شکست امریکا در فوتبال

نویسنده

ماجرای هلموت هوفر ماهها به طول انجامید و حتی گفته می‌شد که مقامات ایران خواستار جابجایی هوفر با کاظم دارابی- یکی از محکومان دادگاه کنفرانس برلین- شده‌اند. کاظم دارابی در آن دادگاه محکوم به پانزده سال زندان شده بود. از طرفی کفته می‌شد که بازرگان آلمانی به خاطر رابطه جنسی با دانشجوی 27 ساله رشته پزشکی دستگیر شده است و در دادگاه اولیه به مرگ محکوم شده بود. البته درباره‌ی هوفر بعدها بیش از این سخن خواهیم گفت.

در این زمان روابط ایران و آلمان دوره سردی را سپری می کرد. اواخر اردیبهشت خبرگزاری دولتی ایران (ایرنا) گزارش داد که دو مقام آلمانی سرگرم انجام دیداری از تهران به منظور گفتگو در مورد بهبود روابط دو کشور هستند. این خبرگزاری تأکید کرد: “یک هیأت آلمانی برای مذاکره درباره راههای رفع موانع موجود بر سر راه توسعه مناسبات ایران و آلمان در تهران به سر می برد. پیتر دینگنس مدیر کل وزارت خارجه آلمان در امور خاور میانه و نیز رولف روتارت بورن مدیر کل امور کنسولی این وزارتخانه عضو هیأت آلمانی هستند.”[بیست‌و یکم اردیبهشت 1377]

از طرفی دیگر در بهار و تابستان سال 77 نشانه های بسیاری از تمایل آمریکایی‌ها برای کاهش تنش در روابط تهران - واشنگتن دیده می‌شد. اواسط اردیبهشت ماه، روزنامه الحیات چاپ لندن به نقل از دیپلماتهای عربستان نوشت که این کشور خواستار میانجیگری میان ایران و امریکا شده است. این خبر را روزنامه الشرق الاوسط نیز منتشر کرده بود. [روزنامه همشهری –پانزدهم اردیبهشت 1377]

چندی بعد سعود الفیصل، وزیر خارجه عربستان،سفری به ایران داشت، لیکن خبری درباره مذاکرات دو جانبه ایران و عربستان درباره مسأله امریکا منتشر نشد. در همین حال خبر رسید که آمریکا شرکتهای نفتی توتال، گازپروم و پتروناس راکه در قالب یک کنسرسیوم بین المللی در بخش نفت - گاز ایران سرمایه گذاری کرده‌اند، از قانون تحریمهای داماتو مستثنی کرده است. مادلین آلبرایت وزیر خارجه امریکا که در لندن به سر می‌برد گفت مستثنی کردن این سه شرکت از قانون تحریمهای داماتو منطبق با منافع ملی امریکاست.

بر اساس قانون داماتو، اگر شرکتهای غیرامریکایی سالانه بیش از 20 میلیون دلار در بخش نفت و گاز ایران و لیبی سرمایه گذاری می‌کردند، مشمول تحریم امریکا می‌شدند. این قانون از زمان تصویب، به صورت عمده‌ترین اختلاف بین امریکا و اتحادیه اروپا در آمده بود. اما شرکت فرانسوی توتال با مشارکت شرکت گازپروم روسیه و پتروناس مالزی قانون داماتو را نادیده گرفته و اقدام به سرمایه‌گذاری 2 میلیارد دلاری در حوزه های نفت پارس جنوبی در خلیج فارس کرد. توافق اتحادیه اروپا و امریکا در مورد مستثنی کردن شرکت توتال و شریکانش از قانون تحریمهای داماتو، در جریان مذاکرات بیل کلینتون رئیس‌جمهور امریکا با ژاک سانتر رئیس کمیسیون اروپا و تونی بلر نخست وزیر انگلیس به دست آمد. [روزنامه ایران – بیست‌ونهم اردیبهشت 1377]

حدود یک ماه بعد نیز رئیس جمهوری امریکا قانون مصوب کنگره امریکا را مبنی بر تحریم شرکتهای مظنون به کمک برای توسعة برنامه های موشکی ایران وتو کرد.

