایی که وضع بقیه هم وخیم است به طور متوسط روزی دو یا سه تا از این سگ ها تلف می شوند.” جوالچی دلیل مرگ این سگ‌ها را بیماری های مختلف ویروسی، گوارشی و به طبع آن بیماری عفونی عنوان کرده و گفته: “این حیوانات شرایط بسیار نابسامانی را از سر گذرانده اند.”
حالا بیش از 20 روز است که صاحبان سگ‌ها با مراجعه به مراکز مختلف پیگیر وضعیت عضو کوچک خانواده‌هایشان هستند اما هیچ جوابی به آنها داده نمی‌شود. این در حالی است که پس از انتشار خبر مرگ 60 سگ در کهریزک، نگرانی‌ها قوت بیشتری گرفته است.
موقع کشتن همه را به کهریزک می‌برند
احمدرضا رادان جانشین فرمانده نیروی انتظامی حدود یک ماه پیش با اعلام خبر شروع دوباره طرح امنیت اخلاقی و با اشاره به اینکه برخورد با سگ‌گردانی در دستور کار پلیس قرار دارد گفت: “اجازه نمی دهیم عده‌ای در خیابان‌ها با سگ گردانی و حمل حیوان در خودرو، خودشان و سگشان را به نمایش عمومی بگذارند.”
این نخستین بار نیست که در قالب طرحی موسوم به “امنیت اجتماعی” سگ‌های خانگی توقیف می‌شوند اما قبلا این امکان وجود داشت که صاحب سگ با در دست داشتن رسیدی که در زمان توقیف از ماموران دریافت می کرد وضعیت حیوان خانگی‌اش را پیگیری کند، در حالی که این بار هیچ رسید یا نشانی ای برای پیگیری وضعیت سگ‌ها به صاحبانشان داده نشده است.
چنانچه سحر که سگش را در چهارراه پارک وی، موقع پیاده‌روی توقیف کرده‌اند، به روز می‌گوید: “من تا دیدم مامورها دارند به سمت ما می‌آیند سگم را بغل کردم و روی زمین نشستم. به من گفتند کاری با سگت نداریم، سگت را بگذار روی زمین و یک تعهد بده تا بگذاریم بروی. اما به محض اینکه سگم را روی زمین گذاشتم از گیره قلاده را جدا کردند و بردند. هرچه دنبالشان دویدم، جیغ زدم، گریه و التماس کردم توجهی نکردند. یکی از مامورها گفت به بابات بگو یک نویش را برایت بخرد. گفتم من کجا دنبالش بیایم؟ رسید نمی‌دهید؟ گفت: از رسید خبری نیست. بیا قبرستان دنبالش.”
سحر البته هنوز ناامید نیست و ادامه می‌دهد: “یکی از دوستانم در روزنامه خوانده بود که سگ ها رابه کهریزک برده‌اند. الان 17 روز است که هرجایی که شما فکر کنید سر زده‌ام و هیچ خبری نیست. خواب و خوراک ندارم. برای من سگم با اعضای خانواده ام هیچ فرقی ندارد. الان هم فقط امید دارم که شاید بتوانم پس بگیرمش.”
محمدرضا یکی دیگر از قربانیان توقیف سگ‌ها اما از خشونت بیشتری روایت می‌کند: “داشتم از در پارک قیطریه بیرون می آمدم که یک مامور انتظامی هلم داد و با لگد به زیر شکم سگم زدم وقتی با اعتراض بیشتر من مواجه شد پایش را محکم به سر سگم کوبید و به زور از دستم کشید و انداخت توی گونی کنار یک سگ دیگر و برد. هرچه پرسیدم کجا می برید گفت فعلا می‌بریم بعدا تصمیم می‌گیریم. با یک وکیل دادگستری صحبت کرده ام که شاید بتوانیم کاری کنیم و سگم را برگردانیم. هر چه به محل نگهداری‌شان سر زدم و خواهش و تمنا کردم زیر بار نرفتند حتی اجازه ندادند ببینم اصلا سگم آنجا هست یا نه. خیلی از خانواده‌ها و صاحبان سگ‌ها هر روز به آنجا سر می‌زنند. اما تا حالا هیج نتیجه ای نداشته است. امروز که شنیدم 60 تا از این سگ‌ها مرده‌اند، حالم بد شده است. دارم از نگرانی می‌میرم. انگار موقع کشتن که بشود همه را به کهریزک می‌برند؛ چه سگ باشی چه انسان.”
مصادره و حبس حیوانات قابل توجیه نیست
جمع‌آوری سگ‌ها، انتقال آنها به کهریزک و همچنین نگهداری آنها در شرایط نابسامان، اعتراض بسیاری از فعالان حقوق حیوانات و همچنین حقوقدانان را در پی داشته است. در نخستین واکنش‌ها “جامعه دامپزشکان ایران” با انتشار بیانیه ای این اقدام را فاقد توجیه قانونی دانست. در این بیانیه آمده است: “در حال حاضر هیچ گونه قانون مکتوبی دال بر خلاف بودن حیوانات خانگی در قوانین مدنی کشور موجود نیست. همچنین با فرض جرم بودن این کار اقدام نیروی محترم انتظامی مبنی بر بازداشت حیوان به جای مالک آن در هیچ جای جهان سابقه ندارد.”
