سروش: از آزادی منفی به آزادی مثبت نرسیدیم

نویسنده

po_rozbeh_mir_ebrahimi.jpg

روزبه میرابراهیمی

‏”آزادی” حقی است که با تار و پود انسان ها درآمیخته است یا وسیله ای که می توان گاهی به آن دست یازید؟ آزادی را ‏چگونه باید درک کرد؟ آیا آزادی بدون درک مفهوم عمیق آن به معنای واقعی آزادی است؟‏

drsorosh.jpg

در سالن 417 ساختمان دانشکده روابط بین الملل دانشگاه کلمبیای نیویورک عصر جمعه (7 مارس) تعدادی از دوستداران ‏احمد بورقانی، نماینده پیشین مجلس و معاونت اسبق مطبوعاتی وزارت ارشاد در دوره خاتمی، جمع شده بودند تا هم یاد او ‏را گرامی بدارند و هم پای سخنرانی دکتر عبدالکریم سروش بنشینند که این روزها با ابراز برخی از نظرات خود در باره ‏قرآن یک‎ ‎بار دیگر واکنش های زیادی را شاهد بود.‏

درست در روزی که این استاد سرشناس ایرانی در نامه ای سرگشاده پاسخ یکی از منتقدان روحانی اش را داده بود که ‏دفاعیه ای بود بر اظهاراتش در مورد قرآن. ( نامه دکتر سروش در پاسخ به آیت الله جعفر سبحانی را اینجا بخوانید ‏http://www.drsoroush.com/Persian/By_DrSoroush/P-NWS-BasharVaBashir.html‏ ).‏

دکتر سروش از واشینگتن آمده بود تا در جمع دوستان بورقانی هم از او یاد کند و هم به این بهانه نقبی نیز بر مباحث پیشین ‏خود در باب آزادی بزند.‏

او بورقانی را یادآور این مفاهیمی چون “نمایندگی”، “پارلمان”، “مطبوعات”، “آزادی مطبوعات” و “فرهنگ” دانست و به ‏نیکی از او یاد کرد.‏

دکتر سروش در بخشی از سخنان خود وقتی درباره آزادی سخن می گفت یادآور شد که برخی آزادی را “وسیله” می دانند و ‏برخی نیز آزادی را “حق”. وی ضمن تمیز دادن به مفاهیم، مفهوم آزادی را از مفاهیمی دانست که تا درک درستی از آن ‏نداشته باشیم نمی توانیم آزادی را لمس کنیم.‏

وی سخن گفتن و طرح مباحث مختلف در این باره را پیش زمینه ای برای درک آزادی دانست و خاطر نشان کرد؛ برخی ‏آزادی را به مانند “شیر” می دانند که از دور زیبا و دل رباست اما وقتی به آن نزدیک می شوی هراس آور است و بودند ‏عده ای که تحمل نزدیک شدن به آن را نداشتند.‏

دکتر سروش، بورقانی را از جمله افرادی دانست که عملکردش عاملی بود برای بازگشایی فضای آزاد در روزگار پس از ‏دوم خرداد. ‏

وی روزهای پس از دوم خرداد را روزگار “انفتاح” پس از “انسداد و خفقان” پیش از آن دانست و دوران هاشمی و فلاحیان ‏را “خزان استخوان سوز استبداد” نامید. ‏

این استاد ایرانی دانشگاه جرج تاون واشینگتن ضمن اشاره به دوران پس از دوم خرداد که “دولت مستعجلش”می نامید ‏شرایط اصحاب فرهنگ و روزنامه نگاران آن روز را به مانند “شنا کردن در استخر شیره” دانست که هرچند شیرینی را به ‏جامعه هدیه می دانند اما با دشواری در این استخر دست و پا می زدند.‏

دکتر سروش آزادی آن روزها را “آزادی محرومان” توصیف کرد و نه “آزادی توانمندان” و در توضیح آن گفت؛ وقتی ‏دهان ها را بسته اند و لب ها را دوخته اند تو تنها می خواهی این دهان را بگشایی و فریاد بزنی این “آزادی” خواهی از ‏روی محرومیت است اما وقتی پس از آن از روی غنا به آزادی می رسی آزادی ات از روی توانمندی است.‏

وی در ادامه این تعبیر را همان تعبیری هانا آرنت در مورد آزادی منفی و مثبت دانست و یادآور شد که ما پس از دوم خرداد ‏آزادی منفی داشتیم و باید به آزادی مثبت می رسیدیم. ‏

پیش سخنان دکتر سروش کلیپی از مرحوم احمد بورقانی برای حاضران پخش شد که حاوی بخش هایی از نطق پیش از ‏دستور این نماینده اصلاح طلب مجلس ششم در دفاع از آزادی و آرمان هایش بود. ‏