۲۹ دی ماه روز هوای پاک نام گرفته. روز هوای پاک سال ۹۳ هم در شرایطی از راه رسید که پس از پنج سال برای اولین بار، اهالی تهران شاهد هوای “سالم” بودند. رییس‌جمهوری اسلامی، رییس سازمان حفاظت محیط زیست و چند تن از وزرا و مسوولان دولتی و شهری هم در این روز از وسایل نقلیه عمومی استفاده کردند و عنوان شد که امسال، آلودگی هوای تهران و کلانشهرها به نحو محسوسی کاهش پیدا کرده است. معصومه ابتکار، رییس سازمان محیط زیست البته تاکید کرده برنامه‌های کاهش آلودگی هوا، یک شبه و آنی نیست و نیاز به صبوری دارد. اما رسانه‌های اصولگرا چندان موافق تغییر وضعیت آلودگی هوا نیستند و در روز هوای پاک، سازمان حفاظت محیط زیست و ابتکار را مورد انتقاد قرار دادند.
دولتی ها در اتوبوس و مترو
حسن روحانی و معصومه ابتکار صبح روز دوشنبه در متروی تهران حاضر شدند و بخشی از مسیر رفتن به پاستور را با مترو طی کردند. این حضور از سوی دفتر رییس‌جمهوری “سرزده” توصیف شد. محمدجواد ظریف، وزیر امور خارجه هم سوار مترو شد و به محل کارش رفت و مصطفی پورمحمدی، وزیر دادگستری مسیر وزارتخانه تا ریاست جمهوری را با اتوبوس طی کرد. تعدادی از مدیران شهری هم ترجیح دادند تا صبح روز دوشنبه از مترو و اتوبوس استفاده کنند. آن گونه که بارها توسط مسوولان و کارشناسان اعلام شده، بخش عمده‌ای از آلودگی هوا توسط خودروها تولید می‌شود و تشویق به استفاده از وسایل نقلیه عمومی مدت‌هاست که در دستور کار قرار دارد.
اما در این روز، مدیرکل حفاظت محیط زیست استان تهران هم آمارهایی را عنوان کرد که حاکی از بهبود وضعیت هوای پایتخت است. به گفته محمدهادی حیدرزاده، تهران برای اولین بار پس از پنج سال در ۲۴ ساعت منتهی به ساعت ۱۱ صبح روز هوای پاک، هوای سالم داشته است. همچنین تعداد روزهای “هوای پاک” از ابتدای سال تاکنون ۱۳ روز اعلام شد درحالی که در سال گذشته چهار روز بود. امسال ۱۹۹ روز کیفیت هوا “سالم” ارزیابی شده و تعداد روزهای “ناسالم” ۹۲ روز بوده است. این تعداد برای مدت مشابه سال گذشته، ۱۷۳ روز سالم و ۱۲۸ روز ناسالم بود.
اما منتقدان سازمان محیط زیست این آمارها را چندان جدی نمی‌گیرند. از جمله روزنامه وطن‌امروز که مخالف سرسخت معصومه ابتکار و سیاست او در کاهش تولید داخلی بنزین و افزایش واردات است، به صراحت عنوان کرده که نباید به تعداد روزهای پاک دلخوش بود، چرا که “ بین استانداردهای تعریف شده سازمان بهداشت جهانی و حد و حدود تعیین شده از سوی سازمان حفاظت محیط‌زیست اختلاف فاحشی وجود دارد که بر این اساس نمی‌توان از نظر استانداردهای بین‌المللی تعداد روزهای پاک را چندان مورد اعتماد دانست.”
در سوی مقابل روزنامه شرق، “اغلب” انتقادات مطرح شده را “سیاسی” دانسته و نوشته: “وضعیت هوای تهران با وجود کاهش ۲۰درصدی بارش‌ها در این شهر و پایداری جو با ۲۰درصد افزایش روزهای سالم و پاک همراه بوده است که دلیل عمده و اصلی آن را می‌توان بهبود کیفیت سوخت توزیعی در این کلانشهر دانست.”
معصومه ابتکار از کارنامه ۱۶ ماهه دولت روحانی در مورد کاهش آلودگی هوا دفاع اما این را هم اضافه می‌کند که “ برنامه‌های کاهش آلودگی هوا یک‌شبه و آنی نیست و همین نتایجی که تاکنون حاصل شده، گام‌هایی ابتدایی بوده که تاثیرگذاری مناسبی را در وضعیت موجود داشته است.”
