فرمانده نیروی انتظامی جمهوری اسلامی ایران برای چندمین بار در طول ماه‌های گذشته، درباره شبکه‌های اجتماعی و فیسبوک اظهارنظر کرد و این بار در جدیدترین و متفاوت‌ترین موضع‌گیری گفت: “ فکر نمی‌کنم منع کلی ]فیس بوک] شدنی باشد چون نه ضروری است و نه شدنی.”
این اظهارنظر پس از آن که رسما از سوی وزارت وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات اعلام شد، رفع فیلتر توییتر و فیسبوک در دست بررسی است و تداوم حضور اعضای کابینه در فیسبوک و توییتر، می‌تواند به نشانه‌ای از رفع فیلتر شبکه‌های اجتماعی تعبیر شود. هرچند این اقدام، مخالفانی سرسخت در طیف‌هایی از اصولگرایان و مذهبیون دارد اما شاید زمان آن رسیده باشد که مسوولان ایرانی در موضع خود نسبت به شبکه‌های اجتماعی و ابزار جاسوسی و دشمنی تلقی کردن آنها تغییری حاصل کنند، هرچه باشد حالا صفحه فیس‌بوکی تازه تاسیس وزیر امور خارجه ایران، دو برابر بیشتر از صفحه رسمی “صدای آمریکا” لایک دارد.
“نه کاملاً موافق هستیم و نه کاملا مخالف”
سردار اسماعیل احمدی‌مقدم، به عنوان فرمانده نیروی انتظامی جمهوری اسلامی عضو شورای عالی فضای مجازی است. او روز شنبه، بیستم مهر ماه در همایش بررسی ابعاد شبکه‌های اجتماعی حضور داشت و در حاشیه آن به سوالات خبرنگاران پاسخ داد. او در مورد احتمال رفع فیلتر از فیسبوک و تویتر گفت: “شورای عالی فضای مجازی مسئول رسیدگی به این امر است اما ما با عنوان نیروی انتظامی نگاه سیاه و سفید به ماجرا نداریم و نه کاملاً موافق هستیم و نه کاملا مخالف.” فرمانده نیروی انتظامی ادامه داد: “باید از فرصت‌های موجود در شبکه‌های اجتماعی استفاده کنیم و مضرات آن را تحت کنترل خود در آوریم. شخصا فکر نمی‌کنم منع کلی شدنی باشد چون نه ضروری است و نه شدنی.”
عالی‌ترین مقام پلیس ایران توضیح داده است: “ گروه‌های سیاسی با استفاده از شبکه‌های اجتماعی زمانی می‌تواند به نتیجه دلخواه خود برسند که نارضایتی در جامعه وجود داشته باشد و آنها این نارضایتی را تبدیل به موج کنند.البته ظاهر قضیه تنها استفاده از شبکه‌های اجتماعی است در صورتی که پشت آن کار اطلاعاتی شده و شبکه‌های سازمان یافته فعالیت می‌کنند.”
او می‌گوید تنها هنگامی باید نگران شبکه‌های اجتماعی بود که “نارضایتی در جامعه وجود داشته باشد و به آن پاسخی داده نشود.” احمدی‌مقدم حتی به بیان کارکردهای مثبت شبکه‌های اجتماعی هم پرداخته و تحت فشار قرار دادن حکومت‌ها برای پاسخگویی را از آن جمله دانسته است: “جمهوری اسلامی نگران شبکه‌های اجتماعی نیست چرا که همانگونه که مشاهده کردید بعد از فتنه ۸۸ صدها فراخوان در این شبکه‌ها داده شد و اجابتی از سوی کسی نشد. در صورتی که بگیر و ببندی هم در کار نبود.”
البته صحت این بخش از ادعای فرمانده نیروی انتظامی با تردید روبروست چرا که جنبش اعتراضی مردم ایران در سال‌های ۸۸ و ۸۹ از شبکه‌های اجتماعی کمک بسیار گرفت و بلافاصله پس از بروز نخستین اعتراضات بود که دسترسی به فیسبوک و توییتر ممنوع شد. همچنین در مواقع پیش‌بینی بروز اعتراضات، سرعت اینترنت کند و یا به طور کلی قطع می‌شد.
احمدی‌مقدم، کمتر از یک ماه قبل، از این سخن گفته بود که فعلا در مورد رفع فیلتر فیسبوک، تصمیم جدید و تغییر نظری وجود ندارد: “متاسفانه برخی از دستگاهها از فیس بوک به عنوان ارتباط با مخاطب بیرونی استفاده می کنند که این تنها یک توجیه است و مجوز قانونی در این رابطه وجود ندارد. البته ممکن است در جلسه اول شورای عالی فضای مجازی که با حضور روحانی برگزار می شود، این موضوع طرح و بررسی شود، اما تاکنون مقررات تغییر نکرده است و ما از برخی وزرا و مقامات انتظار داریم همانند مردم رفتار کنند.”