کلینتون چند روز قبل از آن نسبت به برقراری آشتیِ واقعی با ایران ابراز امیدواری کرده بود. مایک مک کوری، مسئول مطبوعاتی کاخ سفید نیز گفته بود که کلینتون احساس می‌کند کنگره امریکا سعی دارد با قانون تحریمها، سیاست خارجی این کشور را تضعیف کند و موانع نا امیدکننده‌ای فراروی رئیس‌جمهوری قرار دهد! به نظر می‌رسید در امریکا نیز برخی گروههای محافظه‌کار از احتمال حل مسالمت‌آمیز مشکلات ایران و امریکا ناراضی‌اند.

از سوی دیگر وزارت امور خارجه روسیه نیز با صدور بیانیه ای از اقدام کلینتون در وتوی قانون مصوب کنگره امریکا استقبال کرد. ابهامی که در قانون مصوب کنگره امریکا وجود داشت به این کشور امکان می‌داد که از صدور هرگونه تکنولوژی دقیق به ایران به بهانه کاربری آن در موشکها جلوگیری کند. [روزنامه همشهری – سوم تیر 1377]

پس از بازی تیمهای فوتبال ایران و امریکا در جام جهانی که 31 خردادماه 77 برگزار شد، یک مقام وزارت امور خارجه امریکا پیروزی تیم فوتبال ایران را بر امریکا تبریک گفت و برای بازیکنان ایرانی در بازیهای بعدی آرزوی موفقیت کرد. جیمز روبین سخنگوی وزارت امور خارجه در گفتگوی مطبوعاتی در پاسخ به سؤال خبرنگاری در رابطه با بازی دو تیم فوتبال ایران و امریکا گفت: “واضح است که بازی خوبی انجام شد و دو تیم نهایت سعی خود را کردند. من فکر می‌کنم علاقه مندان فوتبال تلاش اعضای فوتبال را در این حادثه ورزشیِ بزرگ تمجید کردند. گرچه بعضی از ما ممکن است مایل بودیم نتیجه کار چیز دیگری می شد.”

وی در پاسخ به سؤال دیگری در این زمینه که آیا این مسابقه تأثیری بر محیط کلی روابط دو کشور خواهد داشت گفت: “من نمی خواهم اغراق کنم، اما باید بگویم ما تلاش کرده‌ایم تماس بین مردم ایران و امریکا تقویت شود. این چیزی است که رئیس جمهوری ایران آقای خاتمی در مورد آن سخن گفته است. برپا کردن راههای تماس، فروریختن دیوارهای بی اعتمادی و ایجاد تفاهم بیشتر آغاز چگونگی غلبه کردن بر وقایع گذشته است.” سخنگوی وزارت امور خارجه امریکا افزود: “البته این بازی‌خواست هردو کشور را در زمینه مسائل اساسی سیاسی تغییر نمی دهد. بازی به خوبی برگزار شد و در آن اتفاقی که ممکن بود تأثیر دیگری بگذارد روی نداد و تنها قسمت بد مسابقه این بود که ما باختیم.” [روزنامه همشهری – سوم تیر 1377]

در مقابل این موضعگیری آشتی‌جویانه امریکایی‌ها، رهبر ایران- آیت‌الله خامنه‌ای- طی پیامی بی‌سابقه پیروزی تیم فوتبال ایران بر امریکا را موضوع جدیدی برای حمله به امریکا قرار داد و چنان از این مسابقه فوتبال سخن گفت که گویی امپریالیسم امریکا از جمهوری اسلامی شکست خورده است. موضع‌گیری رهبر ایران در یک مسابقه فوتبال که معمولا مورد عدم توجه مقامات روحانی ایران قرار دارد، در تقابل با سیاست های آشتی جویانه خاتمی قرار داشت.