در حالی که مسئولان جمهوری اسلامی تاکید میکنند اجازه گفتگوی ماموران آژانس بین‌المللی انرژی اتمی با دانشمندان هسته‌ای را نخواهند داد، ابعاد تازه‌ای از این ماجرا فاش شده است.
ابتدا علی شمخانی، دبیر شورای عالی امنیت ملی در یک برنامه تلویزیونی فاش کرد که لیستی ۲۳ نفره از سوی طرف‌های غربی به ایران ارائه شده است که باید با آنها گفتگو کنند و در این لیست فقط نام دانشمندان هسته‌ای وجود ندارد. شمخانی تاکید کرد که او اولین نام در این فهرست است و در خصوص افراد دیگر نیز گفت: “مشخص نیست چه سؤالی دارند، ۲۳ نفر هستند که مذاکره کنندگان ما این درخواست را قبول نکردند.” او خطاب به منتقدان مذاکره کنندگان نیز گفت: “می‌شود باز هم اطلاعات را در اختیار مردم قرار داد؟ اگر فریادی داریم بر سر دبه درآوران در بیاوریم نه به سر مذاکره کنندگان.” شمخانی در بخش دیگری از سخنان خود افزوده بود: “جمهوری اسلامی ایران در موضوع هسته‌ای هیچ هدف دیگری غیر از صلح‌آمیز را دنبال نمی‌کند. آنها باید به دنبال حل مسائل فنی باشند نه تحقیر ملی.”
همان روز مهرداد بذرپاش، عضو هیات رئیسه مجلس و از اعضای جبهه پایداری، در یک سخنرانی عمومی نام چند تن دیگر از این فهرست را فاش کرد: “آنها از دبیر شورای عالی امنیت ملی و فرماندهان نظامی کشورمان قصد بازجویی دارند، اما کدام عقل سلیم در کجای دنیا این نسخه را تجویز می‌کند؟ همانطور که قبلا هم گفته بودیم موضوع هسته‌ای بهانه‌ای برای ورود به حوزه دفاعی و نظامی کشور است. قطعا غیرت رئیس جمهور و آقای ظریف بازجویی از فرماندهان نظامی کشورمان را قبول نخواهد کرد.”
بذرپاش از قرار گرفتن نام مقاماتی چون علی شمخانی، فریدون عباسی (رئیس سابق سازمان انرژی اتمی) و برخی مسئولان دولت سابق همچون کامران دانشجو در لیست 23 نفره خبر داده بود.
او اضافه کرده بود: “هرچند اعضای تیم مذاکره کننده پاسخ قاطعی به این زیاده خواهی آمریکایی‌ها داده‌اند اما مجلس به نمایندگی از ملت ایران اجازه تحمیل چنین تحقیری که در طول تاریخ کم سابقه بوده را نخواهد داد و هرگز اجازه نمی‌دهیم آمریکایی‌ها حتی خواب مصاحبه و بازجویی از مسئولان و دانشمندان ایرانی را ببینند.”
بذرپاش این را هم اضافه کرده بود که “ اکنون معلوم شد انتقاداتی که به توافق ژنو از سوی دلسوزان و منتقدان مطرح می شد درست بوده؛ وقتی که شما داشته‌های هسته‌ای خود را با هیچ معاوضه می‌کنید آنوقت باید برای برداشتن اصل تحریم‌ها منتظر شنیدن چنین پیشنهادهایی باشید.”
یک روز پس از آن، علی‌اکبر ولایتی مشاور عالی رهبر جمهوری اسلامی در امور بین‌الملل در برنامه دیگری که از سیمای جمهوری اسلامی پخش شد، گفت: “بنده از لیست ۲۳ نفره خبر ندارم البته شاید نام من هم باشد که نمی‌دانم و هدف آنها از این تقاضا ربانی نیست بلکه شیطانی است.”
او اضافه کرد: “اولین برداشت از چنین ادعایی تحقیر دانشمندان هسته‌ای ما است، آنها می‌خواهند با سؤال کردن در واقع از دانشمندان ما بازجویی کنند. اگر آنها اقدام به تحقیر کردند ما هم باید آنها را تحقیر کنیم.”
آنچنان که از اطلاعات منتشر شده طرف ایرانی مشخص است، به نظر می‌رسد طرف غربی در مذاکرات هسته ای خواستار گفتگو با “افراد مرتبط با پرونده هسته‌ای” شده است. این خواسته چنانچه مشخص است تنها شامل دانشمندان هسته‌ای نخواهد بود و دایره گسترده‌ای از مسئولان سیاسی و نظامی را نیز شامل می‌شود.
