مری بث شریدان
قرارداد بین آمریکا و عراق، نخست وزیر عراق، نوری المالکی را مجبور کرده است تا بین دو قذرت که کشورش را تحت نفوذ قرار داده اند، دست به انتخاب بزند: آمریکا یا ایران.
مقامات آمریکایی امیدوراند که عراق بتواند با سرعت این توافقنامه را قبل از پایان این ماه به کابینه ارائه کند< طبق این توافقنامه 150 هزار سرباز آمریکایی بطور قانونی اجازه خواهند داشت تا بعد از 31 دسامبر هم در عراق بمانند. اما رهبران سیاسی عراق از این کار طفره می روند. مالکی بطور علنی از توافقنامه ای که تیم مذاکره کننده اش تهیه کرده اند، حمایت نکرده است.
این درحالی است که در صورت خروج نیروهای آمریکا از عراق، پلیتخت سیاسی آمریکا، قدرت این کشور کمرنگ تر می شود و ایران شکوفا تر می شود. قاسم العطیه، روشنفکر برجسته و تحلیلگر سیاسی عراقی در بنیاد توسعه دموکراسی عراق در لندن، معتقد است که مالکی در وضعیت دشواری قرار دارد. او نه می تواند ایران را با خودش دشمن کند نه آمریکا را.
ژنرال ری اودیرنو، فرمانده ارشد آمریکا در عراق ایران را متهم به تبلیغات آشکار و پنهان برای خراب کردن روند توافقنامه کرد که این شامل رشوه دادن به قانونگذاران عراقی است. این اظهارات خشم بسیاری را در عراق برانگیخت. اما مقامات عراقی گفتند که ایران تلاش می کند تا عراقی ها را از این توافقنامه دلسرد کند اما نه با فرستادن افرادش با کیسه های پر از پول.
محمد الحاج حمود، رئیس هیئت مذاکره کننده عراق در مورد توافقنامه امنیتی، گفت:« هدف ایران تلاش برای بوجود آوردن فضای تنش بین آمریکاو عراق است. ایران افرادی دارد که می توانند بجای خودش کار هایی انجام بدهند.» منظورش عراقی هایی بود که ترجیح داد نامی از آنها نبرد.
تحلیلگران معتقدند که یکی از منابع اصلی نفوذ ایران در عراق، رابطه طولانی این کشور با احزاب شیعه در عراق است که بعد از سقوط دولت سنی صدام، قدرت گرفتند. عراق و ایران دارای اکثریت شیعه هستند.
ایران رابطه ویژه ای با یکی از متحدان مالکی دارد: مجلس اعلای اسلامی عراق که توسط شیعیان تبعید شده به ایران، شکل گرفته است. شاخه نظامی آن توسط ایران تعلیم نظامی دیده اند و و در جریان جنگ ایران و عراق در دهه هشتاد در حاشیه شهر ها می جنگیدند. تا اینکه در سال گذشته، این حزب یکی از آیت الله های عالیرتبه ایرانی را به رهبری پذیرفت. حامیان مجلس اعلای اسلامی عراق با صدای بلند نسبت به توافقنامه بین عراق و آمریکا، اعتراض کردند.
حزب دعوه متعلق به مالکی قصد ایجاد کشوری با حکومت مذهبی دارد اما در عین حال چندان هم طرفدار ایران نیست و با داشتن تنها 15 کرسی از میان 275 کرسی در مجلس عراق، حزب کوچکی است. یکی از اعضای شیعه و سکولار مجلس معتقد است:« مالکی می داند که بدون حمایت شورای عالی اسلامی عراق، نمی تواند در قدرت بماند ».
مقامات ایرانی اتهامات آمریکا مبنی بر اینکه دولت این کشور در امور داخلی عراق مداخله و نیروهای نظامی را در این کشور مسلح می کند را رد کردند. آنها به دولت بوش اتهام می زنند که از تهران بعنوان بهانه ای برای سیاست های شکست خورده شان درعراق، استفاده می کنند. سفارت ایران در عراق به درخواست ابراز عقیده در مورد این مقاله، پاسخ نداد.
ایران در سرزمین اصلی شیعیان در جنوب عراق، روابط مستحم تجاری دارد و با مقاماتی که در شورای عالی اسلامی عراق و شاخه نظامی اش عضویت دارند، از زمانی که در ایران در تبعید بودند،روابط نزدیکی دارد.
تحلیلگران معتقدند که در آستانه انتخابات محلی در آغاز سال جدید، مالکی قصد دارد حزبش را برای مبارزه سیاسی در جنوب عراق، آماده کند.
العطیه، تحلیلگر سیاسی گفت:« اگر مالکی توافقنامه امنیتی آمریکا و عراق را بدون حمایت دوستان شیعه اش به مجلس ببرد،ایرانی ها روزگارش را سیاه خواهند کرد. او هیچ شانسی برای پیروز شدن در جنوب کشور نخواهد داشت».
محمود احمدی نژاد گفته است که مردم عراق وظیفه دارند در مقابل آمریکا مقاومت کنند. علی لاریجانی، رئیس مجلس ایران، نسبت به عواقب بد امضای این قرارداد بین عراق و آمریکا، هشدار داد. آیت الله خادم الحسینی، روحانی ایرانی که با شیعیان عراق رابطخ نزدیک دارد این اقدام را حرام دانست.
