محرومیت نیلوفر اردلان از همراهی تیم ملی فوتبال زنان ایران در نخستین دوره مسابقات جام ملت های آسیا بار دیگر قوانین تبعیض آمیز علیه زنان را به چالش کشیده است، قوانینی که صدور یا تمدید گذرنامه و خروج از کشور برای زنان شوهردار را به موافقت کتبی شوهر موکول می کند.
نیلوفر اردلان اعلام کرده است که همسرش اجازه سفر به او نداده و پاسپورت او که باید با رضایت همسرش تمدید می شد تمدید نشده است.
سراغ فائزه هاشمی رفته ام نماینده سابق مجلس و رئیس و موسس فدراسیون اسلامی ورزش زنان، هرچند که این فدراسیون پس از ۲۱ سال فعالیت در سال ۸۹ تعطیل شده و به گفته فائزه هاشمی تلاش های برای راه اندازی و احیای دوباره آن در دولت حسن روحانی هم کار به جایی نبرده است. خانم هاشمی امیدوار است که با تغییر ترکیب مجلس در انتخابات آتی، اراده ای برای ارائه و پی گیری طرح ها و لایحه هایی برای تغییر قوانین تبعیض آمیز علیه زنان به وجود آید. او می گوید قوانینی که اجازه می دهد مرد به تنهایی و برای زن تصمیم بگیرد کاملا ضد زن و حتی مغایر اسلام است و باید تغییر یابند.
نیلوفر اردلان هرچند در مقابل واکنش ها نسبت به محرومیت اش از همراهی تیم ملی موضع گرفته بود اما یک روز بعد در گفتگو با خبرگزاری نسیم خود را زن مسلمانی معرفی کرده که مساله عدم حضورش در این رقابت‌ها “کاملا شخصی و خانوادگی است و ربطی به سایر مسائل ندارد” اما پیشتر در صفحه اینستاگرام اش نوشته بود: “من از طریق انجمن حقوق زنان پیگیر این موضوع خواهم بود. من برای تفریح خارج از ایران نمی‌روم. هدفم اعتلای پرچم و کشورم است. مگر بعد از نایب قهرمانی در داخل سالن گوانجو چه چیزی عاید ما شد؟ همان طور که پسرها مشکل سربازی دارند و راه حلی برایش پیدا می‌شود، باید کاری هم برای بانوان صورت بگیرد. مگر چه فرقی بین ماست؟ من زن و مادر هستم و از حقم در این دو مقوله نمی‌گذرم. “
برخی رسانه ها بهانه همسر نیلوفر اردلان در مخالفت با حضور او در جام ملت های اسیا را لزوم همراهی او در روز اول مدرسه فرزندش عنوان کرده اند مساله ای که نیلوفر اردلان در مصاحبه با روزنامه گل به آن اشاره کرده و گفته بود: ۲۸ شهریور زمان جشن ورود به کلاس اول پسرم است که می توانم در کنار او باشم. تیم بیست و نهم پرواز دارد. ضمن اینکه دوم و سوم مهر تعطیل است و بعد از آن تیم از مالزی بر می گردد، بنابراین موضوع سر فقط یک روز مدرسه رفتن رادان است.
مهدی توتونچی، همسر نیلوفر اردلان که از خبرنگاران و مجریان ورزشی صدا و سیمای جمهوری اسلامی است در تماسی که با او می گیرم تایید می کند که به خاطر فرزندش با سفر همسرش مخالفت کرده و می گوید که براساس اعلام سایت رسمی فدراسیون فوتبال، تیم ملی ۲۷ شهریور ماه ایران را ترک خواهد کرد و او به این دلیل که فرزندش در روز اول مدرسه به حضور مادرش نیاز دارد حاضر به اعلام رضایت برای تمدید پاسپورت همسر ورزشکارش نشده است.
آقای توتونچی مساله را کاملا شخصی، خانوادگی و خصوصی می خواند و می گوید که تمایلی به مصاحبه ندارد. او در عین حال می گوید که این بدشانسی همسر ورزشکارش بوده که مسابقات با شروع مدرسه فرزندشان همزمان شده است.
او به سوالاتم درباره نقض حقوق همسرش به عنوان یک زن و یک ورزشکار پاسخ می دهد اما می گوید که نباید در قالب مصاحبه این پاسخ ها را منتشر کنم.
