سه هفته پس از آنکه محمود احمدی‌نژاد در سفر به قاهره، به طور یک طرفه ضرورت کسب ویزا(روادید) برای مصری‌های متقاضی سفر به ایران را لغو کرد، مقامات گردشگری دو کشور در تهران تفاهمنامه امضا کردند. اما به تدریج خبرهایی از شرایط نامتعارف این تفاهمنامه منتشر می‌شود که مشخص می‌کند مفاد قول و قرار تماما به نفع مصر است. از جمله اینکه مصری‌ها نه تنها روادید را برای توریست‌های ایرانی لغو نکرده، بلکه آنها را مورد بررسی امنیتی قرار می‌دهند. از این گذشته ورود ایرانی‌ها به قاهره و دیدار از مهم‌ترین جاذبه گردشگری مصر، اهرام ثلاثه مصر هم ممنوع است.
تفاهمنامه گردشگری ایران و مصر که در ۹ اسفند امضا شد، نخستین توافق مهم دو کشور پس از ۳۴ سال قطع رابطه بود. پیش از این محمود احمدی‌نژاد در جریان سفر به مصرروادید را برای اتباع مصر که مایل به سفر به ایران هستند، لغو کرده بود. در نتیجه هشام زعزوع، وزیر گردشگری مصر به تهران آمد و در دیدار با محمدشریف ملک‌زاده، رئیس سازمان میراث فرهنگی و گردشگری ایران تفاهمنامه را امضا کرد. شریف‌زاده در این دیدار وعده داد که “از این پس شاهد رشد و شکوفایی دو کشور خواهیم بود” و تاکید کرد: “این همکاری دوجانبه قطعا به نفع مردم ایران و مصر خواهد بود و اتفاق بزرگی برای ایران به‌منظور تقویت گردشگری و تعاملات بین دو کشور به‌شمار می‌آید.”
اما وزیر گردشگری مصر که برخلاف همتای ایرانیش خیلی خشنود و ذوق‌زده نبود در همان دیدار اعلام کرد ایران نباید انتظار داشته باشد، الزام کسب روادید مصر برای اتباعش برداشته شود چرا که “در مصر تشریفات پیچیده‌ای درباره‌ی لغو روادید هست و اگر بخواهیم برای ایران لغو کنیم، باید این کار را برای سایر کشورها هم انجام دهیم.”
زعزوع حتی ترجیح داد صراحت بیشتری به خرج دهد: “به این زودی‌ها نمی‌توانیم شاهد حضور گردشگر از مصر در ایران باشیم؛ مصر یک کشور پذیرنده گردشگر است نه فرستنده.”
او با صداقت و اعتماد به نفس دلیل امضای تفاهمنامه با ایران را هم توضیح داد؛ اینکه پژوهشگران آنها متوجه‌شده‌اند که سالانه ۱/۵ میلیون ایرانی به عنوان توریست به کشور ترکیه و کشورهای حاشیه خلیج فارس سفر می‌کنند و حالا مصر می‌خواهد سهم خود را از این تعداد توریست ایرانی داشته باشد.
البته یکی دیگر از تفاوت‌های ایران اسلامی و مصر اسلامی هم در این دیدار از سوی وزیر گردشگری کابینه مصر عنوان شد. او درباره حذف امکان مصرف مشروبات الکلی توسط توریست‌ها در این کشور با حاکم شدن دولت اسلامگرای مرسی توضیح داد: “سالانه هزینه‌های زیادی برای رونق گردشگری در مصر صرف می‌شود و ما با کشورهای متعددی در ارتباط هستیم که به عقاید آنها احترام می‌گذاریم، قوانین گردشگری مصر با حاکمیت دولت اسلامگرا نیز تغییر نمی‌کند.”
از دیگر مفاد این تفاهم نامه این بود که دو طرف توافق کردند تا از طریق دفاتر خدمات مسافرتی، برای گسترش مناسبات گردشگری و اعزام گردشگر به دو کشور همکاری و برای تردد مسافران تسهیلات لازم را فراهم کنند.
اما این همه داستان نیست و روزنامه‌های مصری الیوم السابع و الاهرام، جزییات دیگری از این تفاهمنامه را منتشر کرده‌اند.
ورود ایرانی به اهرام مصر ممنوع!
وزیر گردشگری مصر در پاسخ به سئوال خبرنگاران این کشور گفته است: “سفر گردشگران ایرانی به مصر تنها به دو شهر الاقصر و اسوان محدود خواهد شد. براساس این توافق مصر می‌تواند اشراف امنیتی بر گردشگران ایرانی داشته باشد.”
