سامان رسول پور
گزارش سالانه موارد نقض حقوق بشر در کردستان با یک ماه تاخیر از سوی سازمان دفاع از حقوق بشر کردستان منتشر شد. در این گزارش نسبتا طولانی به عمده ترین موارد نقض حقوق بشردر مناطق کردنشین پرداخته شده است. محمد صدیق کبودوند رییس این تشکل با روز پیرامون این گزارش سخن گفته است. آقای کبودوند خود اخیرا به یک سال زندان محکوم شده است.
ارزیابی شما از گزارش نقض حقوق بشر در کردستان چیست؟
ما گزارش سالانه را براساس اطلاعات منابع خبری سازمان تنظیم کرده ایم. دو نهاد گزارشگری و خبری وابسته به سازمان، یعنی گزارشگران سازمان دفاع از حقوق بشر کردستان و خبرگزاری دیده بان حقوق بشر کردستان، گزارش موارد نقض حقوق بشر را از گزارشگران و دیده بانان خود دریافت و منتشر کرده اند. البته با وجودی که سازمان دفاع از حقوق بشر کردستان بخش اعظم موارد نقض حقوق بشر در کردستان را گزارش کرده، هنوز بخشی از موارد نقض حقوق بشر که توسط برخی منابع منتشر شده، به دلیل عدم اطمینان، در گزارش سالانه لحاظ نشده است. سازمان ما مسئولیت گزارشات نهادهای وابسته به خود را می پذیرد.
عمده ترین موارد نقض حقوق بشر در کردستان در سال گذشته، حول چه مسائلی و در چه زمینه های بوده است؟
ما گزارش سالانه را در 19 بند جمع بندی و موارد نقض حقوق بشر را در 17 بند با مصادیق بارز آن بیان کرده ایم که از جمله شامل صدور حکم اعدام و اجرای آن در کردستان برای 7 زن و 12 مرد، قتل شهروندان در اثر تعقیب و گریز و یا شلیک های بعضا و احتمالا خودسرانه نیروهای انتظامی ـ که در این مورد اسامی 20 نفر از مقتولین را بعنوان مصادیق این گونه فجایع ذکر کرده ایم ـ احضار و دادگاهی کردن بیش از 600 نفر، بازداشت بیش از 300 نفر، صدور حکم برای بیش از 200 نفر از شهروندان به اتهاماتی از قبیل فعالیت سیاسی، اقدام علیه امنیت کشور، شرکت در اعتراضات خیابانی، ارتباط با احزاب و غیره می شود. اعمال فشارهای امنیتی و ضرب و شتم صدها نفر از شهروندان توسط نیروهای امنیتی و انتظامی، برخورد با دانشجویان، کارگران و روزنامه نگاران در سطحی وسیع که مواردی از آن را گزارش کرده ایم، و مواردی دیگر از قبیل خشونت علیه زنان که منجر به خودکشی و خودسوزی زنان در سطحی وسیع شده، قتل های مشکوک و تلفات ناشی از انفجار مین های بجا مانده از جنگها هم از دیگر مصادیق بارز نقض حقوق انسانها در کردستان بوده است.
به نسبت سال گذشته آیا در مواردی بهبود حاصل شده؟ اساسا در کدام زمینه ها نقض حقوق بشر شدت گرفته است؟
طبق سازمان دفاع از حقوق بشر کردستان، وضعیت حقوق بشر در سال مورد گزارش وخیم و نامطلوب گزارش شده است. اعمال فشارها، تهدیدها، دستگیریها، محاکمات، صدور احکام اعدام و اجرای آن و قتل شهروندان سیر صعودی داشته. فعالیتهای مدنی و سیاسی نیز پرهزینه تر شده، توقیف و از فعالیت بازماندن مطبوعات، نشریات و روزنامه نگاران سیری افزایشی داشته. زنان، کارگران و دانشجویان نیز با محدودیتهای بیشتری مواجه بوده و از تجمعات و برگزاری مراسم های قانونی اصناف مختلف ممانعت به عمل آمده است. و همینطور در سطح جامعه، خشونت علیه زنان و برخی خشونت های دیگر کماکان ادامه داشته است.
چرا منطقه کردستان به نسبت جمعیت کم، با این حجم گسترده از بازداشت ها و محکومیت های شهروندان روبروست؟
امروز این واقعیت برکسی نباید پنهان بماند که کردها در ایران با جمعیتی در حدود 10% جمعیت ساکن در کشور، بیش از 80 تا 90% آمار زندانیان سیاسی در ایران را به خود اختصاص داده اند. این اغراق نیست و واقعیتی است که انکار میشود. امروز مردم ایران و مردم جهان و به ویژه آنهایی که مدعی دفاع از حقوق انسانها هستند باید این واقعیت را بپذیرند که کردهای ایران برای رهایی از ستم مبارزه و هزینه آن را پرداخت می کنند. مردم کردستان پیگیرانه حقوق و مطالبات خود را مطالبه میکنند. البته باید یادآور شد حکومت که در گذشته نه چندان دور با توسل به توجیه جنگ با گروههای مسلح، به سرکوب خونین جنبش حق خواهی مردم می پرداخت، امروز با توجیهات دیگر به سرکوب جنبش مدنی مردم کردستان می پردازد. مثلا امروز یکی از این اتهاماتی که به فعالان مدنی و سیاسی زده میشود ارتباط با معاندین است. پر واضح است این فقط توجیه سازی است.
