ورشکستگی خاموش بانک ها

خبر ورشکستگی بانک ها طی سه روز گذشته  دهان به دهان بین مردم چرخید. خبری تایید نشده هم که در فضای مجازی منتشر شد مبنی بر اینکه بانک های ملی وملت در مورد کمبود شدید نقدینگی خود به احمدی نژاد گزارش داده و  از ورشکستگی قریب الوقوع خود خبر داده اند. این خبر را یک مسئول دولتی تکذیب کرد و آن را موج آفرینی رسانه های “آن ور آبی” دانست، اما با این حال بانک های کشور دردو روز گذشته شاهد صف های طولانی مردمی  بودند که برای گرفتن پول خود صف بسته بودند.

بانک ملت شعبه گلشهر جردن

بانک ملت شعبه گلشهر خیابان آفریقا. 5 بهمن ساعت 10. 45 دقیقه صبح. آخرین نوبتی که دستگاه نوبت ده میدهد با نفر آخر 127نفر فاصله دارد. درست است که معمولا در ماه های آخر سال ازدحام در برابر بانک ها بیش از گذشته است، اما این میزان منتظر، به گفته  یک کارمند بانک “بی سابقه” است. کارمندی مدام با صدای بلند میگوید: واریزی ها خارج از نوبت به باجه 8 و10بیایند. تعداد واریزی ها از منتظران کم تر است ولی آنها از مزایای خدمات بی نوبت بهره میبرند. خانمی به سراغ باجه 8 میرود و مبلغ 780هزار تومان به یک حساب میریزد. به محض اینکه پول را به کارمند بانک تحویل میدهد، کارمند رو به مشتری منتظری  میکند ومیگوید: چقدر از مبلغ شما مانده بود؟550هزار تومان. بفرمایید.

از کارمند میپرسم آقا این شایعه ورشکستگی بانک ملت و وجود درگیری صحت دارد؟ سری تکان میدهد وبا قاطعیت میگوید: نه. بهمن واسفند ما همیشه ازدحام داریم. ولی مشتری که پولش را گرفته میگوید: اگر مشکل نداشتید که برای پاس کردن چک 2، 550میلیونی من این همه وقت تلف نمی کردید. من پارسال 25اسفند هم از این شعبه 15میلیون پول برداشت کردم مشکلی پیش نیامد.

درگوشی از چند تن از مشتری ها وقتی علت برداشت پولشان را میپرسم/ با نگاهی دوبه شک جوابهایی میدهند که عدم اطمینان درآن موج میزند. یکی هم به طعنه می گوید: مامور حراستی؟اطلاعاتی. نه من خبرنگارم. کجا؟کدام روزنامه؟

ورشکستگی واقعی

دکتر حسن منصور اقتصاد دان  مقیم لندن  میگوید: “از سه سال قبل بانک‌ها راه به سوی ورشکستگی را پیموده‌اند و تنها با تزریق منابع دولتی و پول نفت سرپا ایستاده‌اند، اما اگر بخواهیم عملکرد بانک‌های ایرانی را در قالب یک بنگاه اقتصادی تحلیل کنیم، این بانک‌ها در عمل بانک‌هایی زیان ده و ورشکسته محسوب می‌شوند”. این گزارش سایت رادیو فردا است. این گزارش درادامه می افزاید: “اگر به مشکلات داخلی بانک‌ها، اعم از فشار بر آنها برای پرداخت تسهیلات تکلیفی، واقعی نبودن نرخ سود، اعمال نظرهای غیرکارشناسی دولتمردان محدودیت ها و فشارهای خارجی ناشی از تحریم های بانکی در سطح بین‌المللی را اشاره کنیم اوضاع برای نظام بانکی ایران به مراتب دشوارتر می‌شود.”

مساله تسهیلات تکلیفی در دولت نهم مساله اصلی در اقتصاد سیاسی بود. شعار احمدی نژآد کاهش سود بانکی درانتخابات نهم بود ولی پس از استقرار با مقاومت بوروکراسی بانکی کشور مواجه شد،  اما دولت نهم با کنار گذاشتن بانک مرکزی توانست نرخ 12درصد را برای تسهیلات بانک ها تثبیت کند. درواقع، بانک ها به صندوق تامین مایحتاج دولت، هم در سفرهاوطرح های استانی تبدیل شده بودند و هم طرح بنگاههای زود بازده چنگ بر نقدینگی بانک های کشور میانداخت. مساله ای که باعث نزاع واختلاف شدید طهماسب مظاهری، رییس بانک مرکزی وقت با وزیر کار وقت شد. نتیجه خروج مظاهری ازدولت بود؛ مردی که برای یک سال ونیم بر اعتبارات بانک مرکزی 3قفل زده بود.

یک روزنامه نگار به روز میگوید: دادن تسهیلات تکلیفی در شرایطی که اقتصاد رونق داشته باشد زیاد مشکلی پیش نمی آورد اما در رکود اقتصادی، ارائه تسهیلات بانک ها فقط موجب بالارفتن حجم طلب آنها میشود.

