آنا فیفیلد
ستاره نام دختری است که در واپسین دقایق آخر هفته، تا سرحد امکان به انباشتن ادبیات فارسی، ریاضیات، زبان انگلیسی و علوم دینی در ذهن خسته اش مشغول است.
او روز چهارشنبه به همراه یک میلیون و سیصدو پنجاه هزار نفر دیگر از جوانان ایرانی، در مهمترین آزمون زندگی اش- آزمون ورودی دانشگاه ها یا کنکور- حاضر خواهد شد.
ستاره 18 ساله در مدرسه ای مملو از دانش آموزان در مرکز تهران، جائی که در آن هفته ای 50 ساعت را صرف آماده شدن برای این امتحان حیاتی کرده است، می گوید: “من عاشق سینما هستم و واقعاً دوست دارم در یکی از دانشگاه های هنر دراماتیک، تحصیلات دانشگاهی داشته باشم.“
او درحالیکه ستونی از کتاب ها را در بغل داشت گفت: “انتظار دارم نتیجه خوبی بگیرم اما هیچ چاره دیگری جز رفتن به دانشگاه وجود ندارد، بنابراین اگر قبول نشوم دوباره برای سال بعد درس می خوانم.“
تحصیلات عالیه در ایران به یک نیاز اجتماعی تبدیل شده است. در این کشور 80 درصد فارغ التحصیلان مدارس به سمت تحصیلات سطوح بالاتر سوق پیدا می کنند. اگر آنها از عهده ورود به ظرفیت پذیرش 10 درصدی موسسات معتبر نظیر دانشگاه تهران برنیایند، راهی موسسات و دانشگاه های خصوصی می شوند که در پاسخ به نیاز پررونق کشور، همه جا سر بر آورده اند.
کسب تحصیلات عالیه در ایران از زمان وقوع جنگ ایران-عراق در سال 1980 رو به افزایش گذاشت، زیرا پسرها برای فرار از خدمت سربازی به دانشگاه ها سرازیر می شدند. این خود به بالارفتن انتظارات منجر شده و واکنش دختران را برای رفتن به دانشگاه بدنبال داشت.
کوروش معتمدی مدیر موسسه کنکور کاووش که در یک مجموعه آپارتمانی غرب تهران دایر شده - یک مکان آموزشی مملو از جمعیت که بیشتر به وسواسی های آموزشی ژاپنی و کره جنوبی شباهت دارند، گفت: ”این مسأله به مد تبدیل شده است. امروزه اگر شما نتوانید وارد دانشگاه شوید، یک جور عقب ماندگی ذهنی یا اجتماعی تعبیر می شود، و مردم به شما نگاه تحقیر آمیزی می کنند.“
به این دلایل است که این آزمون، تبدیل به یکی از اضطراب آور ترین وقایع زندگی خانواده ها شده است.
آقای معتمدی که ظرف 20 سال گذشته، 28000 دانش آموز داشته است، می گوید: “خیلی از پدر و مادرها فرصت درس خواندن نداشتند، به همین دلیل امیدبه بچه هایشانبسته اند. بنابراین اگر فرزندشان قبول نشود، فکر می کنند فاجعه ای رخ داده و او دیگر نخواهد توانست شغل و همسر مناسبی پیدا کند.“
دانش آموزان در دبیرستان وارد رشته های خاص نظیر علوم انسانی، ریاضی یا تجربی می شوند و سپس در آزمون (کنکور) به پرسش های عمومی و نیز مباحث اختصاصی خود پاسخ خواهند داد.
دانش آموزان سپس بر اساس امتیاز کسب شده رتبه بندی می شوند و بر همین اساس از سوی دانشگاهها مورد پذیرش قرار می گیرند. محمود احمدی نژاد رئیس جمهور ایران در یکی از سخنرانی های معروفش ادعا کرده بود از بین 400000 شرکت کننده در کنکور سال 1976، رتبه 132 را از آن خود کرده است.
در همین حال، بسیاری از کارشناسان می گویند کنکور علاوه بر اینکه منشأ اضطراب بسیاری است، باعث شده تأکید بیشتر برخوب زدن تست گذاشته شود تا اینکه معلومات دانش آموزان بررسی شود.
محمد امین قانعی راد جامعه شناس از موسسه تحقیقات ملی سیاست های علمی می گوید: “ایرانی ها شش سال در دبیرستان می گذرانند، اما سه سال آخر فقط به آمادگی برای ورود به دانشگاه مربوط است. دانش آموزان دانشی کسب نمی کنند بلکه فقط نحوه پاسخ به سوالات چند گزینه ای را فرا می گیرند.“
اکنون حتی کسب برخی مدارک لیسانس و دکترا نیز شامل اجزائی با سوالات چندگزینه ای است.
آقای قانعی راد می گوید: “در سطوح تحصیلات عالیه، نوعی تولید فله ای ایجاد شده است و این امر عواقب خود را درپی خواهد داشت.“
”برای مثال، بعضی از دانش آموزان ریاضی در المپیادهای بین المللی بسیار موفق عمل می کنند اما در مورد تاریخ و فرهنگ چیز زیادی نمی دانند و ازعهده تحلیل ساده ترین مسائل اجتماعی بر نمی آیند.“
برخی مقامات سرگرم گفتگو درباره تبدیل کنکور به نظام پذیرشی توسط دانشگاه ها بر اساس ارزش نمرات دوره سه ساله دبیرستان هستند که امکان بیشتری را برای چگونگی پذیرش افراد به موسسات می دهد. برخی کارشناسان آموزشی نیز از این نگرانند که این موضوع می تواند به فساد و تطمیع یا برقراری تبعیض در قبال اقلیت های دینی منجر شود.
هرچند از سر راه برداشتن کنکور برای دانش آموزان آسودگی خیال را به همراه دارد، اما معلمانی نظیر آقای معتمدی را ناخشنود می سازد.
هزینه هر جلسه درسی 90 دقیقه ای در موسسه کاوش 80 دلار (حدود 51 یورو) است اما شهریه حضور تمام وقت سالانه برای دانش آموزانی نظیر ستاره به 5000 دلار می رسد. این در کشوری که میانگین درآمد سالانه برابر با 11 هزار دلار است، پول بسیار زیادی محسوب می شود.
آقای معتمدی می گوید: “این یکی از سود ده ترین بخش ها در اقتصاد ایران است. بعد از نفت در مقام دوم است.“
منبع: فایننشیال تایمز- 23 ژوئن