به گفته معاون رییس‌جمهوری، یکی از موثرترین اقداماتی که تاکنون انجام شده، حذف بنزین آلوده و ارائه بنزین یورو ۴ در شهرهای بزرگ است. همچنین به طور تدریجی گوگرد گازوئیل نیز به طرز قابل توجهی کاهش پیدا کرده است به طوری که مقدار گوگرد در ۷ هزار قسمت در میلیون، به ۱۵۰ قسمت رسیده است.
او همچنین عنوان کرده که وزارت صنعت و معدن بعد از ۸ - ۹ سال موفق شده تا استاندارد یورو ۴ را برای خودروسازان ابلاغ کند و این استاندارد از مهرماه سال جاری اجرایی شده است.
رییس سازمان حفاظت محیط زیست همچنین مدعی است که در برخورد با خودروهای غیراستاندارد، هیچ مماشاتی نخواهد شد.
از دیگر آمارهای اعلام شده توسط معصومه ابتکار، خارج شدن ۹۰ هزار خودروی فرسوده از چرخه حمل و نقل در سال ۹۲ و متاثر شدن ۳۵ میلیون شهروند ساکن شهرهای بزرگ کشور از آلودگی هوا است.
تا رسیدن به هوای یاک
هرچند آمارهای اعلام شده در روز هوای پاک، امیدوارکننده و حاکی از بهبود است اما هوای تهران همچنان با شرایط مناسب، فاصله بسیار دارد. در ابتدای دی ماه امسال هم سطح آلودگی هوای تهران در وضعیت هشداردهنده قرار گرفت و تنها در روزهای پنجم و هشتم دی ماه، به ترتیب ۲۶۴ و ۳۹۲ شهروند راهی اورژانس شدند.
تعطیلی دو روزه زنگ‌های ورزش مدارس و ممنوعیت فعالیت ورزشی در فضای باز مهدکودک‌های تهران از دیگر تدابیر اتخاذ شده در این ایام بود. منتقدان هم معتقد بودند که دولت برای القای موفقیت خود در زمینه کاهش آلودگی هوا، حاضر به تعطیلی مدارس و ادارات نیست. آنها سخنان معصومه ابتکار در مرداد ماه امسال را یادآوری می‌کردند که گفته بود دلیل یک مورد از هر هفت مورد مرگ شهروندان ایرانی، آلودگی هواست و می‌پرسیدند چرا با مقاومت در برابر تعطیلی، جان شهروندان به مخاطره افتاده است.
آلودگی هوا سال‌هاست نام تهران را در فهرست آلوده‌ترین شهرهای جهان قرار داده و سلامت میلیون‌ها نفر را تهدید کرده است. معاون بهداشتی وزیر بهداشت در سخنرانی خطبه‌های پیش از نماز جمعه پنجم اردیبهشت امسال گفته بود: “در هر ساعت ۲ نفر بر اثر آلودگی هوا در تهران فوت می‌کنند.” یعنی با یک حساب سر انگشتی می‌توان گفت روزانه ۴۸ نفر و سالانه بیش از ۱۷ هزار و ۵۰۰ نفر قربانی تنفس در هوای پایتخت می‌شوند. مهدی قطعی، مدیر طرح کلان ملی سیستم‌های حمل و نقل هوشمند درون شهری و برون شهری هم چندی پیش اعلام کرد که سالانه ۴۵ هزار نفر در کشور بر اثر آلودگی هوا می‌میرند.
بسیاری از کارشناسان متهم ردیف اول در وخامت هوای کلانشهرها را محمود احمدی‌نژاد رئیس دولت پیشین می‌دانند. نرگس محمدی فعال مدنی که در گردهمایی هنرمندان و کنش‌گران مدنی در اعتراض به آلودگی هوا حضورداشته، با اشاره به اینکه به نظر می‌رسد تولید بنزین با کیفیت و استاندارد دروغ بزرگی بود که به مردم گفته شد، به “روز” گفته بود: “ما به ازای این دروغ چیست؟ همین سرطان‌هایی که وجود دارد، همین مرگ‌ومیرهایی که اتفاق می‌افتد. در نماز جمعه اعلام می‌کنند که جرم کسانی که آلودگی هوا ایجاد می‌کنند معاونت در قتل است و خسارت دیدگان می‌توانند از عامل آلودگی هوا شکایت بکنند. به نظر می‌رسد که شخص رئیس‌جمهور سابق مقصر اصلی و عامل اول است. چرا که بنزین غیر استاندارد در سطح تمام شهرها و استان‌ها در باک مردم ریخته، مواد سمی و شیمیایی تولید کرده و مردم مبتلا به سرطان شده‌اند و حالا ما شاهد آمار بالای مرگ و بیر بر اثر آلودگی هوا هستیم.”