تاسف فایزه هاشمی
از فائزه هاشمی سوال میکنم به عنوان موسس و رئیس فدراسیون اسلامی ورزش زنان که سالها دست اندرکار ورزش زنان در ایران بوده و همچنین نماینده سابق مجلس که با قوانین و ساز و کار تغییر قوانین در ایران کاملا آشناست. او می گوید: از شنیدن چنین خبری آدم متاسف می شود که خانم های جامعه ما به خاطر برداشت های متفاوت از دین اسلام، از حقوق اولیه خودشان محروم می شوند. اینکه مرد اجازه داشته باشد بدون توافق با همسرش یکطرفه و تحمیلی تصمیماتی را بگیرد و به اجرا بگذارد درست نیست. حالا مرد یک طرف دعوا است اما اینکه قانون کشور ما اجازه می دهد و از چنین تبعیضاتی حمایت می کند واقعا باعث تاسف است. تبعیضاتی که همیشه بسیاری از فعالان زن و خانم های اصلاح طلب و حتی خانم های اصولگرا راجع به آن صحبت کردند تلاش زیادی کردند و بارها با هم متحد شدند درخصوص این قوانین تبعیض آمیز و شرایطی که برای زنان جامعه ما فراهم شد بخصوص در دوره احمدی نژاد، موضوعات جدیدی نیست اما حالا یک اتفاقی می افتد و این تبعیض ها بیشتر خود را نشان می دهد و بیشتر خود را نشان می دهد.
براساس بند ۳ ماده ۱۸ قانون گذرنامه صدور گذرنامه برای زنان شوهردار منوط به موافقت کتبی شوهر است و براساس ماده ۱۹ این قانون مرد می تواند حتی بعد از اعلام رضایت و صدور گذرنامه برای زن، با مراجعه به اداره گذرنامه جلوی سفر و خروج زن از کشور را گرفته و او را ممنوع الخروج کند. فائزه هاشمی می گوید: این تبعیض علیه زن و ظلم به زن است. خلقت زن و مرد برابر است و اینکه فکر کنند مردها اختیار بیشتر یا قدرت بیشتری دارند باید بررسی شود که از کجا درآمده و شرایط روز جامعه چگونه است. اسلام آیا نباید به روز باشد؟ مگر می شود یک زن و یک دختری این همه زحمت کشیده و سرمایه کشور شده باشد از منافع کشور و بودجه مملکت هزینه شده باشد و یک باره یک مردی بیاید بگوید من اجازه نمی دهم؟ اینکه مرد چنین تصمیمی بگیرد و زن را محروم کند ظلم به زن است و نقض حقوق زن. و متاسفانه با برداشت هایی که از اسلام دارند چنین قوانینی بر کشور حاکم کرده اند که برای وجهه اسلام هم خوب نیست.
او با اشاره به ماجرای سفر نیلوفر اردلان می گوید: گفته اند مساله مدرسه بچه است؟ می شد با یک تدبیری حل کرد اصلا یک فیلمی از مادر گرفته می شد یا شب قبل و روز قبل بچه را می شد آماده کرد. همسر این خانم می توانست با تدابیر دیگری خلا نبود مادر در آن روز را برای بچه پر کند. خود بیشتر مایه بگذارد یا به هرحال پدربزرگ و مادربزرگ و خاله و عمه وکسانی بودند که می توانستند چنین خلایی را پر کنند.
او می افزاید: من فکر نمی کنم بتوان حق داد به امرد که چنین کاری کند. ما البته مید بیشتر روی قوانین کشورمان بحث کنیم که چرا به آقایان چنین اجازه ای می دهند که فراتر از حق خودشان وارد عمل شوند و از آنها حمایت هم می شود متاسفانه. مساله ما قانون است که چنین قدرتی می دهد به مردها و وقتی چنین قدرتی داده می شود آن هم قدرت کاذب خب به هرحال افراد از آن استفاده می کنند. این بچه می تواند بهانه باشد و شاید خود این اقا نمی خواسته همسرش چنین سفری برود چون وقتی راه حل می توان داشت نمی توان پذیرفت.
