نگاه

نگاهی به فیلم “سعادت آباد” ساخته “مازیار میری”

دروغ، پایانی برای هر ادعا

 

شکل گیری موج جدید فیلم ها در سینمای ایران را به فال نیک می گیریم. فیلم هایی که در دهه هشتاد و با مضامین روانشناختی و اخلاق گرایانه ساخته شده است. شاید بهتر باشد این جمله را اضافه کنم که فیلم های پس از “درباره الی” ساخته “اصغر فرهادی” که زندگی اجتماعی ایرانی ها در کلان شهررا مضمون پرداخت خود قرار داده اند را باید دید.

این که درباره الی را نقطه اتکای تغییر نگرش فیلم های دهه هشتاد می دانم به این برمی گردد که در سال های اخیر هیچ کس تا به این حد نتوانسته است اثرگذاری مثبتی در انتخاب نگرش و سویه همکاران خود داشته باشد.

بیشترین اثربخشی را نیز می توان در حساسیت فیلمسازها به پرداخت های درونی و روانکاوانه رفتار شخصیت ها دانست.

اگر تا پیش از این، رخدادهای اجتماعی دستمایه کلیت ساخت فیلم های اجتماعی بود، پس از “درباره الی” شاهد پرداخت کارگردان ها به ظرایف وجه پنهانی آدم ها بوده ایم. شخصیت هایی که درهنگام زندگی در یک بستر متعادل، تفاوتی با دیگری ندارند اما با به هم ریختن و یا درهم شکستن این تعادل وجه متفاوت آنچه را که تا پیش از این از مقبولیت اجتماعی بروز داده اند، تغییر می کند.

یاسی (لیلا حاتمی) می خواهد برای همسرش محسن (حامد بهداد) جشن تولد بگیرد. او به این منظور، دوستان قدیمی خود را که تشکیل خانواده داده اند دعوت می کند. دو زوج از سه زوج مدعو به مهمانی می آیند و یک زوج بهانه می آورند که می خواهند به سفر بروند و نمی توانند در جشن شرکت کنند. لاله (مهناز افشار) و همسرش علی (امیر آقایی) زودتر از دیگران می آیند. علی پزشک و کمی بدبین است. به نظر می رسد او و همسرش بر سر مباحث اعتقادی و رفتاری هیچ تفاهمی ندارند و تنها به دلیل آنکه سال های ابتدایی زندگی مشترکشان را می گذرانند،  یکدیگر را مراعات می کنند. زوج دیگر که بدون هماهنگی با هم و با کمی تاخیر می رسند بهرام (حسین یاری) و تهمینه (هنگامه قاضیانی) اند. بهرام شریک محسن است. 

مهمانی آغاز می شود و در میانه آن محسن از راه می رسد. شخصیت ها یکی پس از دیگری شکل می گیرند و رفتار خود را بروز می دهند. لاله چیزی را از علی پنهان می کند و علی سعی در کشف آن دارد.علی با دیگر آدم های مهمانی فرق دارد. آنها به استثناء تهمینه سال های طولانی با هم و در کنار هم بوده اند. علی از جنس آن ها نیست. اخلاق گراست. اهل دغل و فریبکاری نیست. دیری نمی پاید که او پی می برد همسرش به دلیل مسافرت چندماهه خود به اروپا، بدون در نظر گرفتن سهم علی از زندگی مشترک، بچه شان را کورتاژ کرده است. اگرچه تمامی رفقا سعی در پنهان کاری و فریب علی دارند، اما او با پیگیری زیاد متوجه جنایت همسرش (به زعم علی) می شود.

 

 

 

 مهمانی سیر طبیعی اش را از دست می دهد و لودگی های محسن نیز مانع از به هم خوردن تعادل نمی شود. وقوع بحران اصلی (برملا شدن راز سقط جنین لاله) ابعاد جدیدی از زندگی دیگران را نیز برملا می سازد. بهرام، عاشق زن شریکش یعنی یاسی ست و همسرش تهمینه که پشتیبان مالی زندگی اوست قصد دارد او را تنها بگذارد و به لندن نزد فرزندان از شوهر اولش برگردد. یاسی باردار است و به دلیل دلخوری هایش از محسن تا به حال این را به او نگفته . همه چیز در آستانه اضمحلال است و ضربه نهایی و ویرانگر بر پیکره مخاطب در حالی اصابت می کند که رابطه پنهانی محسن و پرستار بچه شان (مینا ساداتیان)عیان می شود.

سعادت آباد را باید دید. اگرچه این فیلم بر خلاف آنچه برخی منتقدان به آن اذعان می دارند؛ شرح  زندگی قشرمتوسط شهری نیست. سبک و سیاق زندگی (خانه های لوکس)، تعاملات اجتماعی ( دادن انعام معادل با چهار هزارتومان به شاگرد میوه فروش)، دغدغه های ذهنی (مسافرت چندماهه به اروپا) و … هیچ یک دلواپسی و دلمشغولی های قشر متوسط شهری نیست.

