در پاییز سال 1357 که رژیم شاه توسط معترضان و مخالفانش محاصره شده بود، افتتاح سال تحصیلی و بازگشت دانشجویان به دانشگاه‌ها، اوضاع کشور را به هم ریخت، در آن زمان وقتی در مراکز آموزش عالی باز شد ده‌ها هزار دانشجو خیلی سریع به خیابان‌ها ریختند؛ در همان بگیر و ببند ها شاه از کشور گریخت و آیت‌الله روح‌الله خمینی جایگزین او شد. آیا این روند می‌تواند تماما دوباره تکرار شود؟
مقامات امروزی سعی می کنند هیچ ریسکی بر ندارند. پس از انتخابات ریاست جمهوری 22 خرداد، دانشجویان هنوز از نارضایتی لبریزند. به همین جهت به نظر می‌رسد دولت میلی به باز کردن دانشگاه‌ها در زمان مقرر 23 سپتامبر (اول مهر) ندارد؛ اما می‌خواهد نشان دهد همه‌چیز پس از آشفتگی پس از انتخابات به حالت عادی برگشته است.
مقامات مسلما آماده اقدامات متقابل در صورت شورش مجدد دانشجویان هستند. در نماز جمعه اخیر، خیابان‌های ساکت اطراف دانشگاه تهران محل صف‌آرایی دسته‌های عبادت‌کنندگان محافظه‌کار شد که بسیاری از آنها پیراهن‌های خود را روی شلوار می‌اندازند که مشخصه سازمان شبه‌نظامی بسیج است، کسانی که اکثر قتل‌ها را علیه مخالفان محمود احمدی‌نژاد که ماه گذشته مجددا به عنوان رئیس‌جمهور تعیین شد انجام داده‌اند. بسیاری از دانشجویان تهرانی نتوانستند به علت مزاحمت‌های پس از انتخابات در امتحانات خود شرکت کنند. حالا بسیجی‌ها گوش به زنگ هستند؛ وقتی دانشجویان اواخر این ماه بازگردند از فرصتی دیگر برای ابراز عدم رضایت خود استفاده خواهند کرد.
شورای عالی انقلاب فرهنگی، هیاتی از دولت که بر آموزش نظارت دارد، اواخر ماه اوت عنوان کرد که دانشگاه‌ها ممکن است در فصل پاییز به خاطر آنفولانزای خوکی بسته بمانند و مقامات میزان زیاد آلودگی را دلیل در خانه نگه داشتن دانشجویان پس از انتخابات تابستان عنوان کرده‌اند.
مقامات در برخی از دانشگاه‌ها ثبت‌نام دانشجویان را برای سال تحصیلی جدید به تاخیر انداخته‌اند. در شیراز که فضای دانشگاه‌ها تا حدی باز شده است ماموران امنیتی به کنترل آن مشغولند تا گروه های دانشجویی فعالیت‌های سیاسی غیرقانونی انجام ندهند. از آن گذشته حتی اگر دانشگاه‌ها باز شوند، ممکن است کلاس‌ها با افزایش سهمیه ها، انباشته از بسیجی‌های سرسپرده شود.
دانشجویان گفته‌اند که بیم آن دارند اگر از خط خارج شوند بسیجی‌های ماسک‌دار آنها را مورد ضرب و شتم قرار دهند. این اتفاق اواسط ماه ژوئن زمانی که خوابگاه‌های دانشگاه تهران در نیمه‌شب مورد حمله قرار گرفت رخ داد؛ موردی که اکنون به دستور آیت‌الله صادق لاریجانی رئیس جدید دستگاه قضایی مورد بررسی قرار می‌گیرد.
یک فارغ‌التحصیل تهرانی می‌گوید: “(رژیم) نمی‌تواند به راحتی دانشجویان را کنترل کند. تنها راه برای آرام نگه داشتن آنها تهدید به خشونت توسط بسیج است.”
دانشجویان نقش بزرگی در اعتراضات تابستانی تهران ایفا کردند. آنها صف اول تظاهرات بودند و در وبلاگ‌های خود رژیم را مورد نقد قرار دادند. همچنین آنها برای نامزدهای اصلی انتخابات میرحسین موسوی و مهدی کروبی نیرو جمع می‌کردند، اعلامیه پخش می‌کردند، درها را می‌زدند و جلسه‌های دانشجویی به راه می‌انداختند. برخی از طریق دفتر تحکیم وحدت، سازمان اصلی دانشجویان ایران که منتقد رژیم باقی مانده است، به شکل‌گیری بیانیه‌های مخالفان کمک کردند.
زمانی که آشفتگی‌ها آغاز و دانشگاه‌ها بسته شدند، دانشجویان شهرستانی دانشگاه‌های تهران که در آن خوابگاه‌ها زندگی می‌کنند به خانه فرستاده شدند. بسیاری از آنها که حالا می‌خواهند برگردند سعی دارند آنچه را از دست داده‌اند دوباره زنده کنند. یک دانشجوی مهندسی دانشگاه آزاد اسلامی تهران جنوب که اهل قزوین است فاش می کند از آنجا که والدین آنها کنارشان نیستند آزادند هر کاری بکنند. به همین جهت فضا در خوابگاه ها خیلی رادیکال است. جنبش احقاق حق دانشجویان حالا می‌تواند به اعتراض خود را ادامه دهد.
به نظر می‌رسد رهبر ایران آیت‌الله علی خامنه‌ای از دورنمای ناآرامی دانشجویان تکان خورده است به همین جهت در یک سخنرانی گفت رژیم ممکن است استادان مشکوک به گرایشات “غیر اسلامی” را از دانشگاه ها بیرون کند. وی در روز 30 اوت (8 شهریور) ابراز نارضایتی کرد که آموزش علوم انسانی “موجب شک و تردید می‌شود” و در اجتماع دانشجویان و استادان گفت که آموزش هنرهای لیبرال و دیگر علوم انسانی به “کمبود اعتقاد به دانش الهی و اسلامی می‌شود.”
شاید کامران دانشجو رئیس ستاد انتخابات وزارت کشور که به عنوان وزیر علوم، تحقیقات و فن‌آوری انتخاب شده است نشانی از سرکوب استادان و دانشجویان داشته باشد.
با این حال بعید است که رژیم کلا دانشگاه‌ها را تعطیل کند. همین روزها آشکار خواهد شد که آیا دانشجویان می‌توانند مخالفان را که در ماه گذشته شروع به سست شدن کرده‌اند دوباره نیرو دهند یا خیر. به هر حال کشمکش مرگبار درون تشکیلات حاکم هنوز ادامه دارد و تضمین می‌کند که بحران ایران به این زودی پایان نمی‌گیرد.
منبع: اکونومیست، 3 سپتامبر