سوال میکنم که شما سالها دست اندرکار ورزش زنان در ایران بوده اید آیا با چنین مواردی مواجه بوده اید؟ چه راهکارهایی داشتید برای برون رفت از این مسائل؟ فائزه هاشمی می گوید: من یادم نمی آید چنین حادثه ای در سطح تیم ملی اتفاق افتاده باشد ولی تا وقتی قوانین ما تبعیض آمیز است راهکاری وجود ندارد و از نظر قانونی نمی توان کاری کرد اما با تلاش و لابی کردن و گفتگو و مذاکره شاید بتوان شرایطی را فراهم کرد. درباره خانم اردلان که گفتید خیلی تلاش شده و با همسرش خیلی صحبت شده اما خب چون قدرت قانونی است مساله حل نشده است.
او می افزاید: من موقعی که نماینده مجلس بودم طرحی آوردند با عنوان سرباز قهرمان که قانون شده بود مبنی بر اینکه ورزشکاران تیم ملی که سرباز هستند دوره بازی در تیم ملی جزو سربازی شان محسوب می شد. دیگر مشکلات خروج از کشور وجود نداشت آن موقع. حالا یادم نیست کدام مجلس بعدی این را تغییر داد اما به هرحال کمک خوبی بود الان در این زمینه هم می شود طرحی یا لایحه ای برد مجلس و این مساله را قانون کرد بخصوص سفرهایی که پای منافع ملی و ابروی ملی در میان است تا مردها نتوانند به تنهایی برای زنان تصمیم بگیرند. هرچند مساله و مشکل اصل قانون نادرست است که باید ریشه ای حل شود و با این مسکن ها مشکلی حل نمی شود.
خانم هاشمی معتقد است که باید قوانین تبعیض آمیز تغییر یابند هرچند اشاره می کند که باید اراده وجود داشته باشد که متاسفانه وجود ندارد و امیدواریم با انتخابات اتی مجلس و تغییر ترکیب و بافت نماینده ها، مجلس به سمتی برود که چنین اراده هایی وجود داشته باشد و چنین قوانین تبعیض آمیزی تغییر کند.
شروط ضمن عقد براساس ماده ۱۱۱۹ قانون مدنی به عنوان ابزاری قانونی برای زنان در جهت رسیدن به برخی حقوق خود عنوان می شود. یکی از مسائلی که در این شروط وجود دارد گرفتن حق اختیار خروج از کشور توسط زن است. مهدی توتونچی در تماسی که با او دارم می گوید که نیلوفر اردلان موقع ازدواج این شروط را از او مطالبه نکرده. اما آیا این شروط به تنهایی کافیست و ضمانت اجرایی برای رفع تبعیض از زنان دارد؟ فائزه هاشمی می گوید: شروط ضمن عقد مطلق نیست یعنی اگر مرد موافق باشد امضا می کند یعنی مثل قانون نیست که حتما اجرا شود. یک اختیاری است که به مرد داده شده که اگر بخواهد امضا می کند و نخواهد هم که هیچ. ان هم باز این مرد است که برای زن تصمیم می گیرد که این شروط را امضا بکند یا نکند و آن چیزی که حق و حقوق زن است را به او بدهد یا ندهد. یعنی خود شروط ضمن عقد هم هرچند به نظر من خوب است اما اگر ماهیت و فلسفه اش را نگاه کنید باز می بینید که تقویت حقوق تبعیض آمیز برای مرد است و آن قدرت مطلقی که برای مرد در زندگی زناشویی داده شده. این هم درست نیست قانون باید برابر باشد، زن و مرد برابر هستند و ارزش ترین با تقواترین است نه مرد.
او در عین حال می گوید: البته شروط ضمن عقد منفی نیست یک راه حل است به نوعی و یک مسکن است.
فعالان حقوق زنان طی روزهای گذشته کارزارهای مختلفی را در این جهت شروع کرده اند آنها با اعتراض به قوانین تبعیض آمیز علیه زنان تلاش کرده اند با آکاه سازی زنان نسبت به شروط ضمن عقد از یکسو و داشتن گذرنامه و حق خروج از کشور برای زنان از سوی دیگر قوانین تبعیض آمیز را به چالش کشیده و مطالبات خود را اعلام کنند هرچند که این مساله به مذاق عده ای خوش نیامده و با حملات سابری به گروههای آنها در فضاهای مجازی تلاش کرده اند از این گفتمان جلوگیری کنند.