 اگرچه این توده نازک اجتماعی در دو دهه اخیر رشد چشمگیری را  داشته اما داشته های اقتصادی و سطح توقعات آنها هرگز به یک تعادل حتا نسبی نیز نرسیده. این رشد تنها در سطح فرهنگ عمومی خود را نشان داده است.

 فیلم را می توان به نوعی درام موقعیت دانست. موقعیتی در حالت تعادل شکل می گیرد، با شروع بحران وارد عدم تعادل شده و هیچ گاه به تعادل اولیه نمی رسد.

جشنی  بی هنگام شکل می گیرد. هیچ کس فرصتی برای شرکت در آن ندارد. همه درگیر زندگی و مشکلات شخصی خود هستند و بارها و بارها عنوان می کنند که: “این چه وقت مهمونی گرفتنِ. می ذاشتی آخر هفته”…

مفهوم زمان و سرعت گذرا بودن آن در زندگی این افراد قابل تامل است. علی با آنکه تا حد زیادی وسواس مراقبت از لاله را دارد و می خواهد سر از همه کارهای او در بیاورد، نزدیک به یک ماه است که از سقط جنین او بی اطلاع است. یاسی مدتی ست که باردار است و همسرش نمی داند.

اکثر لوکیشن فیلم در شب مهمانی اتفاق می افتد. انتخابی که فیلم را به صحنه تئاتر نزدیک کرده که البته مرزهای سینمایی خود را نیز حفظ می کند. 

کشش معماگونه آن تماشاگر را دچار خستگی نمی کند. فیلم های با رویکردی روانشناختی و رفتاری از این دست معمولا سعی کرده اند شخصیت های فیلم خود را در پرداخت، بی عیب و نقص نشان دهند.

سعادت آباد تا حد زیادی موفق به این امربوده. به استثناء چند مورد همچون شخصیت یاسی که زنی موجه، دلسوز و بی ادعاست. او که سعی دارد نقش بزرگ تر و حامی را برای زندگی لاله و علی ایفا کند چگونه ممکن است دست به اقدامی ابلهانه همچون مساعدت در سقط جنینی بکند که علاوه بر زیر سوال رفتن آنچه از خود به عنوان شخصیتی محجوب بروز می دهد، این اقدام و پنهان کاری آن و همچنین ماوا دادن به زنی که بچه اش را کورتاژ کرده است، برای او عواقب قضایی و امنیتی در پی خواهد داشت.

 

 

 

علی به درستی می گوید که ازرفتار او تعجب کرده در حالی که   همیشه او را خواهر بزرگ تر خود می دانسته. اوبعد از نشان دادن زوایای مثبت رفتاری از خود، دست به عملی غیر قابل توجیه می زند. آن هم برای رسیدن لاله به هدفی مضحک چون رفتن به مسافرت  خارج از کشور برای چند ماه.

بازی ها در حدی متوسط اما قابل پذیرش است. محسن، با بازی حامد بهداد را می توان سرآمد بازی های فیلم دانست. اگرچه او با بهداد فیلم های دیگرش تفاوت چندانی ندارد اما وجه کمیک شخصیت او که یک “دلال شارلاتان” است به کمک برخی از صحنه های کسل کننده فیلم می آید و حتا خنده را بر لبان تماشاگر می نشاند.

 البته بازیگران فیلم آن طور که لیلا حاتمی در مصاحبه خود گفته است در پی کشف شخصیتی جدید نیستند. شخصیتی که تاکنون آن را بازی نکرده باشند. وی در رابطه با تفاوت نقشهایی که بازی می کند می گوید: “اوایل کار برایم مهم بود که ثابت کنم از پس هر نقشی بر می آیم، اما حالا از آن مرحله گذشته ام و طرز نگاهم به انتخاب نقشها متفاوت شده است. این شغل من است و نمی توانم مدام منتظر یک نقش خوب بمانم.”

مازیار میری چهار فیلم “قطعه ناتمام”، “به آهستگی”، “پاداش سکوت” و “کتاب قانون” را در کارنامه خود دارد. فیلم هایی که توانسته  نظرات موافق بسیاری را به خود جلب کند.

 سعادت آباد سکوی پرتاب او برای ساخت فیلم با مضامینی درونکاوانه است. استقبال عمومی از فیلم سعادت آباد نشان می دهد که فیلم هایی با این محتوا توانسته نبض اجتماع را به خود حساس کند و مردم رویکردی دیگر به مفاهیم اخلاق گرا داشته باشند 

 

شناسنامه فیلم:

سال تولید: ۸۹

زمان: ۹۱

کارگردان: مازیار میری

تهیه کننده: همایون اسعدیان

فیلمنامه‌نویس: امیر عربی

مدیر فیلمبرداری: محمد آلادپوش

صدابردار: ساسان نخعی

طراحان صحنه و لباس: امیر اثباتی، آتوسا قلمفرسایی

چهره پرداز: مهرداد میرکیانی

صداگذار: مسعود بهنام

تدوینگر: محمدرضا موئینی

موسیقی: کریستوف رضایی

مدیر تولید: علیرضا ابوالقاسمی نژاد

بازیگران: لیلا حاتمی، حامد بهداد، مهناز افشار، حسین یاری، هنگامه قاضیانی، امیر آقایی، مینا ساداتی