درمذاکرات پنج شنبه اول اکتبر ژنو هرچند ایران حرکتی در جهت “توقف” روند غنی سازی اورانیوم که خواست قدرت های بزرگ است ــ لااقل تا همین یک هفته پیش ــ انجام نداد امّا مذاکرات حاشیه هائی داشت که می توان آن ها را غافلگیر کننده نامید.
یکی از این حاشیه ها اعلام خبر انجام “گفت و گوهای معنادار” میان مذاکره کننده آمریکائی، ویلیام برنز، و طرف ایرانی، سعید جلیلی در فاصله زمانی صرف ناهار بود. به گفته یک منبع آمریکائی این دیدار نخستین دیدار در این سطح از زمان قطع روابط سیاسی دو کشور در سی سال پیش است.
اتفاق غافلگیر کننده دیگر اعلام خبر” توافق اصولی” بر سر انتقال بخش قابل توجهی از اورانیوم غنی شده از سوی ایران به کشورهای دیگر بود( به روسیه و فرانسه اشاره شده است) تا در این کشورها به سوخت مورد نیاز یک راکتور تحقیقاتی در تهران که ایزوتوپ های داروئی تولید می کند تبدیل شود. چگونگی انتقال این مقدار اورانیوم ــ در صورت تحقق این مسئله ــ هنوز مشخص نیست. در جریان این مذاکرات قرار شد که کارشناسان اتمی روز 18 اکتبر در مقر آژانس بین المللی انرژی اتمی در وین گرد هم آیند.
دیدار هیأت نمایندگی ایران با نمایندگان شش کشوری که از سه سال پیش بررسی پرونده اتمی ایران را برعهده دارند( ایالات متحده، انگلستان، فرانسه، آلمان، روسیه و چین) و دیپلمات ارشد سیاست خارجی اروپا، خاویر سولانا، بیش از هفت ساعت طول کشید. محل برگزاری جلسه ویلائی مشرف به دریاچه ژنو و به دور از دسترس خبرنگارانی بود که برای دنبال کردن رویدادی که به سیاست گفت و گوی اوباما جامه عمل می پوشاند به ژنو هجوم آورده بودند.
شرکت کنندگان در مذاکرات ژنو در مورد برگزاری جلسه دوم این گفت و گوها “ تا پیش از پایان ماه اکتبر” به توافق رسیدند و ایران قبول کرد که گروهی از بازرسان آژانس بین المللی انرژی اتمی به فاصله دو هفته از تأسیسات اتمی قم بازدید کنند. افشای ناگهانی این مجتمع غنی سازی اورانیوم که وجود آن سالها از سوی ایران مخفی نگاهداشته شده بود در 25 سپتامبر موجب شد ایران تحت فشار شدید بین المللی قرار گیرد.
آقای اوباما در واشینگتن گرچه مذاکرات ژنو را “سر آغازی مثبت” دانست امّا گفت که ایران از این پس باید حرف را با “عمل سازنده” همراه کند: “تعهدات همکاری باید به مرحله اجرا در آیند”.
وزیر امور خارجه ایران، منوچهر متّکی، در پی سفر یکروزه تعجب برانگیزش به واشنگتن فضای حاکم بر مذاکرات ژنو را “سازنده” توصیف کرد. به گفته او مواضع اعلام شده ایران در نامه 9 سپتامبر خطاب به گروه شش محور مذاکرات ژنو را تشکیل می داد. نامه مورد اشاره نوشته ای سراپا ابهام بود و با بهت و حیرت دریافت کنندگان آن مواجه شد.آقای متّکی در ادامه سخنانش به این مسئله اشاره کرد که ایران آماده است سطح این دیدارها را تا برگزاری”جلسه” سران دولت ها ارتقاء دهد. این گفته بیانگر نگرانی مقامات ایران است که می خواهند از چنین موقعیت هائی برای تجدید مشروعیت رئیس جمهورشان که انتخاب مجدد وی در سال جاری با اعتراض گسترده ایرانیان مواجه شد، بهره گیرند.
چنین به نظر می رسد که طرح انتقال احتمالی اورانیوم غنی شده به خارج از ایران بخشی از روند چانه زنی های پردامنه ای باشد که در آن به دشواری می توان مرز بین واقعیت و لاف زنی را تشخیص داد. بنابر آخرین گزارش سازمان انرژی اتمی، ایران 1500 کیلوگرم اورانیوم غنی شده ضعیف(%5⁄4) تولید کرده است. این مقدار اورانیوم برای تولید سلاح اتمی کافی است البته به شرط آنکه این ماده به درجاتی به مراتب بالاتر (%90) غنی شود.
در ماه ژوئن ایران از آژانس بین المللی انرژی اتمی خواستار ارسال اورانیوم غنی شده به میزان %20 به این کشور برای استفاده در پژوهش های مربوط به “ایزوتوپ های داروئی” شد؛ این درجه از غنی سازی در مرز استفاده صلح آمیز و نظامی از این ماده قرار دارد. کشورهای غربی می دانستند که ایران در صورت رد تقاضایش ممکن است خود دست به کار شود و بدین ترتیب به مرز کاربرد نظامی این ماده نزدیک شود. این سناریوی خطرناکی است که به قطع تلاش ها خواهد انجامید.
چنین به نظر می رسد که قدرت های بزرگ، علی رغم خطر مشروعیت بخشیدن به فعالیت های غنی سازی ایران که تا امروز مذمت می شد، با ارائه پیشنهاد انتقال 1200 کیلوگرم اورانیوم در مرحله اوّل به خارج از ایران موافقت خود را با درخواست این کشور اعلام داشته اند. امّا همانگونه که وزیر امور خارجه فرانسه، برنار کوشنر، در جریان سفر به مسکو در روز پنج شنبه اظهار داشت اگرچه پاسخ به درخواست ایران “تا حدودی مثبت” است امّا “به هیچ وجه” قریب الوقوع نیست. آقای سولانا نیز در پایان مذاکرات ژنو اظهار داشت: “این تازه اوّل کار است. ما هنوز باید شاهد پیشرفت امور باشیم”. وی همچنین خاطرنشان کرد که درخواست “توقف” غنی سازی اورانیوم همچنان روی میز قرار داشت.
هنوز پرسش های زیادی مطرح است. آیا انتقال اورانیوم به خارج از ایران و بازگشت آن در درجه بالاتری از غنی شدن به این کشور، بدون آنکه فعالیت غنی سازی تأسیسات نطنز پیشاپیش “متوقف شود” امکان پذیر است؟
و آیا بازرسی آژانس بین المللی انرژی اتمی فقط به تأسیسات قم محدود خواهد شد و به سایر مواردی که موجب نگرانی آژانس است و هنوز به آن ها پاسخی داده نشده گسترش نخواهد یافت؟ اگر چنین باشد می توان گفت که ایران برنده این دور بازی است که تازه شروع شده.
منبع: لوموند 2 اکتبر
