♦♦♦ بهاران خجسته باد
♦♦ ویژه نوروز ۱۳۸۸
با اوراق همیشه بهاری کتاب به نوروزی دیگر می رسیم. هدیه ما فهرست۱۰ کتاب پرفروش سال ۱۳۸۷ در ایران است. با آرزوی بهاری که در سر زمین اهورائی ما هیچ کتابی سانسور نشود و هیچ اندیشه ای ممنوع نباشد.
فرهنگ بر و بچه های تهرون: کلمه های ویژه، واژه ها، اصطلاحات و ضرب المثل های تهران
نویسنده: مرتضی احمدی
264ص، تهران: انتشارات هیلا، 1387، چاپ اول
این کتاب شامل دو بخش است. در بخش نخست با عنوان «کلمات ویژه»، کلماتی آمده اند که طرز تلفظشان درلهجه تهران منحصر به فرد است و در سایر لهجه ها به گونه ای دیگر تلفظ می شوند. برای سهولت فراگیری طرز تلفظ این گونه کلمات، از آوانگاری لاتین استفاده شده است. در بخش دوم با عنوان «واژه ها و تعبیرات»، مجموعه ای از واژه ها و تعبیرات تهرانی گردآوری و شرح داده شده، سپس اصطلاحات و ضرب المثل های مربوطه ذکر گردیده اند. مؤلف این فرهنگ که از هنرمندان نامدار سینما و تئاتر ایران است و خود در تهران زاده و بزرگ شده است، درباره روش تالیف کتابش می نویسند:[من برای جمع آوری «فرهنگ بر و بچه های ترون» به یاری حافظه ام متکی بودم و گپ زدن با بچه محل های هم سن و سالم و بچه های اصیل تهران و یادداشت کردن نکاتی که در گفته هایشان می یافتم…]
پسر حاجی باباجون
نویسنده: ایرج پزشکزاد
116ص، تهران: انتشارات پژوهه، 1387، چاپ اول
این کتاب، آخرین نمایشنامه «ایرج پزشکزاد»، نویسنده و طنز پرداز برجسته معاصر ایران است. ماجرای این نمایشنامه در ایالات متحده آمریکا روی می دهد. «جعفر» که در دیار فرنگ نام «جف» را بر خود گذاشته، به همراه پدرش «حاجی میرزا علی آقا» و دوست خانوادگی شان «سیروس»، شخصت های اصلی نمایشنامه هستند. «جعفر» به فرنگ آمده است تا درس بخواند؛ اما هر لحظه و هر ساعت عاشق دختری می شود. «سیروس» قصد دارد او را که فاقد هر گونه استعدادی است به کاری مشغول کند. «جعفر» سرانجام کار عکاسی را انتخاب می کند. برای این منظور «جعفر» و «سیروس» تصمیم می گیرند با اجرای نقشه ای، سرمایه اولیه لازم را از «حاجی» تهیه کنند. در این میان، «جعفر» شخصیت اصلی نمایشنامه است و همه چیز در اطراف او و خصوصیات اخلاقی اش، مانند خست، کلاهبرداری و چشم و هم چشمی، می گذرد. «سیروس» نیز تنها در فکر منافع خویش است…
مردان جمهوری اسلامی ایران چگونه تکنوکرات شدند؟
به روایت: بهمن احمدی امویی
166ص، تهران: انتشارات گام نو، 1387، چاپ اول
این کتاب بیانگر چگونگی چرخش و جا به جایی مدیران و گویای سرشت اقتصاد سیاسی ایران در یکی از مدارهای شوم و بسته توسعه نیافتگی است. گفتگوهای گردآوری و تدوین شده در این مجموعه نشان می دهد که چگونه با وقوع انقلاب اسلامی، کارشناسان معتقد به نظام جمهوری اسلامی جای کارشناسان وابسته به رژیم سابق را می گیرند، تثبیت می شوند، و پس از مدتی سرانجام به همان آموزه های کارشناسان پیش از خود گرایش نشان می دهند. پس از آن، با افول و حذف نسل اول کارشناسان تربیت شده جمهوری اسلامی، مجددا گروه جدید دیگری در مدیریت کلان اقتصاد سیاسی ایران جایگزین می شوند. عناوین گفتگوهای این مجموعه عبارتنداز: «مردان جمهوری اسلامی چگونه تکنوکرات شدند؟/گفتگو با سید محمد طبیبیان»، «قصه تکراری غصه های اقتصاد ایران/گفتگو با یزید مردوخی»، «برنامه ریزی در یک اقتصاد مختلط/گفتگو با فیروز توفیق»، «برنامه ریزی در شکل کنونی یعنی اتلاف منابع/گفتگو با موسی غنی نژاد».
