باگذشت نزدیک به دو هفته از وقوع حادثه منا در عربستان سعودی که منجر به کشته، مجروح و مفقود شدن چندین هزارزائر از نقاط مختلف دنیا شد، وزیر بهداشت دولت روحانی خبر داد که ممکن است برخی مفقودان این حادثه “جزو دستگیرشدگان و در بازداشتگاه‌ها و زندان‌های عربستان باشند یا در بیمارستان‌های عربستان باشند”؛ مساله‌ای که مورد تایید حسن قشقاوی، از مقام‌های وزارت خارجه نیز قرار گرفت.
حسن هاشمی که پیش از این به عنوان نماینده دولت روحانی برای بررسی وضعیت زائران ایرانی به عربستان سعودی مسافرت کرده بود، گفت که از نظر دولت نمی‌توان تمام جان‌باختگان را “متوفی” نامید و “تعدادی از ایران با ویزای عربستان وارد خاک این کشور شده‌اند، طبیعی است که به همان تعداد هم باید به کشور بازگردند”.
پیش از این سازمان حج و زیارت اعلام کرده بود که تعداد کشته‌شدگان ایرانی در این حادثه ۴۶۵ نفر است. همچنین بیش از ۲۰۰ نفر نیز مفقود شدند. مفقودانی که پیش از این علی جنتی - وزیر ارشاد - گفته بود ۷۰ تا ۸۰ درصد آن‌ها جان باخته‌اند.
هم‌زمان با سخنان هاشمی، حسن قشقاوی نیز سخنان مشابهی را بیان کرد. به گفته معاون کنسولی وزیرامورخارجه “در حال حاضر نمی‌دانیم که این عزیزان به رحمت ایزدی پیوسته‌اند و یا اینکه در جایی بازداشت هستند”.
حدود دوهفته پیش و در جریان برگزاری مراسم حج، هزاران تن از افرادی که برای مراسم رمی جمرات حاضر شده بودند، جان باختند. مقام‌های جمهوری‌اسلامی بر این باورند که اهمال مسئولان عربستانی عامل این حادثه بوده است. دولت‌مردان سعودی اما معتقدند این مساله به دلیل بی احتیاطی حجاج رخ داده و ایران به دنبال سوءاستفاده سیاسی از این مساله است. چند روز پیش محمود علوی، وزیر اطلاعات، گفته بود که وزارت‌خانه متبوع وی “مکلف شده است عمد یا غیر عمد بودن این حادثه را بررسی و مستندات آن را جمع‌آوری کند”.
برخی مقام‌های جمهوری‌اسلامی - از جمله محمدرضا نقدی، رئیس سازمان بسیج مستضعفین - بر این عقیده‌اند که این مساله عمدی بوده است. به گفته نقدی “وقتی صحبت‌های زائران خانه خدا را می‌شنویم مطمئن می‌شویم که حادثه منا تعمدی بوده و راه را بر زائران خانه خدا بسته‌اند که ریشه و عامل اصلی این جنایت نیز آمریکاست”. گرچه حسن هاشمی این مساله را رد کرده است. به گفته او “عمدی بودن این فاجعه با عقل جور درنمی آید. افتخار عربستان به میزبانی حجاج است و برای کشوری مثل عربستان بسیار باعث سرشکستگی است که چنین اتفاقی در دوران حج اتفاق بیافتد. ممکن است گروه‌های سیاسی از چنین اتفاقاتی که رخ می‌دهد بهره برداری سیاسی کنند اما اینکه با قصد قبلی چنین اتفاقی را برای حذف همدیگر برنامه ریزی کرده باشند بسیار بسیار بعید می‌دانم”.
پس از رخ دادن این حادثه، نام غضنفر رکن‌ابادی سفیر سابق جمهوری‌اسلامی در لبنان - به عنوان یکی از مفقودان این حادثه اعلام شد. در واکنش به سخنان مسئولان جمهوری‌اسلامی درباره مفقود شدن رکن‌آبادی، مقام‌های عربستان سعودی مدعی شده بودند که وی وارد عربستان نشده است. رکن‌آبادی در زمان حضور در لبنان به عنوان سفیر ایران، از یک حادثه بمب‌گذاری نیز جان سالم به در برده بود.
چند روز پس از وقوع این حادثه ایت‌الله خامنه‌ای گفته بود که ایران تاکنون “خویشتن‌داری” کرده و اگر “بنا شد عکس‌العمل نشان” دهد، این واکنش “خشن و سخت” خواهد بود. به گفته او مسئولان عربستان “به وظایف‌شان عمل نمی‌کنند بلکه در مواردی نقطه‌ی مقابل وظایف‌شان عمل می‌کنند، موذی‌گری می‌کنند”.