در بخشی از گزارش آمده، در نتیجه درگیریهای نظامیان حکومت و گروههای مسلح کرد طرفین تلفاتی داشته اند، اساسا این خشونتها چرا اتفاق می افتد؟
در حال حاضر عمده گروهها و احزاب کرد که پیش ترها بصورت چریکی مبارزه داشتند، این رویه از مبارزه را کنار گذاشته اند اما تعدادی دیگر از احزاب کرد هنوز مبارزه چریکی را دنبال میکنند. تردد افراد مسلح وابسته به این گروهها در برخی نواحی منجر به درگیریهایی می شود که متاسفانه تلفات جانی به بار می آورد. ما آمار دقیق تلفات طرفین درگیری را نداریم، اما گزارشات ما نشان دهنده این است که تعداد تلفات این گونه برخوردها در سال گزارش، حدود 80 مورد بوده است. اما در پاسخ به ادامه سئوال شما باید گفت اساسا خشونت، خشونت بدنبال می آورد. هرچند هرکدام از طرفین توجیه خاص خود را دارند و هر کدام حق را به جانب خود می دانند. مسلما یک گروه چریکی، جنگ را وسیله ای برای دفاع از خود، و یا آن را جنگ رهایی بخش و نجات بخش مردم خواهد خواند. طرف مقابل نیز جنگ را دفاع از حاکمیت، یا سر کوب متعارضین و جدایی خواهی و یا توجیهات دیگر، اما آنچه از نظر یک سازمان حقوق بشری مطرح است، این است که نباید جان انسانها را به خطر انداخت و نباید مردم قربانی شوند. در همان حال باید تلاش کرد تا حقوق انسانها محترم شمرده شود و برای تامین و تضمین این حقوق راههایی برگزیده شود که منجر به خشونت نگردد. قدر مسلم، سازمان دفاع از حقوق بشر کردستان از شیوه های به دور از خشونت و مسالمت آمیز برای مطالبه حقوق مردم، حمایت میکند.
در قسمتی از گزارش به انتقاد از احزاب و اپوزیسیون کرد نیز پرداخته اید، این انتقادات حقوق بشری به چه جهتی است؟
ببینید، گروهها و احزاب سیاسی که در قالب اپوزیسیون قرار گرفته اند و بنوعی مخالف برنامه های دولت حاکم اند و یا اینکه نقض حقوق بشر توسط حاکمیت را مورد انتقاد قرار میدهند، خود در چارچوب یک گروه و یا یک حزب، حقوق منتقدین و مخالفین خود را رعایت نمی کنند و حتی اعضای ناراضی درون گروه خود را تحمل نمی کنند. انشعابات مکرر و درگیریهای درون گروهی، انتقاد ناپذیری برخی افراد و رهبران این گروهها را آشکار کرده است. ما حتی گزارشهایی از بازداشت افراد ناراضی این گروهها دریافت کرده ایم. ما بعنوان سازمان دفاع از حقوق بشر کردستان، نقض حقوق بشر را در هر کجا و تحت عنوان و توجیهی که باشد، افشا و مطرح خواهیم کرد، ما همانگونه که موارد نقض حقوق بشر توسط حاکمیت را افشا می کنیم، موارد نقض حقوق بشر در جامعه و در میان گروهها و احزاب را نیز نادیده نخواهیم گرفت.
در بخش دیگری از این گزارش به مواردی پرداخته شده که در آن جامعه مقصر است. نقش جامعه در ارتباط با نقض حقوق بشر چیست و ریشه آن به کجا بر می گردد؟
ببینید ما امروز وضعیت تقابل سنت و مدرنیته را به نوعی در کردستان و در ارتباط با حقوق زنان می بینیم که متاسفانه این تقابل به تراژدی تبدیل شده است. خودکشی و خودسوزی زنان اعتراضی است به سنت های ستم گرانه که جامعه را به دو قشر فرودست و فرادست تقسیم می کند. مطالبه حقوق انسانی و برابر زنان با مردان نقطه تقابل میراث سنت ها و باورهایی است که زن را به مثابه جنس دوم معرفی کرده است. امروز اعتراضات برخی از زنان به شرایط موجود به شکل و شیوه ای انفرادی بروز یافته که با خشونت دیگر افراد و مردان خانواده اغلب مواجه میگردد.
در کل شما وضعیت حقوق بشر را در سال گذشته چگونه دیدید؟
همان طور که اشاره کردم ببینید در سال مورد گزارش، یعنی سال 1385 حقوق بشر وضعیت مطلوبی نداشت، هزاران مورد نقض حقوق بشر در کردستان، در ایران، در عراق، درترکیه، درخاورمیانه و در کل جهان وجود داشته است. اما در ایران و در کردستان متاسفانه حقوق بشر تحت الشعاع اقدامات علمی- نظامی و یا غیر نظامی ایران تحت عنوان مساله هسته ای قرار گرفت و آنطوریکه پیش بینی میشد، متاسفانه تمامی نگاهها متوجه تهدیدها و جدال های لفظی ایران و قدرتهای جهان یعنی آمریکا و انگلیس گردید. در این میان مساله حقوق بشر و نقض آن در پس پرده ماند و یا اهمیت آن به درجه چندم تنزل یافت. در عین حال رای برخی از کشورهای ناقض حقوق بشر عضو شورای حقوق بشر سازمان ملل متحد و اقدام آنها در مورد وضعیت حقوق بشر در ایران، موجبات تردید بیشتر در مورد نا کارآمدی این شورا را پدید آورده است.
ظاهرا حکم حبس جنابعالی هم در دیوان عالی کشور تایید شده. آخرین وضعیت این پرونده چگونه است؟
بله، خبرهایی از تایید حکم حبس و یا تعدیل آن و تعدیل محکومیت های دیگر دریافت کرده ایم که در آینده نزدیک اعلام می کنیم.