26درصد بالاتر ازاستانداردهای جهانی

کارشناسان بانکی و اقتصادی بر اساس استانداردهای جهانی توصیه می‌کنند میزان تسهیلات باید معادل ۸۰ درصد سپرده‌های بانکی باشد.  اما محمودرضا خاوری، رئیس شورای عالی هماهنگی مدیران عامل بانک‌های دولتی در گفت‌وگو با ایلنا گفته است: در حال حاضر نسبت منابع به مصارف بانک‌ها 106 درصد است که این نسبت در حال کاهش است.

 بنا بر این گزارش،  پیشتر آخرین آمار مربوط به نسبت منابع به مصارف، توسط محمود بهمنی، رئیس کل بانک مرکزی 115 درصد اعلام شده بود.
خاوری معتقد است: براساس استانداردهای متعارف بانک‌ها مجازند 80 درصد منابع خود را به پرداخت تسهیلات اختصاص دهند. در صورتی که بانک‌ها درایران  حدود 26 درصد بیش از استانداردهای جهانی تسهیلات پرداخت کرده اند.

همین پرداخت های خارج از رویه واستاندارهای بانکداری در جهان نشان از یک بحران عمیق دارد. یک کارشناس اقتصادی به روز میگوید: مطاله معوقه بانک ها بنا برگفته رییس بانک مرکزی 48هزار میلیارد تومان است. این برای هر سیستم بانکی در واقع ورشکستگی کامل است اما درایران به جهت دولتی بودن، سیستم بانکی  دولت دست به انتشار اسکناس میزند ونقدینگی را جبران میکند. غافل از اینکه این اقدام تورم را تصاعدی افزایش میدهد وهزینه این اقدام را درواقع مردم واقتصاد ملی کشور میپردازد.

بنا بر گزارش ها حجم نقدینگی موجود در شبکه بانکی ایران، بیش از ۲۰۰ هزار میلیارد تومان است، اما تنها ۷ درصد مبادلات بانکی، یعنی ۱۵ هزار میلیارد تومان، به صورت اسکناس یا ایران چک انجام می‌گیرند. اما سایت دویچه وله از قول یک کارشناس میگوید:نبود اسکناس به معنای کمبود اعتبار نیست. وقتی مراجعه مردم برای دریافت پول نقد زیاد شود، طبیعی است که بانک با کمبود اسکناس مواجه می‌شود. این روشی معمول است که بانک‌ها در شرایط تقاضای بالا، به مردم توصیه کنند که از چک‌های رمزدار یا حواله استفاده کنند.

شیر با اعتبار احمق میشود

ارائه تسهیلات بانکی با اراده سیاسی، که دردسر بانکی در دولت  قبلی احمدی نژاد بود، این روزها با حساس شدن مردم وحضور در شعبه های بانک ها میرود به بحران بدل شود. این اتفاق در حالی رخ میدهد که به گفته مسولین دولتی برای پیاده سازی قانون مبارزه با پولشویی، سقف پرداخت روزانه به صورت نقد بیشتر از 15 میلیون تومان، ناممکن است. عصر ایران البته در گزارشش از قول یک مسوول میگوید در بسیاری از کشورهای اروپایی کمتر از این میزان نمیتوان برداشت کرد واین قانون در چارچوب مبارزه با پولشویی است.

اما فارغ از این موضوع، موج نگرانی مردم از ورشکستگی بانک ها هر روز موج بیشتری میگیرد. خبرهای تایید نشده از درگیری در چندین شهر در باجه های بانک  ها حکایت دارند. این ورشکستگی به قول حسن منصور رخ داده است اما بیان نمی شود و میتوان این طور نتیجه گرفت که با ورشکستگی خاموش بانک ها روبه روییم. این نتیجه گشودن قفل هایی است که مظاهری با جدیت وحدت آن را دنبال میکرد. دنیا البته این مساله را بسیار تجربه کرده که می توان نمونه آن را در فرانسه زمان میتران سوسیالیست یافت.

 در زمان میتران، وی بانک کردیت لیونه را مامور کرد که به طور گسترده در بین اقشار مختلف مردم به ارائه تسهیلات بپردازد. این امر موجب شد تا این بانک 3 بار دچار ورشکستگی شود و 25میلیارد دلار از سرمایه‌های بانک‌ از بین برود. بانک کردیت لیونه به عنوان اهرمی اقتصادی در سال 1988 در خدمت سیاست دولتمردان فرانسه قرار گرفت و بهانه میتران برای انجام این کار، پیش افتادن از قدرت دویچه بانک آلمان در اروپای غربی عنوان شد. این بانک به دلیل اعطای وام‌های بی حد و در بین عوام به جای معنی لغوی کردیت لیون (شیر اعتباری) به دبیت لیونه (شیر بدهکار) یا شیر احمق. (crazy Lyonnais) معروف شد.

.