چریک های فدایی خلق:از نخستین کنش ها تا بهمن 1357 (جلد اول)
نویسنده: محمود نادری
984ص، تهران: انتشارات موسسه مطالعات و پژوهش های سیاسی ( وزارت اطلاعات)، 1387، چاپ اول
در این کتاب که جلد اول از یک مجموعه دو جلدی است، تاریخچه و تحولات «سازمان چریک های فدایی خلق ایران»، از نخستین فعالیت های این سازمان تا بهمن ماه 1357به شیوه ای امنیتی بررسی شده است. این بررسی بر اساس مجموعه ای از اسناد گزینش شده که غالبا شامل گزارش های بازجویی و مراکز اطلاعاتی است صورت گرفته است. نویسنده برای تدوین کتاب، اسناد انتخابی بسیاری را که مشتمل بر بازجویی ها، کیفر خواست ها، گزارش ها و مکاتبات اداری مراکز نظامی و اطلاعاتی است مطالعه کرده است. کتاب با گزیده ای از اسناد بررسی شده و تصاویری از اعضای این سازمان به پایان می رسد. این کتاب با عکس العمل های گوناگون و گسترده سازمان ها و شخصیت های سیاسی مواجه شد و بحث های مختلفی را در میان آنان برانگیخت.
محور همه بحث ها این نکته بود که این کتاب توسط وزارت اطلاعات جمهوری اسلامی منتشر شده و مانند دو کتاب پیشین این وزارتخانه : حزب توده- سازمان مجاهدین خلق، می کوشد در لباسی اکادمیک، روایتی واژگونه از سیر وسرنوشت این سه سازمان سیاسی ایران بدهد. سازمان هائی که رهبران، کادرها و اعضای آن درقتل عام تابستان ۱۳۶۷ توسط مامورین همین وزارتخانه اعدام شدند.
هستی و زمان
نویسنده: مارتین هایدگر
ترجمه: سیاوش جمادی
942 ص، تهران: انتشارات ققنوس، 1387، چاپ اول
انتشار کتاب «هستی و زمان» در سال 1387 به زبان فارسی، بزرگترین رویداد در حوزه ترجمه و انتشار آثار برجسته و منابع دست اول فلسفه غرب در این سال بود. گفته اند که «هستی و زمان» مهم ترین شاهکار فلسفی قرن بیستم است.آن را به بمبی در عالم فلسفه مانند کرده اند.گفته اند که حتی منتقدان این اثر،از تاثیرش در امان نمانده اند.گفته اند که این کتاب استوار ترین ستون های سنت متافیزیک غرب را به لرزه درآورد… ترجمه «هستی و زمان» به وسیله مترجمی سخت کوش، جدی و امانت دار، با استقبال بزرگ علاقمندان در ایران روبرو شد و در اندک مدتی با تیراژی بیش از سه هزار نسخه به چاپ دوم رسید.
رضا شاه، از سقوط تا مرگ
نویسنده: سید رضا نیازمند
634ص، تهران: انتشارات حکایت قلم نوین، 1387، چاپ اول
در این کتاب، زندگی «رضا شاه» از شهریور سال 1320 و اشغال ایران به وسیله متقین، تا زمان مرگ او، با استفاده از اسناد و مدارک گوناگون به تصویر کشیده شده است. برای این که این بخش از تاریخ ایران دقیقا بازگو شود، نویسنده وقایع را به صورت ماهانه تقسیم بندی کرده و در مواقعی که حوادث مهمی روی داده، آنها را به صورت روزانه بیان کرده است. «سید رضا نیازمند» که در سال های گذشته دو کتاب ارزشمند با عنوان های «رضا شاه از تولد تا سلطنت» و «شیعه در تاریخ ایران» از او منتشر شده، در پیشگفتاری که بر این کتاب نوشته است تصریح می کند: [این کتاب برگی بدون روتوش از تاریخ ایران زمین است؛ نه نوشته ای در طرفداری یا مخالفت با سلطنت رضا شاه و یا محمد رضا شاه یا رژیم قدیم…] آن چه او از منابع مختلف نقل کرده، عینا با همان جملات و لغات و القاب متداول در آن روزگار آورده شده و دخل وتصرفی در آن صورت نگرفته است.
