جاناتان فاهی
آمریکا و اروپا تلاش می کنند تا ایران، سومین صادرکننده نفت جهان را از فروش نفت خام، بازدارند. ایران تهدید کرده است که کشتیرانی را در خاورمیانه مختل خواهد کرد.
قیمت نفت اما یک تکان جزئی خورده است. نرخ هر بشکه 98.95 دلار است و از اول سال 12 سنت گران شده است.
همین یک سال پیش، قیام ملت ها در کشور هایی که ازنظر تولید نفت اهمیت کمتری دارند، مثل مصر و لیبی، باعث شد که قیمت نفت به بالاترین حد خود در سه سال گذشته برسد و کشور های غربی مجبور شدند میلیون ها بشکه از ذخیره اضطراری شان مصرف کنند.
اما اینکه دلیل آرامشی که برقرار است این است که: راه صدور نفت مسدود نشده است و احتمال زیادی وجود دارد که این وضعیت باقی بماند.
آمریکا و اروپا می خواهند درآمد نفتی ایران را که برای اداره کشور ضروری است و از همه مهم تر به زعم آنها سرمایه ای است برای تولید بمب اتم، قطع کنند. سال گذشته، ایران 100 میلیارد دلار درآمد نفتی داشت که نسبت به یک دهه اخیر 20 میلیارد دلار افزایش داشته است.
اتحادیه اروپا روز دوشنبه اعلام کرد واردات نفت ایران را از ماه ژوئیه متوقف خواهد کرد. آمریکا این کار را انجام داده و در عین حال تحریم هایی هم برای بانک های ایرانی در نظر گرفته است که فروش نفت را برای این کشور سخت تر می کند.
ایران در مقابل تهدید کرده است که تنگه هرمز را مسدود می کند. تحلیلگران معتقدند اگر این اتفاق بیافتد، ممکن است قیمت هر بشکه نفت خام به 200 دلار برسد و ضربه ای شدید به اقتصاد بحرانی غرب بزند. رانندگان باید پول بیشتری برای نفت بدهند، شرکت های هواپیمایی سوخت را گران تر می خرند و کشتی ها باید گازوئیل را به قیمت بالا بخرند. مردم و شرکت ها دیگر پولی برای سرمایه گذاری نخواهند داشت.
استفاده از نفت به عنوان یک سلاح سیاسی، یک تاکتیک قدیمی است اما این بار نتیجه بخش نخواهد بود. اقتصاد ایران از فروش نفت می گذرد ولی اقتصاد کشور های غربی به قیمت مناسب نفت نیاز دارند.
در اینجا به سووالات مهمی که درمورد تحریم ایران توسط اتحادیه اروپا پیش می آید، پاسخ داده ایم.
نقش ایران در بازار جهانی نفت، چیست؟
ایران 2.5 میلیون بشکه نفت در روز صادر می کند که 3 درصد نفت جهان از این راه تامین می شود. در حدود 500 هزار بشکه به اروپا صادر می شود و بقیه به چین، هند، ژاپن و کره جنوبی می رود. نفتی که در میدان های نفتی ایران تولید می شود نفت خام سنگین است. این نفت دارای سولفور است و تصفیه آن خرج بیشتری بر می دارد. در نتیجه تصفیه آن از نفتی که به آن نفت سبک می گویند، گران تر است.
آیا ایران تلاش می کند تنگه هرمز را ببندد؟
بعید به نظر می رسد. پاسخ ناوهای دریایی به این اقدام شدید خواهد بود زیرا این تنگه مهم ترین راه آبی صدور انرژی است. هر روز 14 نفت کش از این تنگه که در باریک قسمت 2 مایل است، عبور می کنند. اگر ایران موفق بستن این تنگه بشود، قیمت نفت به 150 تا 200 دلار می رسد و به اقتصاد اروپا ضربه شدیدی می خورد.
اگر این اتفاق بیافتد، ایران هم به خودش و هم به بهترین مشتریانش ضربه زده است نه غربی ها و تولید کنندگانی مثل عربستان که از این تنگه برای صدور نفت استفاده می کنند. هشتاد و پنج درصد نفتی که از این تنگه می گذرد به کشور های آسیایی می رود که ایران را تحریم نکرده اند. همچنین، برای ایران غیر ممکن است که در حالت بسته بودن تنگه هرمز، نفت خود را صادر کند.
با همه این رجزخوانی چرا قیمت نفت تغییری نکرده است؟
زیرا به نظر می رسد تنگه هرمز همچنان باز بماند و نفت از طریق آن صادر شود؛ و اینکه کشور های آسیایی که بزرگترین مصرف کنندگان نفت ایران هستند به تحریم ها نپیوستند. همچنین تحریم های اروپا ماه ژوئیه شروع می شود و بازار نفت فرصت خواهد داشت تا با این وضعیت تطبیق پیدا کند.
با این حال چون ایران بازار اروپایی را از دست داده است ممکن است قیمت ها کمی بالا برود و سیاست بین ایران و غرب که ممکن است تا مرز جنگ پیش برود، بر روی قیمت ها تاثیر داشته است.
تحریم ها به ایران ضربه می زند یا به آن کمک می کند؟
اگر ایران فروش نفت را به اروپا قطع کند، مشتریان دیگری پیدا می کند. این کار سختی نیست بخصوص با بالارفتن تقاضا در آسیا. اما کشور های آسیایی ممکن است از این فرصت برای گرفتن تخفیف استفاده کنند، بوشان باهری کارشناس صادرات نفت خاورمیانه می گوید:« در بازار نفت، یک تخفیف کوچک تاثیر زیادی دارد.»
از سوی دیگر، اگر قیمت نفت در بازار جهانی بالا برود و ایران بتواند نفت خود را به قیمت بالاتری بفروشد، درآمد نفتی اش افزایش پیدا می کند.
اگر مصرف نفت خام ایران متوقف شود، آیا کشور های دیگر می توانند این کمبود را جبران کنند؟
بله می توانند. آمریکا دارد بر کشور های خاورمیانه و آفریقا فشار می آورد تا تولید نفت خود را برای کمک به اروپا بالا ببرند و از تاثیر تحریم بر بازار جهانی نفت بکاهند. عربستان سعودی گفته است تولید خود را بالا می برد تا کمبود صادرات نفت ایران را جبران کند. راحت ترین راه جایگزین کردن نفت سنگین ایران با نفت سبک لیبی است که از بعد از شورش مردم این کشور در سال گذشته، متوقف شده است.
با این حال بالا بردن تولید تغییری در کشور هایی که تولید نفت خود را بالابرده اند ایجاد خواهد کرد. بازار نفت دستخوش نوسان می شود و درصورتیکه کشور های جایگزین نتوانند نفت کافی تولید کنند، قیمت ها بالا خواهد رفت.
سانفرانسیسکو گیت، 24 ژانویه