او چند روز بعد نظرش را این گونه تعدیل کرد که “من به شخصه اشکالی نمی‌بینم که خدمت محور و در جاهایی هدفمند از این شبکه استفاده کنیم.” او معتقد بود که “ باید حوزه‌ها را هدفگذاری کنیم و در بیرون فرصت‌ها را بشناسیم و در داخل نیز ظرفیت‌ها را در نظر بگیریم، اگرچه در حال حاضر آسیب‌ها و تهدیداتش بیشتر است اما لزومی ندارد منع عمومی کنیم، ولی در هر صورت تا وضع تصمیمی همه باید تابع قانون باشیم.”
و حالا او از نشدنی بودن منع کلی فیسبوک سخن می‌گوید. روابط عمومی وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات هم روز دوشنبه گذشته اعلام کرد: “موضوع رفع فیلتر شبکه های اجتماعی در کارگروهی خارج از وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات در حال بررسی است که به محض دریافت نتایج بررسی‌ها و تصمیمات اتخاذ شده به طور رسمی به اطلاع عموم مردم خواهد رسید.”
تاکید روحانی بر “حق” مردم ایران
روز اول اکتبر(۹ مهر) امسال، جک دورسی، رییس و یکی از بنیانگذاران توییتر، حساب کاربری منتسب به حسن روحانی را خطاب قرار داد و نوشت: “عصر به خیر رئیس جمهور، آیا شهروندان ایران می‌توانند توییت‌های شما را بخوانند؟” اشاره او به فیلتر بودن توییتر در ایران بود. پاسخ رییس‌جمهور امیدوارکننده است: “عصر به خیر جک، همان طور که به کریستین امانپور هم گفتم تلاش می‌کنم تا مردم کشورم بتوانند به راحتی به تمام اطلاعات جهانی دسترسی داشته باشند، چون این حق آنهاست.”
او به امانپور، خبرنگار سی‌ان‌ان هم توضیح داد که تلاش‌هایی برای راحتی دستیابی کاربران ایرانی به اطلاعات جهانی در دستور کار دارد.
همچنین روز سه شنبه ۲۶ شهریور برای چند ساعت در بخش‌های زیادی از کشور، و در میان خوشحالی و تعجب فراوان کاربران ایرانی فیلترینگ فیسبوک و توییتر برداشته شد. رسانه‌های خارجی هم موضوع را به سرعت منعکس کردند اما عبدالصمد خرم آبادی، دبیر کارگروه تعیین مصادیق محتوای مجرمانه اعلام کرد که آزادی دسترسی به توییتر و فیسبوک ناشی از بروز مشکلات فنی در برخی ISP ها بوده است.
این مقام مسئول بارها اعلام کرده است که به دلیل محتواهای مجرمانه موجود در فیسبوک و عدم امکان تفکیک، رفع فیلتر فیسبوک ممکن نیست: “در این شبکه به دلیل گستردگی محتوای مجرمانه، امکان تفکیک بین محتوای مجرمانه و غیرمجرمانه وجود ندارد و دوما، این سایت به ابزاری برای جمع‌آوری اطلاعات توسط سازمان‌های جاسوسی آمریکایی و صهیونیستی بدل شده است.”
شورای عالی و ملاحظات احتمالی
شورای عالی فضای مجازی، نهادی است که به دستور رهبر جمهوری اسلامی در اسفند ۱۳۹۰ تشکیل شد و وظیفه ایجاد مرکز ملّی فضای مجازی کشور را به عهده دارد. در حکم آیت‌الله خامنه‌ای، آثار چشمگیر شبکه جهانی اینترنت در ابعاد زندگی فردی و اجتماعی، لزوم برنامه ریزی و هماهنگی به منظور صیانت از آسیب های ناشی از آن، و بهره گیری حداکثری از فرصت‌ها در جهت ارائه خدمات گسترده و مفید به مردم، از دلایل اصلی ضرورت تشکیل این شورا عنوان شده بود.
مهدی اخوان بهابادی، دبیر این شورا به تازگی از سمت خود انصراف داده و حسن روحانی، وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات را به عنوان سرپرست در جای او نشانده است. حکمی که با انتقاد اصولگرایان مواجه شده و به نظر می‌رسد تا زمان حضور شخص رییس‌جمهور در این شورا و انتخاب دبیر جدید، تصمیم‌گیری برای رفع فیلتر فیسبوک و توییتر به تاخیر بیفتد.
ضمن این که این شورا، منسوب به رهبر جمهوری اسلامی است و با حضور ریاست سه قوه در آن، احتمالا باید نظر مساعد او را هم جلب کند و یا این که لااقل از عدم مخالفت جدی و صریح او درباره برداشتن فیلترینگ مطمئن شود. اما در همین شرایط برقراری فیلترینگ هم، یک حساب کاربری به نام علی خامنه‌ای نیز مشغول به کار است و وبسایت رسمی رهبر جمهوری اسلامی در توییتر، فعالیت دارد.
