عراق، کشوری با نخست وزیری شیعه که جمهوری اسلامی آن را زیر سایه و استیلای خود می‌بیند، میزان صادرات نفتی خود را به ۲/۵ برابر صادرات نفتی تهران رساند؛ خبری است که دیروز خبرگزاری رویترز منتشر کرد. میزان صادرات جمهوری اسلامی تا پیش از شروع تحریم‌های ایالات متحده و اتحادیه اروپا در اوایل سال ۲۰۱۲، حدود ۲/۳ میلیون بشکه نفت خام در روز بود. حالا عراق صادرات طلای سیاه خود را به ۲/۴ میلیون بشکه در روز رسانده است، حال آنکه ایران قادر نیست بیش از یک میلیون بشکه نفت به جهان صادر کند.
جمهوری اسلامی توقع داشت با تحریم نفت ایران توسط دولت‌های غربی، قیمت جهانی نفت افزایش چشمگیری پیدا کند و با متزلزل شدن اقتصاد جهانی بر اثر این نوسان، غرب تحریم‌های حوزه انرژی علیه تهران را کم رنگ کند؛ اتفاقی که نیفتاد، چرا که کشورهایی چون عراق و عربستان با صدور بیشتر نفت این خلا را پر کردند.
محمد علی خطیبی نماینده جمهوری اسلامی در سازمان کشورهای صادر کننده نفت اوپک در اعتراض به این روند گفته بود: “بالا بردن تولید نفت از سوی برخی از کشورهای اوپک به ویژه عربستان، قیمت نفت را بی‌ثبات می‌کند و با اهداف سازمان کشورهای صادر کننده نفت، همخوانی ندارد.”
۴۰ میلیارد دلار کاهش در آمد‌های نفتی، نتیجه یک سال تحریم حوزه انرژی و تراکنش مالی ایران است. این آمار را آژانس بین المللی انرژی در خصوص وضعیت بازار انرژی در سال ۲۰۱۲ منتشر کرد. این نهاد معتبر بین المللی که تخمین اوضاع انرژی جهان را بر عهده دارد در گزارش تازه خود اعلام کرده تولید نفت دولت جمهوری اسلامی در ماه گذشته ۲ میلیون و ۶۵۰ هزار بشکه در روز بوده که حتی از بد‌ترین روزهای جنگ ایران و عراق در اواسط دهه شصت نیز نازل‌تر و کمترین میزان تولید نفت ایران در سه دهه گذشته است. با این حال رسانه‌های نزدیک به حاکمیت حتی حجم تولیدات نفت جمهوری اسلامی را یک میلیون بیشتر از آمار جهانی جلوه می‌دهند. خبرگزاری فارس در این خصوص نوشته آخرین آمار تولید نفت ایران و عراق در میان کشورهای عضو اوپک نشان می‌دهد ایران با تولید روزانه “۳ میلیون و ۲۵۰هزار” بشکه نفت جایگاه دوم را دوباره تصاحب کرده است.
این نزدیک به رقمی است که اوپک سال ۲۰۱۱ و پیش از اعمال تحریم‌ها علیه جمهوری اسلامی از تولید نفت ایران گزارش داده بود.
وضعیت صادرات نفت ایران به ویژه از زمانی تیره و تار شد که سکان وزارت نفت به دست رستم قاسمی، از سرداران ارشد سپاه و فرمانده پیشین قرارگاه خاتم الانیبا افتاد. خبرگزاری فارس، متعلق به سپاه، سال گذشته برای آنکه عقب ماندن تهران از بغداد را در تولید نفت تکذیب کند با انتشار گزارشی نوشته بود: “در حالی برخی از رسانه‌ها اخیرا اعلام کرده‌اند که ایران در تولید نفت به جایگاه سوم بعد از کشور عراق در میان کشورهای عضو اوپک نزول کرده است که اخیرا پس ازآنکه عراق اعلام کرد میدان جدید نفتی را درمرزهای مشترک با ایران کشف کرده، از تولید روزانه ۳ میلیون ۲۰۰ هزار بشکه نفت خبرداد که بیش از ۷۵ درصد از آن صادر می‌شود.”
این گزارش مدعی شده بود: “آمار تولید نفت عراق که از سوی وزیر نفت این کشور اعلام شده است نشان می‌دهد که عراق نسبت به ایران در جایگاه سوم قرار دارد.”
گرچه فارس عقب ماندن جمهوری اسلامی در تولید نفت خام از عراق را تکذیب کرده، اما بعید است این خبرگزاری بتواند فاصله ۱/۴ میلیون بشکه در روز صادرات دو کشور را زیر سئوال ببرد.
خبرگزاری رویترز روز گذشته به نقل از عبدالکریم لعیبی، وزیر نفت عراق نوشت که صادرات نفت عراق در ماه آوریل حتی به ۲/۶ میلیون بشکه در روز رسیده است.
این در حالی است که به نظر می‌آید صادرات نفت ایران در صورت شکست مجدد روند جدید مذاکرات جمهوری اسلامی با گروه ۱+۵ که از ماه اسفند آغاز شده، باز هم افت کند.
برای نمونه اخیرا به دو تن از مدیران شرکت عظیم نفتی هندوستان گفته‌اند این شرکت‌ها به خاطر تحریم بیمه نفتی جمهوری اسلامی احتمالا واردات نفتی خود از ایران را به طور کامل قطع می‌کنند.
مدیرعامل پالایشگاه و شرکت پتروشیمی مانگالور، MRPLگفته است: “اگر پوشش بیمه در میان نباشد، تمامی پالایشگاه‌های هند ناچار خواهند شد واردات نفت از ایران یا هر جای دیگری که ریسک بالایی دارد را متوقف کنند.” MRPL بزرگ‌ترین خریدار نفت ایران است.
هند دومین خریدار نفت ایران، حدود یک چهارم صادرات نفت، به ارزش ماهانه ۱ میلیارد دلار است. در ماه ژانویه از کل صادرات ۱/۱ میلیون بشکه‌ای نفت ایران، ۲۸۶ هزار بشکه آن به هندوستان رفته بود. بر اساس اطلاعات منابع تجاری هند در ده ماه نخست سال مالی جاری، ۲۲ درصد واردات نفت خام از ایران را کاهش داده است.
روز جمعه پایگاه خبری آفتاب – نزدیک به حسن روحانی - با انتشار گزارشی ضمن مقایسه اوج گیری صادرات نفت عراق و سقوط صادرات جمهوری اسلامی نوشت: “دولت عراق با سرمایه‌گذاری‌های انجام شده برنامه تولید ۱۲ میلیون بشکه نفت تا سال ۲۰۲۰ میلادی را در دستور کار قرار داده است.”
این گزارش با تاکید بر اینکه تولید نفت ایران به دلیل “عدم سرمایه گذاری‌های وزارت نفت” مدام در حال کاهش است، از عملی نشدن برنامه افزایش تولید یک میلیون بشکه در روزخبر داده و با اشاره با کاهش تولید و صادرات نفت ایران نوشته بود این روند “کاهش اقتدار و جایگاه ایران در اوپک و افت درآمدهای صادراتی را به دنبال داشته است.”
به گفته ناظران اقتصادی افزایش ظرفیت صادرات نفت، یکی از بخش‌های اساسی برنامه توسعه و احیای صنعت نفت عراق به شمار می‌رود؛ این کشور هم اکنون پس از رهایی از سال‌ها جنگ و تحریم اقتصادی در نظر دارد به جرگه تولید کنندگان و صادر کنندگان عمده نفت جهان بپیوندد.