در واقع پس از این توافقنامه ایرانی‌ها تنها مجازند به دو شهر مصر سفر کنند که شامل قاهره و آثار باستانی اهرام ثلاثه مصر و مجسمه ابوالهل نخواهد شد.
اما باز، این همه محدودیت‌های سفر به مصر نیست.زعزوع با تاکید بر اینکه ایرانی‌ها مشتاق دیدار از تمدن قدیم مصر هستند توضیح داده است: “با طرف ایرانی این توافق انجام شد که نیروهای امنیتی مصر شامل دستگاه امنیت داخلی یا سرویس اطلاعات امنیتی، گردشگران ایرانی را بررسی خواهند کرد تا اینکه هدف اساسی آنها تنها گردشگری باشد.”
به این ترتیب مشخص می‌شود که طرف ایرانی نه تنها در مورد روادید، بلکه در مورد چک امنیتی هم به طرف مصری امتیاز بزرگی داده است.
وزیر مصری در دفاع از این تفاهمنامه گفته است: “اگر به سود کشورم و ملت کشورم باشد، آماده همکاری با غول چراغ هم خواهم بود. باز شدن مصر در برابر گردشگران ایرانی علیه هیچ یک از کشورهای جنوب خلیج‌فارس نیست کشورهایی که همگی دارای روابط بازرگانی و توریستی با ایران هستند. رابطه با ایران و پذیرش گردشگران ایرانی برای آنها حلال و برای ما و فعالان گردشگری مصر حرام باشد؟”
“خطرات امنیتی گردشگران ایرانی”
اقتصاد مصر به شدت به گردشگری وابسته است و ناآرامی‌های منجر به سقوط مبارک و پس از آن، صدمه بسیار زیادی به صنعت گردشگری و اقتصاد این کشور وارد کرد. بنابراین یکی از اولویت‌های دولت مرسی، ترمیم جایگاه گردشگرپذیری مصر است.
با همه امتیازاتی که ایران هدیه داده، رییس کمیته گردشگری خارجی انجمن آژانس‌های گردشگری مصر از منتقدان تفاهمنامه گردشگری کشورش با ایران است: “این توافقنامه غیرعملی است. اجرای هر نوع توافقنامه توسط مصر در وضعیت فعلی غیر ممکن است.”
عادل الزکی معتقد است: “در وضعیت بی‌ثبات سیاسی فعلی، مصر قادر نخواهد بود که از عهده خطرات امنیتی ایجاد شده توسط گردشگران ایرانی بربیاید.” گویا مصری‌ها نگران گسترش مذهب تشیع در مصر و اشتیاق مسافران ایرانی برای آمدن به چند زیارتگاه معروف شیعیان در مصر هستند. آرامگاه زینب خواهر امام حسین(مسجد سیده زینب) و مزار سر امام حسین (مقام راس الحسین) در مصر قرار دارد.
اما وزیر گردشگری این نگرانی را “اغراق‌آمیز” توصیف کرده و چنین توضیح داده: “احمدی‌نژاد در دیدار با هیات مصری در تهران گفت که ملت ایران عاشق مصر و مصری‌هاست و برای آنها خواهان خیر و پیشرفت هستند. در مذاکرات اخیر هیچ درخواستی برای داشتن برنامه دیدار از مزارهای آل‌البیت (اهل‌البیت) در قاهره نداشتند. در صورتی که ایرانی‌ها در آینده‌ای نزدیک خواهان بازدید از قاهره باشند این بازدید به منطقه اهرام و دیگر مناطق تاریخی فرعونی مختصر خواهد شد.”
حالا باید دید با شرایط سخت درنظرگرفته شده برای مسافران ایرانی که کاملا متضاد شرایط برای مسافران مصری است، چه تعداد ایرانی به سرزمین فرعون‌ها و البته کشور میزبان آرامگاه شاه سابق ایران خواهند رفت. آیا اساسا تحریم‌های بین‌المللی اجازه همکاری مشترک به آژانس‌های گردشگری ایرانی و مصری و شرکت‌های هواپیمایی دو کشور خواهد داد؟ شاید این تفاهمنامه هم به سرنوشت قول و قرار رییس پیشین سازمان میراث فرهنگی و گردشگری دچار شود. حمید بقایی در مهر ماه ۱۳۸۹ موافقت‌نامه هواپیمایی بین ایران و مصر امضا کرد تا در هفته ۲۸ پرواز (۱۴ ایرانی و ۱۴ مصری) بین دو کشور برقرار شود اما حتی یک هواپیما هم پرواز مستقیمی از تهران به قاهره یا برعکس نداشته است.