کارنامه و خاطرات هاشمی رفسنجانی: مجموعه 5 جلدی
به اهتمام: سارا لاهوتی، فاطمه هاشمی، مهدی هاشمی، یاسر هاشمی، محسن هاشمی
2618ص، تهران: نشر معارف انقلاب، 1387، چاپ سوم
این مجموعه پنج جلدی، خاطرات «هاشمی رفسنجانی» در فاصله سال های 1360 تا 1364 خورشیدی است. در این دوره، ایران هنوز درگیری جنگ با عراق بود و علاوه بر آن در داخل ایران تحولات سیاسی و اجتماعی مهمی روی داد. هر جلد از این مجموعه که به خاطرات و رویدادهای یکی از سال ها اختصاص دارد با عنوان ویژه خود منتشر شده است. «عبور از بحران»، «پس از بحران»، «آرامش و چالش»، «به سوی سرنوشت» و «امید و دلواپسی»، عنوان های مجلدهای پنجگانه این خاطرات است.
هاشمی بدون روتوش: گفتگو با هاشمی رفسنجانی
به کوشش: صادق زیبا کلام، فرشته سادات اتفاق فر
313ص، تهران: انتشارات روزنه، 1387، چاپ اول
این کتاب، مجموعه گفتگوهایی صریح، رک و بی پرده با «اکبر هاشمی رفسنجانی» است. در این گفتگوها، انبوهی از پرسش ها، شبهات، ابهامات و معماها درباره بسیاری از مسائل، تحولات، شایعات و رویدادهای پس از انقلاب اسلامی مطرح و به بحث گذاشته می شود. گذشته «هاشمی رفسنجانی» و خانواده اش، شایعاتی درباره ثروت و فعالیت های تجاری او و منسوبانش، رابطه «هاشمی رفسنجانی» با «آیت الله خمینی»، طرح مسئله ولایت فقیه پس از انقلاب، تداوم جنگ بعد از فتح خرمشهر، قتل های زنجیره ای و دوم خرداد، از جمله موضوعاتی است که در این گفتگوها مورد بحث قرار می گیرند.
قصه قصه ها: کهن ترین روایت از ماجرای شمس و مولانا
نویسنده: محمد علی موحد
308ص، تهران: نشر کارنامه، 1387، چاپ اول
اسناد واقعیت ماجرای «شمس» و «مولانا» مثلثی است که سروده ها و نوشته های خود «مولانا»– در «دیوان شمس»، «مثنوی»، «فیه ما فیه» و «مکتوبات» – یک ضلع آن، گفته های شمس– در «مقالات» – ضلع دیگر، و گزارش «بهاء الدین ولد» فرزند «مولانا» که به «سلطان ولد» مشهور است، ضلع سوم آن است. این گزارش به صورت پراکنده، همراه با اطلاعات متفرق دیگر درباره «سلطان العلما»، پدر «مولانا»؛ «سید برهان الدین محقق»، اتابک «مولانا»؛ و «صلاح الدین زرکوب» و «حسام الدین ارموی»، خلیفه های «مولانا» در جاهای مختلف از «ابتدانامه»، یعنی نخستین دفتر از مثنوی های سه گانه «سلطان ولد» آمده است. اگر اجزای این گزارش یک جا جمع و تدوین شود تقریبا یک دهم مجموع «ابتدانامه» را تشکیل می دهد. هر پژوهشگری که خواهان تحقیق در احوال «مولانا» باشد باید کار خود را با این گزارش مهم و ارزشمند آغاز کند. در کتاب «قصه قصه ها»، ابتدا اجزای پراکنده این گزارش از جاهای مختلف «ابتدانامه» گردآوری و بر حسب ترتیب تاریخی مرتب و تدوین شده است. سپس پژوهش های نویسنده درباره «سلطان ولد» و شخصیت و آثار او آمده است. در این بخش مطالبی که «سلطان ولد» درباره «شمس» و «مولانا» در دو مثنوی دیگر خود یعنی «رباب نامه» و«انتهانامه» نیز بیان کرده، آورده شده است.