اولین بار در اوایل خرداد ماه محمدصالح جوکار، نماینده یزد و رئیس کمیته بسیج مجلس با اشاره به آنچه که “زیاده‌خواهی آمریکایی‌ها در مورد بازجویی افراد مرتبط با پرونده هسته‌ای” می‌نامید، گفته بود: “این اقدام آمریکایی‌ها تحقیر ملت ایران است.”
او تاکید کرده بود: “مرتبطین پرونده هسته‌ای ایران از دبیرخانه شورای عالی امنیت ملی گرفته تا دانشمندان و مطلعین این حوزه هستند. هدف آمریکا در مورد بازجویی از مرتبطین پرونده هسته‌ای ایران جاسوسی و شناسایی آنها است. مجلس شورای اسلامی اجازه بازجویی از افراد مرتبط با پرونده هسته‌ای را نه تنها به آمریکایی‌ها بلکه به هیچ بیگانه‌ای نخواهد داد.”
جوکار معتقد بود: “ اگر بخواهند افرادی که مرتبط با پرونده هسته‌ای است، مصاحبه یا بازجویی کنند، این شروع کار است. قدر مسلم اگر چنین اتفاقی بیفتد، در مراحل بعدی قطعا خواستار مصاحبه با کسانی خواهند شد که در راستای بومی‌سازی دانش و صنعت هسته‌ای نقش داشته‌اند. این مسئله نشان دهنده آن است که طرف غربی برخلاف برنامه اقدام مشترک، هر روز به ابعاد خواسته‌هایش می‌افزاید.”
پس از او علاءالدین بروجردی، رئیس کمیسیون امنیت ملی مجلس هم اعلام کرد: “مصاحبه با شخصیت‌های هسته‌ای و بازدید از مراکز حساس، در زمره خطوط قرمز ماست.”
او معتقد بود: “بازرسان آژانس بین‌المللی انرژی اتمی در گذشته کارنامه خوبی از خود در مورد جمهوری اسلامی ایران به جا نگذاشته‌اند. عدم حفظ امانت در جریان بازرسی‌ها و رعایت ضوابط آژانس بین‌المللی انژری اتمی موجب شده که به راحتی نتوان به بازرسان این آژانس اعتماد کرد.”
پیش از این تنها احتمال بازجویی دانشمندان هسته‌ای مطرح بود و حتی آیت‌الله خامنه‌ای در اظهارات چند روز پیش خود به درخواست بازجویی از مسئولان هیچ اشاره‌ای نکرده بود. خامنه‌ای در دانشگاه افسری سپاه پاسداران با اشاره به درخواستهای جدید غرب در مذاکرات گفته بود: “در همین مذاکرات باز حرفهای تازه‌ای می‌زنند. [مثلا] بازرسی‌ها، گفتیم که اجازه نمی‌دهیم از هیچ‌یک از مراکز نظامی هیچ بازرسی‌ای از سوی بیگانگان صورت بگیرد. می‌گویند بایستی ما بیاییم با دانشمندان شما مصاحبه کنیم. یعنی در واقع بازجویی کنیم. ما اجازه نمی‌دهیم به حریم دانشمندان هسته‌ای ما و دانشمندان در هر رشته‌ی حسّاس و مهمّی، اندک‌اهانتی بشود. من اجازه نمی‌دهم بیگانگان بیایند با داشمندان ما، با فرزندان برجسته و عزیز ملّت ایران که این دانش گسترده را به اینجا رسانده‌اند، بخواهند بنشینند حرف بزنند. در دنیا هیچ عاقلی اجازه نمیدهد، هیچ دولتی اجازه نمیدهد؛ دانشمندان شان را مخفی میکنند، نمی‌گذارند اسم هایشان را هم کسی بفهمد. دشمن پُررو و وقیح توقّع دارد اجازه بدهند راه را باز کنند و بیایند با دانشمندان ما، با اساتید ما، با محقّقین ما گفتگو کنند، مذاکره کنند.”
در همان روزاما محمدجواد ظریف اعلام کرد که این اجازه در دولت قبل داده شده و حتی “دانشمندان ما، اساتید ما، محقّقین ما”، بازجویی هم شده‌اند و آیت‌الله خامنه‌ای هم اعتراضی نکرده است. چند روز بعد و با افشاگری علی شمخانی در تلویزیون جمهوری اسلامی مشخص شد ماجرا محدود به دانشمندان هسته‌ای نیست، وگرنه مانند سال‌های قبل بدون سر و صدا انجام می‌شد.