مقامات آمریکایی هم در پاسخ به عراق هشدار دادند که اگر توافقی صورت نگیرد، نیروهای آمریکایی ممکن است انقضای تاریخ تعیین شده از سوی سازمان ملل در تاریخ 31 دسامبر عملیاتشان را در عراق به پایان برسانند. آدمیرال مایکل مولن، رئیس ستاد مشترک ارتش آمریکا، گفت:« این موضوع می تواند باعث فقدان بزرگی در امنیت عراق بوجود بیاورد.
ایران و عراق بعنوان دو کشور همسایه، بطور ذاتی علاقه دارند تا روابط سیاسی و اقتصادی خود را حفظ کنند. در این میان ایران اهداف ملی خودش را نیز دنبال می کند: جلوگیری از تشکیل یک حکومت دیکتاتور سنی دیگر و محدود کردن توانایی های آمریکا و استفاده اش از عراق بعنوان سکوی حمله به ایران. آمریکا هنوز به ایران که به آن برچسب تروریست بودن زده است، حمله نکرده است.
ایران تا قبل از حمله آمریکا به عراق در سال 2003، نفوذ کمی در عراق داشت. دولت صدام حسین که از حامیان انقلاب اسلامی ایران در هراس بود، حزب دعوه را منحل کرد و صدها شیعه را به جرم داشتن ارتباط با این حزب، اعدام کرد.
بعد از سقوط صدام، ایرانیان به اماکن مقدس عراق هجوم بردند و عراقی ها هم ناگهان به برنامه های ماهواره ای که از کشورهمسایه شان خبر هایی پخش می کرد، دسترسی پیدا کردند. احزاب شیعه از تبعید بازگشتند تا قدرتی را که در اختیار حزب بعث صدام حسین بود، در جریان انتخاباتی با نظارت آمریکا، در دست بگیرند.
در گزارش آکادمی نطامی آمریگا، وست پوینت، آمده است:« اولین روش ایران برای داشتن نفوذ در عراق، حفظ رابطه دوستانه اش با احزاب عراق است. این کاملا درست است که ایران در پنج سال گدشته نسبت به آمریکا نفوذ بیشتری در عراق داشته است».
در این گزارش سیاستمداران آمریکایی را به دلیل تمرکز بیش از حدشان بر آموزش دهندگان ایرانی و انتقال اسلحه به عراق مورد انتقاد قرار داده اند و از تلاش های سیاسی ایران غافل شده اند. در گزارش وست پوینت آمده است که تمرکز استراتژیک بر کمک های نظامی ایران به نظامیان عراقی، بزرگ ترین عامل شکست سیاست های آمریکا در عراق است».
تحلیلگران معتقدند که نفوذ ایران در گروه های نظامی عراق از این کشور مهره ای موثر در امور داخلی عراق ساخته است. بعنوان مثال بهار گذشته، زمانی که ارتش عراق به کمک آمریکا در حال اجرای مانور در بصره، در جنوب عراق بود، آتش بس را زیر پا گذاشت. در آن زمان کنترل شهر در دست روحانی تندرو شیعه، مقتدی الصدر، بود.
العطیه معتقد است:« مالکی بعد از این حمله قدرت زیادی بدست آورد. اما باید به این نکته توجه داشت که آنچه در بصره اتفاق افتاد بدون کمک ایرانیان امکان پذیر نبود. کمک های آمریکا به تنهایی کارساز نبود.
یکی از اعضای مجلس عراق که نخواست نامش فاش بشود، گفت:« این که ایران گروه های نظامی در عراق را تحت کنترل دارد تاثیر مایوس کننده ای بر سیاست می گذارد.» وی که با بسته شدن توافقنامه امنیتی موافق است گفت:« تعداد زیادی از اعضای پارلمان از اعلام موضع می ترسند. آنها احساس می کنند که مورد انتقام ایرانیان قرار می گیرند و حتی ممکن است به قتل برسند».
بغیر از ایران، دلایل دیگری هم برای مخالفت با این توافقنامه وجود دارد. بعضی از اعضای پارلمان نسبت به قراردادی که پشت درهای بسته تهیه شده است، تردید دارند. اعضای دموکرات کنگره آمریکا هم از اینکه در جریان قرار نگرفته اند، گله می کنند و به این اظهارات دولت بوش نعترند که گفته است این توافقنامه نیازی به تایید کنگره ندارد.
این توافقنامه این اختیار را به دولت عراق مط دهد تا کنترل بیشتری بر نیرو های متحد داشته باشند و نیروهای آمریکایی را متعهد می کند که تا سال 2009 از شهر های عراق بیرون بروند و تا آخر سال 2011 از کشور رفته باشند، مگر اینکه عراق تقاضا کند که بیشتر بمانند.
همچنین به دادگاه های عراق که با کمک آمریکایی ها تشکیل می شود، به عراقی ها اجازه می دهد تا سربازان آمریکایی که در زمان مرخصی و یا خارج از پایگاه های خود مرتکب جرم های سنگین می شوند را محاکمه کنند.
منبع: واشینگتن پست 28 اکتبر