پاریس- تهران: سینمای عباس کیارستمی
دیالوگ: مازیار اسلامی، مراد فرهاد پور
188ص، تهران: انتشارات فرهنگ صبا، 1387، چاپ اول
این کتاب مجموعه ای از بحث ها و گفتگوهای «مازیار اسلامی» و «مراد فرهاد پور» درباره سینمای «عباس کیارستمی» و ویژگی های آن است. نقطه شروع بحث، ایده بررسی سینمای «کیارستمی» به مثابه یک پدیده فرهنگی است؛ پدیده ای که به عقیده نویسندگان هیچ گاه بر اساس زمینه و مکانیسم واقعی رشد و تحول اش بررسی نشده است. از نظر نویسندگان کتاب، بهترین راه شناخت سینمای «کیارستمی»، مقایسه آن با یک حکایت افسانه ای آشنا و قدیمی است: حکایتی از «هزار و یک شب» که در آن قهرمان، مثلا علاء الدین نامی که روزهاست در بیابان سرگشته و حیران است به ناگهان از سر تصادف محض به شهری می رسد که مردمانش بنا به سنتی دیرینه پادشاه خود را به صورتی تصادفی انتخاب می کنند… « کیارستمی» نیز درست مثل علاء الدین است که در فضای خالی و بیابانی سینمای دهه 1980 سرگردان بود، فضایی که از قضا جایگاه نمادین کارگردانان بزرگ در آن خالی شده بود، هر چند میل به پر کردن این جایگاه و نشاندن افراد جدید بر تخت شاهی هنوز بر جا بود… این کتاب نشان می دهد که چگونه مسائلی از قبیل ضعف تکنیک هنری، غیبت زنان در فیلم و نگاه محافظه کار و غیر سیاسی «کیارستمی» که همه ناشی از شرایط خاص جامعه ایران است، به شکل ارزش و فضیلت در چشم منتقدان غربی جلوه گر می شود.
حق الناس: اسلام و حقوق بشر
نویسنده: محسن کدیور
436ص، تهران: نشر نی، 1387، چاپ اول
حق الناس در جامعه ما واژه ای مانوس است. هر مسلمانی، بلکه هر ایرانی با عبارتی از این قبیل آشنا است: «حق الناس بر حق الله مقدم است»، یا «بدون آرای حق الناس رضایت خداوند به دست نمی آید»، یا «اولین شرط مروت و تدین، رعایت حق الناس است». نویسنده کتاب حاضر که از برجسته ترین روشنفکران دینی در ایران معاصر است، در مقدمه کتاب تصریح می کند: [عنوان «حق الناس» را برای این کتاب بر گزیدم – بکارگیری واژه سنتی در معنای مدرن – تا بگویم این سنت استعداد قرائت مدرن دارد. حق الناس همان حقوق بشر است بی کم و کاست.] او در کتاب «حق الناس» که مجموعه چهارده مقاله در زمینه اسلام و حقوق بشر است، در مقابل دو جریان – یکی آن که با برداشتی قشری و تنگ نظرانه از آیین اسلام، سودای وکالت تام الاختیار از دین خدا را در سر می پروراند؛ دیگر آن که از هر آنچه بوی دین و ایمان می دهد می گریزد و تلاش بر حذف دین از حوزه عمومی دارد– قرار می گیرد و اندیشه و طرح خود را به عنوان اندیشه سوم در مقابل دو جریان سنتی رسمی و لائیک ارائه می کند.
