سرتیپ پاسدار حسین دهقان، وزیر دفاع دولت روحانی در گفتگو با یکی از شبکه‌های تلویزیونی عربی اعلام کرد که در حال مذاکره با مقامات روسیه برای خرید “جنگنده‌های سوخوی پیشرفته” از آنهاست.
سایت باشگاه خبرنگاران وابسته به صدا و سیما با اشاره به این خبر از قول وزیر دفاع درباره سرنوشت موشک‌های روسی هم نوشت: “مسکو تحویل سامانه موشک‌های اس سیصد به ایران را از اواخر امسال آغاز خواهد کرد.”
خبر مذاکرات جمهوری اسلامی برای خرید هواپیماهای جنگنده از روسیه را اولین بار خبرگزاری فارس وابسته به سپاه پاسداران منتشر کرد. این خبرگزاری از قول سورنا ستاری معاون علمی فناوری حسن روحانی که در نمایشگاه هوافضای ماکس ۲۰۱۵ مسکو حاضر شده بود، نوشت: “راجع به این هواپیما صحبت شد اما در خصوص خرید با پوتین صحبت نکردیم و گفتگوها بیشتر در حوزه‌های تکنولوژی بود. موضوعات مربوط به خرید را باید از طریق وزارت دفاع پرسید و گروه‌های دیگری مانند تیم‌های بازرگانی باید آن را پیگیری کنند.” خبرگزاری فارس در گزارش خود اضافه کرده بود: “سوخو ۳۰ در حال حاضر علاوه بر نیروی هوایی روسیه، در کشورهای چین، الجزایر، آنگولا، مالزی، ونزوئلا، اندونزی، اوگاندا، قزاقستان و ویتنام فعال بوده و در کشور هند نیز تحت لیسانس تولید می‌شود ضمن آنکه دولت چین طرح J-۱۶ خود را بر مبنای آن توسعه داده است.”
این خبرگزاری در گزارشی دیگر از احتمال خرید هواپیمای سوخو مسافربری هم خبر داد. در این گزارش آمده بود: “جنگنده‌های سوخو ۳۰ و هواپیماهای مسافربری سوخو سوپر جت ۱۰۰ دو هواپیمایی هستند که مقامات ایران برای خرید آن با مقامات روس مذاکره کردند.”
ذیل همین گزارش یکی از خوانندگان سایت پرسیده بود: “چرا سوخو۳۴ و سوخو۳۵ نخواستند؟ نیاز ما اینهاست. سوخو۳۰ خوبه وقتی که با اف ۱۶ بخواییم بجنگیم ولی اف ۱۸ و اف ۳۵ و اف ۲۲ کنار گوشمون داریم” و دیگری پاسخ داده بود: “عزیز بزار ببینیم اینم به ما میدند؟ یا باز دبه در میآورند. اون زمانی هم که بخواهند تحویل دهند تمام اون جنگندههایی که نام بردید، حتما از خط خارج شدند.”
خبر مذاکرات جدید مقامات نظامی جمهوری اسلامی و روسیه برای خرید هواپیماهای جنگی در حالی منتشر شده است که هنوز وضعیت فروش موشک‌های اس۳۰۰ به ایران مشخص نیست و روسیه هر روز بهانه جدیدی برای تاخیر در تحویل موشک‌ها مطرح می‌کند. در آخرین نمونه این بهانه‌ها ولادیمیر کوژین مشاور رئیس جمهور روسیه در امورنظامی، گفته بود: “با توجه به اینکه از زمان این توافق زمان زیادی گذشته است، سامانه دفاع موشکی اس-۳۰۰ ساخت روسیه قرار است پیش از ارسال به ایران، بهینه سازی شود.”
حسین دهقان، وزیر دفاع اما چند روز پیش در یک برنامه تلویزیونی وعده داد که تا پایان سال میلادی موشک‌های روسی به ایران تحویل خواهد شد. او همچنین گفت: “ما برای پوشش کامل هوایی خود نیاز به دو سیستم اس۳۰۰ و ۳۷۳ داریم و قطعاً ۳۷۳ را تولید خواهیم کرد.”
جالب آنکه ایران ناچار شد برای دریافت موشک‌های مزبور قراردادی جدید با روسیه منعقد کند. اواخر مرداد ماه وزیر دفاع با اشاره به اینکه “تیم‌های کارشناسی ایران و روسیه قرارداد اس- ۳۰۰ را به روز کرده‌اند”، گفته بود: “متن این قرارداد آماده شده و این هفته یا هفته بعد قرارداد جدید امضا می‌شود.” او اضافه کرده بود: “در واقع از طرف ایران و روسیه این قرارداد آغاز شده و آنها در حال تهیه این سامانه هستند تا در فاصله کوتاهی پس از امضای قرارداد این سامانه تحویل ایران داده شود.”
درباره نحوه همکاری جمهوری اسلامی و روسیه در زمینه هواپیماهای جنگنده نیز قبلا گفته می‌شد که دو کشور به دنبال “ طراحی و تولید مشترک هواپیماها ” هستند. وزیر دفاع در همان جلسه تاکید داشت: “ما درباره طراحی و تولید مشترک هواپیماها با روسیه مذاکراتی داشته‌ایم. آنها ابتدا توانایی‌های ما را باور نمی‌کردند اما اکنون حاضر به همکاری با ایران در این حوزه شده‌اند. ما به جز روسیه در حوزه جنگنده‌ها با هیچ کشوری چنین همکاری نخواهیم داشت.” با اینهمه ظاهرا پس از مشخص شدن توانایی‌های بومی در ایران نهایتا قرار بر خرید هواپیمای جنگی از روسیه شده است.
به نظر می‌رسد که تلاش بی‌وقفه مقامات نظامی ایران برای نزدیکی به روسیه با توجه به بدعهدی‌های چند ساله او در این زمینه نشانه منافع گسترده‌ای است که در چنین معاملاتی می‌تواند وجود داشته باشد. چند سال پیش در یک نمونه مشابه مشخص شد که معامله چهار میلیارد دلاری عراق و روسیه با فشار جمهوری اسلامی بر عراق انجام شده هرچند در نهایت این معامله به دلیل افشای فساد گسترده در آن، لغو شد.
ماجرای نزدیکی جمهوری اسلامی به روسیه چندی پیش هم با انتشار خبر سفر قاسم سلیمانی به مسکو خبرساز شده بود. در آن زمان گفته شد که او حتی با پوتین هم دیدار کرده است. در آن زمان هم گفته می‌شد که یکی از علل سفر سلیمانی به مسکو مذاکره درباره سرنوشت موشک‌های اس۳۰۰ بوده است. از جمله خبرگزاری رویترز به نقل از یک منبع ایرانی که نامی از او برده نشد، گزارش داده بود که در دیدار سلیمانی با مقامهای روسی علاوه بر مسائل منطقه درباره مناسبات دوجانبه جمهوری اسلامی و روسیه از جمله تحویل سامانه موشکی اس -۳۰۰ و دیگر سلاحهای روسی گفت‌وگو شده است.
