آنخلس اسپینوسا
روابط حساس میان ایران و کشورهای عرب حوزه خلیج فارس پس از اعزام نیروهای سعودی به بحرین که به هدف جلوگیری از سرایت شورش ها به مناطق شرقی عربستان سعودی صورت گرفت، وارد یک فاز بحرانی شده است. ریاض تهران را به “بازی با آتش” متهم کرده. عربستان و متحدانش در شورای همکاری خلیج فارس، جمهوری اسلامی را به “شعله ور ساختن تنش های فرقه ای” و “به خطر انداختن امنیت کشورهای منطقه” متهم کرده اند. در آخرین مرحله از جنگ سرد در منطقه، دولت ایران ۳ دیپلمات کویتی را از خاک خود اخراج کرد.
ابراهیم خیاط، رییس مرکز تحلیل های استراتژیک در دوبی می گوید: “این یک مسأله جدید نیست. آنچه تغییر کرده شرایط منطقه ای و بین المللی است.” او می افزاید: “پس از سقوط مبارک، سعودی ها دیدند که سیستم تعبیه شده از سوی ایالات متحده در منطقه چگونه رنگ باخت. آنها ناگهان خود را ناتوان در برابر تحولاتی دیدند که درحال وقوع است.”
آغاز شورش های اعتراض آمیز در بحرین زنگ خطر را به صدا درآورد. در صورتی که این جزیره به یک پادشاهی مشروطه تبدیل شود، راه به سوی برقراری دموکراسی در کشورهایی مانند کویت، عمان و احتمالاً دیگر اعضای شورای همکاری خلیج فارس هموار خواهد شد. عربستان سعودی [و همچنین قطر و امارات متحده عربی]، به عنوان وزنه این شورا، نمی تواند این وضعیت را بپذیرد. هرچند که شرایط این کشور برای مقابله با این مسأله نیز چندان مناسب نیست. احتمال روبرو شدن این کشور با بحران و فلج سیاسی به دلیل وجود یک پادشاه بیمار ۸۰ ساله بسیار بالاست.
خیاط در ادامه می گوید: “آنها می بایست امور را به دست گیرند.” به همین دلیل تصمیم برآن شد که با تغییر مأموریت “نیروهای مشترک شبه جزیره” از نظامی به امنیتی، آنها را به بحرین اعزام کنند. او می گوید: “آنها به دنبال این هستند که از زمان استفاده کنند و درعین حال به دنبال راه حل می گردند.”
به همین دلیل بود که شورای همکاری خلیج فارس که ۳۰ سال پیش به دنبال تهدید ایران و به قدرت رسیدن خمینی و تبدیل حکومت ایران به جمهوری اسلامی تأسیس شده بود، اقدام حساسی را به انجام رساند. اعضای آن به دلیل اهمیت ثبات داخلی و امنیت منطقه ای تصمیم به افزایش توان نظامی شورا گرفتند. عبدالطیف الزیانی، دبیرکل جدید این شورا و یک شهروند بحرینی، اولین کسی است که خود از نیروهای نظامی برخاسته است.
ایران وقت کافی دراختیار نداشت تا از این شرایط به نفع خود استفاده کند. به همین دلیل، اعزام نیروهای سعودی به بحرین را محکوم کرد و آن را “تهاجم و تعرض” خواند. با اینکه در میان نیروهای مشترک شبه جزیره، ۵۰۰ نفر از امارات و یک گشت دریایی از کویت حضور دارند، ولی این هزار سرباز سعودی هستند که به عنوان نماد رقابت تاریخی و ایدئولوژیکی دو قدرت بزرگ منطقه به چشم می آیند. درحالی که جمهوری اسلامی خود را به عنوان مرجع تشیع می داند، آل سعود نیز خود را به عنوان مدافع اسلام تسنن که اکثر مسلمانان جهان پیرو آن هستند معرفی می کند.
عربستان سعودی و دیگر امیرنشینان سنی منطقه همان ظن خانواده سلطنتی بحرین را، مبنی بر اینکه ایران پشت شورش های مردمی بحرین است، دارند؛ این درحالی است که دو سوم جمعیت این کشور را شیعیان تشکیل می دهند و با ایران روابط تاریخی و نسبت های خانوادگی دارند. دولت منامه که روز گذشته مرگ دو نفر دیگر از بازداشتی ها را تأیید کرد، از “دخالت غیرقابل تحمل ایران در امور داخلی اش” سخن گفت و ارتباطات هوایی و تلفنی را با ایران کشور قطع کرد و همچنین سفیر خود را فراخواند.
شرایط با صدور حکم اعدام دو ایرانی در کویت به اتهام عضویت در یک شبکه جاسوسی سپاه پاسداران وخیم تر شد. عبدالله الشایجی، رییس بخش علوم سیاسی دانشگاه کویت، در این رابطه می گوید: “جنگ سرد میان ایران و شورای همکاری خلیج فارس دارد بر کل منطقه تأثیر می گذارد و این منطقه را به قهقرا می کشاند.”
با این حال، علی اکبر صالحی، وزیر خارجه جمهوری اسلامی، اعلام کرد که آماده است “اختلافات و سوء تفاهمات را برطرف کند”. احمدی نژاد نیز به نوبه خود تلاش کرد تا بیانیه این شورا را، که کشور او را متهم به دخالت در امور داخلی کشورها کرده، بی اهمیت جلوه دهد. ازطرف دیگر، با اینکه جمهوری اسلامی مشتاقانه از شورش های کشورهای عربی که آن را برگرفته از انقلاب اسلامی می داند استقبال کرد، ولی این اقدام خالی از خطر نیست. اگر در این کشورها اسلام گرایان سنی پیروز شوند، این خطر وجود دارد که شکاف فرقه ای موجود در منطقه عمیق تر شود. و اگر این کشورها به سوی استقرار دموکراسی گام بردارند، این مسأله ممکن است برای مردم ایران که اعتراضات شان در سال ۲۰۰۹ به شدت سرکوب گردید به یک الگو تبدیل شود.
منبع: ال پائیس، ۱۱ آوریل