فرهنگ ادبیات فارسی
نویسنده: محمد شریفی
ویراستار: محمد رضا جعفری
1254ص، تهران: انتشارات معین، 1387، چاپ اول
این فرهنگ که شامل خلاصه داستان ها و منظومه های قدیم ادبیات فارسی، خلاصه رومان ها و نمایشنامه ها و داستان های کوتاه معاصر، معرفی شاعران و نویسندگان کلاسیک و معاصر و هم چنین آثار مهم آن هاست، مرجعی مفید و مختصر برای رفع نیاز آنی علاقمندان به ادبیات فارسی به شمار می رود. سعی بر آن بوده است که مجموعه ای از اطلاعات لازم برای دانشجویان و خوانندگان حرفه ای یا نیمه حرفه ای به صورتی مدون فراهم آید تا حتی الامکان پاسخگوی پرسش هایی باشد که برای آنها مطرح می شود. مهم ترین ویژگی این فرهنگ، گردآمدن اطلاعات گوناگون در زمینه هایی چون اصطلاحات و صناعات ادبی، مفاهیم ادبی و عرفانی و اصطلاحات تصوف، تلمیحات و اشارات ادبی، همراه با شرح احوال شعرا و نویسندگان و معرفی آثار آنهاست.
این دو حرف: برگزیده گفتارها و گفتگوهای آیدین آغداشلو: 1381 تا 1384
642ص، تهران: انتشارات دید، 1387، چاپ اول
مقاله و مصاحبه های مجموعه حاضر، موضوع های مختلف و ظاهرا پراکنده ای را در بر می گیرند؛ از سینما و تئاتر و باستان شناسی و هنرهای ایرانی و اسلامی و نقاشی، تا خوشنویسی و گرافیک و شعر. در کنار این گفتارها و گفتگوها که مربوط به فاصله زمانی 1381 تا 1384 است، چند نوشته از سال های دور نیز به چشم می خورد. عناوین بعضی از گفتارها عبارتنداز: «نگاهی به مجموعه داری در ایران»،«موزه هنرهای معاصر تهران»،«ارامنه و هنر ایران»،«بررسی نقد معاصر ایران»،«هنر انقلابی ایران»،«مکتب آبرنگ اصفهان»،«در ستایش میرعماد»،«چشم روشن گرافیک ایران: درباره مرتضی ممیز»،«پرویز تناولی»،«هانیبال الخاص»،«نگارگری و ادبیات ما»، «نگارگری ایرانی» و…
غزل های حافظ: نخستین نسخه یافت شده از زمان حیات شاعر
گردآوری: علا مرندی
به کوشش: علی فردوسی
216ص، تهران: نشر دیبایه، 1387، چاپ اول
این مجموعه غزل های «حافظ»، از روی یک جنگ شعر که در سال های 791 تا 792 ه. ق به وسیله شخصی به نام «علا مرندی» گردآوری و کتاب شده، به چاپ رسیده است. این جنگ شعر، در کتابخانه «بادلیان» در دانشگاه آکسفورد نگهداری می شود و شامل چهل و نه غزل و یک تک بیت از «حافظ» است. این غزل ها، همگی (شاید به استثنای پنج غزل) در هنگام حیات شاعر به ثبت رسیده، و به این جهت از اهمیت ویژه ای برخورداراند. ویژگی این جنگ تنها در این نیست که نخستین مجموعه شعری است که از زمان حیات شاعر پیدا شده است، بلکه در این نیز هست که این شعرها در آخرین روزهای زندگی «حافظ» به ثبت رسیده اند، از جمله روزهائی که شاعر در بستر احتضار، راهی سفری بی بازگشت بوده است. با توجه به قدمت و اعتبار این نسخه از غزلیات «حافظ»، می توان به چند پرسش تاریخی و متن شناسی در باب «حافظ» پاسخی قطعی داد و چندین پرسش موجود را، بیش از پیش پیچیده کرد.
خاله بازی
نویسنده: بلقیس سلیمانی
240ص، تهران: انتشارات ققنوس، 1387، چاپ اول
رمان «خاله بازی» با تاملی نظر ورزانه در خصوص آدم و حوای مانوی آغاز می شود که به موجب آن، آدم نورانی و حوا ظلمانی است. شبکه استدلالی متن نیز باز تولید اسطوره های مزبور در ساختاری داستانی است. محور رمان معطوف به نازایی زنی به نام «ناهید» است که هفت سال از زندگی چهارده ساله اش با «مسعود»، به تحمل هوو سپری شده و ایثاری باورنکردنی در حق او روا داشته است. «مسعود» از هووی «ناهید»، یعنی «سیما»، دو فرزند دارد و یک در میان نزد یکی از زن ها به سر می برد. ظاهرا همه چیز بر اثر گذشت های «ناهید» به روال معمول پیش می رود تا اینکه با ورود «حمیرا»، دوست دوران دانشجویی «ناهید»، زندگی آنها دگرگون می شود. او در اصل نقشی در بر هم زدن زندگی «ناهید» و «مسعود» ندارد ولی بد قدم است. پاره ای از حوادث این رمان در شهر و پاره ای در روستا می گذرد. هر چند روایت مربوط به شهر، کلیشه ای و کتابی است، اما توصیف روابط و مناسبات در روستا، شخصیت سازی و تصویر طبیعت، زنده و جاندار است.
