روزبه میرابراهیمی
”آزادی” حقی است که با تار و پود انسان ها درآمیخته است یا وسیله ای که می توان گاهی به آن دست یازید؟ آزادی را چگونه باید درک کرد؟ آیا آزادی بدون درک مفهوم عمیق آن به معنای واقعی آزادی است؟
در سالن 417 ساختمان دانشکده روابط بین الملل دانشگاه کلمبیای نیویورک عصر جمعه (7 مارس) تعدادی از دوستداران احمد بورقانی، نماینده پیشین مجلس و معاونت اسبق مطبوعاتی وزارت ارشاد در دوره خاتمی، جمع شده بودند تا هم یاد او را گرامی بدارند و هم پای سخنرانی دکتر عبدالکریم سروش بنشینند که این روزها با ابراز برخی از نظرات خود در باره قرآن یک بار دیگر واکنش های زیادی را شاهد بود.
درست در روزی که این استاد سرشناس ایرانی در نامه ای سرگشاده پاسخ یکی از منتقدان روحانی اش را داده بود که دفاعیه ای بود بر اظهاراتش در مورد قرآن. ( نامه دکتر سروش در پاسخ به آیت الله جعفر سبحانی را اینجا بخوانید http://www.drsoroush.com/Persian/By_DrSoroush/P-NWS-BasharVaBashir.html ).
دکتر سروش از واشینگتن آمده بود تا در جمع دوستان بورقانی هم از او یاد کند و هم به این بهانه نقبی نیز بر مباحث پیشین خود در باب آزادی بزند.
او بورقانی را یادآور این مفاهیمی چون “نمایندگی”، “پارلمان”، “مطبوعات”، “آزادی مطبوعات” و “فرهنگ” دانست و به نیکی از او یاد کرد.
دکتر سروش در بخشی از سخنان خود وقتی درباره آزادی سخن می گفت یادآور شد که برخی آزادی را “وسیله” می دانند و برخی نیز آزادی را “حق”. وی ضمن تمیز دادن به مفاهیم، مفهوم آزادی را از مفاهیمی دانست که تا درک درستی از آن نداشته باشیم نمی توانیم آزادی را لمس کنیم.
وی سخن گفتن و طرح مباحث مختلف در این باره را پیش زمینه ای برای درک آزادی دانست و خاطر نشان کرد؛ برخی آزادی را به مانند “شیر” می دانند که از دور زیبا و دل رباست اما وقتی به آن نزدیک می شوی هراس آور است و بودند عده ای که تحمل نزدیک شدن به آن را نداشتند.
دکتر سروش، بورقانی را از جمله افرادی دانست که عملکردش عاملی بود برای بازگشایی فضای آزاد در روزگار پس از دوم خرداد.
وی روزهای پس از دوم خرداد را روزگار “انفتاح” پس از “انسداد و خفقان” پیش از آن دانست و دوران هاشمی و فلاحیان را “خزان استخوان سوز استبداد” نامید.
این استاد ایرانی دانشگاه جرج تاون واشینگتن ضمن اشاره به دوران پس از دوم خرداد که “دولت مستعجلش”می نامید شرایط اصحاب فرهنگ و روزنامه نگاران آن روز را به مانند “شنا کردن در استخر شیره” دانست که هرچند شیرینی را به جامعه هدیه می دانند اما با دشواری در این استخر دست و پا می زدند.
دکتر سروش آزادی آن روزها را “آزادی محرومان” توصیف کرد و نه “آزادی توانمندان” و در توضیح آن گفت؛ وقتی دهان ها را بسته اند و لب ها را دوخته اند تو تنها می خواهی این دهان را بگشایی و فریاد بزنی این “آزادی” خواهی از روی محرومیت است اما وقتی پس از آن از روی غنا به آزادی می رسی آزادی ات از روی توانمندی است.
وی در ادامه این تعبیر را همان تعبیری هانا آرنت در مورد آزادی منفی و مثبت دانست و یادآور شد که ما پس از دوم خرداد آزادی منفی داشتیم و باید به آزادی مثبت می رسیدیم.
پیش سخنان دکتر سروش کلیپی از مرحوم احمد بورقانی برای حاضران پخش شد که حاوی بخش هایی از نطق پیش از دستور این نماینده اصلاح طلب مجلس ششم در دفاع از آزادی و آرمان هایش بود.