در جریان یک تحول شگفت انگیز در روابط آمریکا و ایران، واشنگتن هفته جاری اعلام کرد نماینده عالیرتبه وزارت خارجه خود را برای حضور در گفتگوهای آخر هفته سوئیس با مذاکره کننده ارشد هسته ای ایران، اعزام می کند. این چرخش سیاسی پیش بینی نشده، پس از یک دوره پرتنش از نمایش قدرت صورت گرفته است که همراه با تبادل تهدیدات میان آمریکا، اسرائیل و ایران، رزمایش های جنگی و آزمایش های تسلیحاتی بود. بااینحال، شاهدان حدس می زنند چرخش یاد شده در خط مشی طولانی مدت آمریکا برای انزوای تهران، با این انگیزه صورت می گیرد که از اعطای امتیازات بیش از حد کشورهایی نظیر چین و روسیه تن به ایران در جریان مذاکرات جلوگیری کند.
به گزارش نیویورک تایمز، تصمیم اعزام ویلیام برنز معاون وزیر خارجه آمریکا به مذاکرات سوئیس، بالاترین سطح از تماس ها میان مسؤولان ایرانی و آمریکایی از سال 1979 به این طرف، از زمان اشغال سفارت آمریکا در تهران از سوی دانشجویان انقلابی و گروگانگیری 444 روزه 52 تن از دیپلمات های آن کشور، محسوب می شود.
نکته اول این است که دولت بوش تصمیم گرفته است از موضع قدیمی خود برای منوط کردن هرگونه دیدار مستقیم به تعلیق غنی سازی اورانیوم توسط آن کشور صرفنظر نماید. غنی سازی خواسته شورای امنیت سازمان ملل است.
دوم اینکه حضور یک شریک آمریکایی پای میز مذاکره، اهمیت تازه ای به مسیر مذاکرات شش قدرت بزرگ جهان برای رویارویی با ایران می دهد، هرچند موضع رسمی آنها همچنان خودداری از گفتگوهای اساسی تا پیش از توقف غنی سازی اورانیوم باقی خواهد ماند. شش قدرت بزرگ شامل فرانسه، انگلستان، آلمان، روسیه، چین و آمریکا است.
به گزارش واشنگتن پست، تحرک اخیر در زمانی صورت می گیرد که کشمکش های فزاینده دو کشور با علائمی آمیخته شده است که این امکان را به هردو می دهد با ادعای پیروزی از پای میز مذاکره بلند شوند.
دولت بوش بیش از دو سال است که یک شرط را پیش رو گذاشته است: ایران باید قبل از آغاز گفتگوهای جدی، دست از غنی سازی اورانیوم بردارد. مقامات آمریکایی دیروز تأکید کردند که این موضع مورد حمایت متحدان، هنوز تغییری نکرده است. بااینحال، خطوط دیپلماتیک به اندازه ای نامشخص است که حتی اگر مذاکرات در غالب جدی آغاز شود، ایران هنوز می تواند ادعای یک پیروزی دیپلماتیک را بکند.
ایران هفته پیش علائم ضد و نقیضی را ارسال کرد. این کشور در عین شلیک آزمایشی موشک های دوربرد در خلیج فارس، خود را پذیرای هرگونه مذاکرات احتمالی نشان داد.
درحالی که رسانه های آمریکایی بر روی نقش جدید آمریکا در گفتگوهای هسته ای آخر هفته متمرکز شده بودند، روزنامه گاردین به افشای خبری درباره قصد واشنگتن درافتتاح دفتر حفاظت منافع خود در تهران در ماه آینده دست زد. این اولین حضور دیپلماتیک آمریکا در ایران از زمان قطع روابط دو کشور در پی بحران گروگانگیری سال 1979 محسوب می شود.
اخبار مربوط به چرخش موضع بوش - کسی که رویکرد بازها را در دوره ریاست جمهوری خود دنبال کرده است- در مقطع حیاتی از روابط ایران و آمریکا به گوش می رسد. به نظر می رسد بعد از هفته ها تنش که شامل اجرای مانور جنگی اسرائیل از یک سو و آزمایش موشکهای دوربرد تهران از سوی دیگر بود، آرامش در راه باشد.
جان کیلداف کارشناس مؤسسه ام اف گوبال می گوید: “این برجسته ترین تماس دیپلماتیک آمریکا از زمان انقلاب اسلامی در ایران بوده و حاکی از یک تغییر شگرف در سیاست خارجی آمریکاست. تا آنجا که به ما مربوط می شود این اقدام فشاربر منابع را که باعث افزایش بهای نفت شده است کاخش می دهد.”
کاهش قیمتی 6.44 دلاری برای هر بشکه نفت که روز قبل اتفاق افتاد، با یک افزایش پیش بینی نشده در ذخایر نفتی آمریکا همراه شد.
روزنامه شیکاگو تریبون هم حدس زد اشتیاق ایران برای روابط دیپلماتیک با آمریکا، خود نشان می دهد که چرا سیاست ارتباط از طریق اروپا تا این حد ناموفق بوده است.
خط مشی فعلی برای دخالت دادن اروپا در مذاکرات با ایران پیشرفت زیادی نکرده است، شاید به این دلیل که یکی از بزرگترین مشوق ها برای ایران، دورنمای عادی شدن روابط با ایالات متحده می باشد.
ولی نصر استاد سیاست بین المللی از دانشگاه تافتز می گوید: “آمریکا فهمید الگوی قدیمی مذاکرات از طریق اروپایی ها، کارآمد نیست. مانند قضیه کره شمالی، کارها وقتی انجام شد که آمریکا به مذاکرات پیوست. این را فهمیدند که اگر شما جنگ یا وضعیت فعلی را نمی خواهید، می بایست مسیر جدیدی را آزمایش کنید.”
به گزارش رویترز، گری سمور نایب رئیس شورای روابط خارجی موافق این نکته است که اعزام آقای برنز به گفتگوهای سوئیس، نشاندهنده تغییر در استراتژی دولت است.
دلیل دیگر فرستادن آقای برنز- به عنوان سفیر سابق آمریکا در روسیه و سومین مقام بلندپایه در وزارت خارجه آن کشور- ابراز اطمینان از این موضوع است که (در جریان گفتگوها) امتیازات زیادی به ایرانی ها داده نشود. این مطلب خصوصاً با درنظرگرفتن بازیگرانی نظیر چین و روسیه است که همدلی بیشتری با تهران را از خود نشان داده اند.
گری سمور می گوید: “او مثل یک پلیس بد (در مذاکرات) حاضر خواهد بود. این نگرانی وجود دارد که سولانا و برخی دیگر از کشورها- نظیر چین و روسیه- قصد توافق بر سر چیزی کمتر از تعلیق کامل غنی سازی را داشته باشند.”
او اضافه کرد: “دولت می خواهد کاملاً مطمئن باشد در چنین حالتی، یک شرکت کننده دارد.”
منبع: کریستین ساینس مانیتور- 17 ژوئیه 2008