طبقه و کار در ایران
نویسندگان: سهراب بهداد، فرهاد نعمانی
ترجمه: محمود متحد
376ص، تهران: نشر آگاه، 1387، چاپ اول
این کتاب، پژوهشی ارزشمند درباره دگرگونی ماهیت طبقاتی نیروی کار ایران در سه دهه گذشته است. نویسندگان کتاب، استادان سابق دانشکده اقتصاد دانشگاه تهران هستند که در حال حاضر به پژوهش و تدریس در دانشگاه های فرانسه و آمریکا اشتغال دارند. آنان در این پژوهش، بر اساس آمار و ارقام گوناگون، به تحقیق درباره طبقات اجتماعی ایران در دوران پس از انقلاب پرداخته اند. عناوین فصل های نه گانه کتاب عبارتنداز: «طبقه و انقلاب»، «چارچوبی نظری برای تحلیل طبقات اجتماعی»، «بحران اقتصادی پسا انقلابی»، «رشد جمعیت و عرضه کار»، «انقلاب و آرایش مجدد طبقات»، «حاشیه ای شدن کار زنان»، «شیوه های تولید و طبقات»، «طبقات و امکانات نابرابر زندگی» و «انقلاب و کار».
غزلیات شمس تبریز: مجموعه 2 جلدی
مقدمه، گزینش و تفسیر: محمد رضا شفیعی کدکنی
1598ص، تهران: انتشارات سخن، 1387، چاپ اول
در سی و پنج سال اخیر، بسیاری از شیفتگان «مولانا»، دریچه آشنایی خود را با شعر او از رهگذر کتابی می دانند که در سال 1352 با عنوان «گزیده غزلیات شمس»، به اهتمام استاد «محمد رضا شفیعی کدکنی» منتشر شد. آن کتاب، در سی و پنج سال گذشته، بیش از چهل بار در داخل و خارج ایران تجدید چاپ شده است و همواره خوانندگان و خواهندگان خود را داشته است. کتاب حاضر، صورت گسترش یافته و کمال پذیرفته همان کتاب نیست، بلکه در حقیقت اثر مستقل دیگری است که تمام ظرایف کتاب پیشین را دارد و بسیاری از مزیت ها بر آن افزوده شده است: نخست آن که حجم غزل های «مولانا» در آن تقریبا سه برابر شده است و درخشان ترین رباعی های «دیوان شمس» را نیز به همراه خود دارد. دیگر این که دامنه مقدمه و تعلیقات، به گونه چشم گیری چندین برابر گسترش یافته است. در یادداشتی با عنوان «گزارش کار» که در آغاز کتاب آمده است،استاد «شفیعی کدکنی» تصریح می کند:[ در مورد این کتاب می توانم به دلیری و خاطر جمع بگویم که حدود سی و پنج سال از عمر خویش را به تفاریق، هزینه کرده ام. در هر گوشه ادب و فرهنگ ایرانی و اسلامی نکته ای دیده ام که می توانسته است در فهم سخن «مولانا» یاری دهنده باشد، آن را در تفسیر و شرح غزل ها و رباعی ها آورده ام…] در مقدمه مفصل و ارزشمند کتاب، زندگی «مولوی»، آثار او و ویژگی های «غزلیات شمس تبریز» بررسی شده است. فهرست های گوناگون این مجموعه، مانند فهرست مطلع غزل ها به ترتیب حروف اول، فهرست مطلع غزل ها به ترتیب حروف قافیه و فهرست مطلع غزل ها به ترتیب اوزان، بر ارزش و اعتبار کتاب افزوده است.