این بیانیه همچنین هشدار داده است که “نگهداری غیراصولی حیوانات بدون مشاوره با متخصصین امر در بازداشتگاه مذکور باعث بروز انتشار بیماری های مختلفی در آن محل می شود که از آن جمله می توان از بیماری های قابل انتقال به انسان نیز نام برد که می تواند سلامت پرسنل بازداشتگاه مذکور و نهایتاً افراد جامعه را به خطر بیندازد.”
بهمن کشاورز وکیل پایه یک دادگستری و رئیس پیشین کانون وکلا نیز در یادداشتی در روزنامه بهار با انتقاد به این روند نوشت: “به‌طور کلی سلب مالکیت از مالکان اموال، مستلزم وجود قانون و در مراحل قضایی و قانونی است. اقدام به توقیف و بعد نوعی تملک حیوانات خانگی بدون دستور و حکم قضایی قابل قبول نیست و خسارات ناشی از چنین اقدامی طبق قانون مسئولیت مدنی از کسی که موجب ضرر شده، قابل مطالبه است. در عین حال این‌گونه برخورد با حیوانات اهلی و صاحبانشان، از جهات بسیار دیگری هم درخور تامل است. ممکن است ضوابطی درباره جلوگیری از کثیف‌شدن سطح خیابان‌ها به وسیله حیوانات برقرار و با ضمانت اجرایی سنگین اجرا شود. این کاری است که در بسیاری از نقاط دنیا متداول است و اگر صاحب حیوان مانع از کثیف‌شدن معابر نشود، جریمه بسیار سنگینی دارد اما مصادره و حبس حیوانات آن هم به‌نحوی که صاحبانشان به کلی بی‌خبر باشند، قابل قبول و توجیه نیست.”
سگ‌ها و شرایط ناگوار در ایران
سگ‌های ایران هم در سالهای اخیر شرایط بسیار سختی داشته‌اند. چنانچه فعالان حقوق حیوانات بارها نسبت به این شرایط اظهار نگرانی کرده‌اند. گاهی خبر کشتار دست جمعی آنها در شهرهای مختلف به همراه عکس‌ها دلخراش منتشر شده و گاهی صاحبان آنها جریمه و سگ‌ها توقیف شده اند.
سعید-ص، دامپزشک با فاجعه‌بار خواندن وضعیت موجود به روز می‌گوید: “شاید نقض گسترده حقوق بشر در ایران باعث شده تا بدرفتاری، شکنجه و قتل سگ‌ها در ایران آن چنان به چشم نیاید وگرنه این موضوع در هرجای جهان اتفاق می‌افتاد به تیتر اول رسانه‌های دنیا تبدیل می‌شد.”
به اعتقاد این دامپزشک، باور شرعی نجس بودن سگ باعث شده تا هرنوع رفتاری علیه این حیوان مجاز شمرده شود و علاوه بر سخت‌گیری‌های گاه بیگاه حکومتی، فرهنگ آزار و اذیت سگ به کودکان نیز آموزش داده می‌شود.
در این زمینه پیام محبی، نایب رییس جامعه دامپزشکان ایران هم می‌گوید: “اگر یک موجود یا شیئی «نجس العین» باشد در مورد آن در احکام موجود حکم وجود دارد. به نظر من این برداشتی است که پلیس به طور شخصی از این جریان می کند. وگرنه در دین چگونگی برخورد با شیئی و حیوان نجس کاملا تعریف شده است و اینکه ما بخواهیم به زور به مردم بقبولانیم که چطور باید با یک حیوان نجس برخورد شود، یک نگاه یک سویه و یک طرفه است.”
سعید-ص هم اضافه می‌کند: “این از عجایب کشور ماست که اکثر این سگ‌ها شناسنامه رسمی سازمان دامپزشکی دارند اما ماموران نیروی انتظامی با لگد به جان این سگ‌ها افتاده و با خشونت آنها را از صاحبانشان جدا کرده و به یک مکان متعفن غیربهداشتی می‌برد. بد نیست کسی از فرمانده پلیس بپرسد اگر قرار به ممنوعیت داشتن سگ است چرا اینها به طور رسمی وارد کشور شده، به فروش رسیده و شناسنامه‌دار می‌شوند؟ لااقل اگر شهروندان بدانند سگ داشتن به طور قانونی غیرمجاز است، این گونه آنها را در خطر مرگ قرار نمی‌دهند. ماموران نیروی انتظامی هم که ثابت کرده‌اند نسبت به انسان‌ها رحم نداشته و جنایت کهریزک را رقم زده‌اند، چه برسد به سگ‌ها.”
