از سوم خرداد سال ۱۳۸۳ که عزت الله ضرغامی به عنوان رئیس سازمان صدا و سیمای جمهوری اسلامی انتخاب شد تا الان نزدیک به ده سال می گذرد. ضرغامی دو دوره پنج ساله ریاست این سازمان را بر عهده داشته و موافقان و مخالفان زیادی در مورد عملکرد او اظهار نظر کرده اند.
هر چند حضور ماهواره در خانه های مردم به اواخر دوره ریاست محمد هاشمی و علی لاریجانی بر صدا و سیما بر می گردد اما عمومی شدن استفاده از این وسیله مربوط به ریاست ضرغامی بر این سازمان است. بسیاری از کارشناسان و حتی مقامات مسئول معتقدند که صدا و سیمای جمهوری اسلامی علی رغم بودجه سنگین ، بازی رسانه ای را به شبکه های تلویزیونی خارج از کشور و رسانه های اینترنتی باخته است.
به دلایل متعدد انتخاب رئیس جدید این سازمان (که احتمالا طی یک ماه آینده اتفاق خواهد افتاد) از اهمیت بسیار بالایی برای جمهوری اسلامی و همین طور جریان های سیاسی و مردم برخوردار است. کار ویژه صدا و سیمای دولتی ایران نه به عنوان روابط عمومی دولت یا مجلس و نه به عنوان رسانه ای که قرار است بر اساس خواست و نیاز مردم باشد تعریف نشده است بلکه قرار است منویات رهبر ایران و نظام را پیش ببرد. به همین دلیل انتخاب رییس جدید این سازمان نشانگر خط مطلوب سیاسی و اجتماعی آیت الله خامنه ای است.
از فرزند روح الله تا مرید رهبر
صادق قطب زاده اولین رئیس سازمان صدا و سیما بعد از انقلاب ۵۷ بود. او یکی از نزدیک ترین مشاوران آیت الله خمینی بود که پس از انقلاب به سمت هایی چون عضویت شورای انقلاب، ریاست سازمان صدا وسیما و وزارت امور خارجه در دولت موقت منصوب شد. قطب‌زاده در تاریخ ۱۷ فروردین ۱۳۶۱ به اتهام طرح کودتا برای براندازی جمهوری اسلامی بازداشت و در ۲۴ شهریور ۱۳۶۱ و به حکم محمد ری شهری اعدام شد.
پس از قطب زاده و از سال ۱۳۶۱ تا ۱۳۷۳، محمد هاشمی برادر اکبر هاشمی رفسنجانی ریاست این سازمان را برعهده گرفت. مهمترین رسالت او در این سازمان در دوره جنگ ایران و عراق، کمک به مدیریت افکار عمومی در طول جنگ بود. شبکه سوم تلویزیون ایران و همچنین بسیاری از طرحهای ایجاد شبکه‌ها و دفاتر استانی و برون‌مرزی در دوران ریاست محمد هاشمی بنیان نهاده شد.
در سال ۱۳۷۳ و پس از ۵ سال از دوران رهبری آیت الله خامنه ای و تثبیت جایشگاه او به عنوان رهبر جمهوری اسلامی، تغییرات زیادی در نهادها و سازمان های زیر مجموعه رهبری آغاز و دامنه این تغییرات به صدا و سیما هم رسید. چنین بود که پس از آن رئیس صدا و سیما به گونه ای انتخاب شد که بیش از اینکه به رئیس جمهور وقت نزدیک باشد، سیاست های خامنه ای را پیش می برد. به همین دلیل علی لاریجانی جایگزین محمد هاشمی شد. لاریجانی پیش از آن مدیرکل برون مرزی و واحد مرکزی خبر صدا و سیما، جانشین ستاد کل سپاه و همچنین وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی در دولت اکبر هاشمی رفسنجانی بود.
در دوران ریاست علی لاریجانی سازمان صدا و سیما گسترش کَمّی زیادی داشت چنانکه شبکه‌های تلویزیونی این سازمان از سه شبکه به ۷ شبکه سراسری و ۴ شبکهٔ تلویزیونی استانی، و هفت شبکهٔ جهانی رسید. تعداد شبکه های رادیویی هم به ۸ شبکهٔ رادیویی ملّی و سراسری و ۳۰ شبکهٔ رادیویی استانی افزایش یافت. نزدیکی فکری لاریجانی به خامنه ای باعث شد که اصلاح طلبان در دولت محمد خاتمی، نسبت به عملکرد این سازمان انتقادات فراوانی را مطرح کنند. نقش جریان های تندرو در سازمان صدا و سیما در این دوره پررنگ تر شد چنانکه برنامه پر حاشیه “هویت” در دوران علی لاریجانی ساخته شد که در آن بسیاری از اندیشمندان و روشنفکران ایرانی به عنوان جاسوس معرفی شدند.
پس از پایان ریاست لاریجانی، فرد دیگری به عنوان جایگزین او معرفی شد که در آن زمان چهره شناخته شده ای نبود. عزت الله ضرغامی از حلقه دانشجویانی بود که در اشغال سفارت آمریکا نقش داشتند و پیش از ریاست صدا و سیما، در سمت هایی مانند معاونت امور سینمایی وزارت ارشاد در دوران وزارت علی لاریجانی و مصطفی میرسلیم و همچنین معاونت صداوسیما در امور استان‌ها و حقوقی و امور مجلس در دوران ریاست لاریجانی فعالیت کرده بود. در دوره ریاست ضرغامی نفوذ نزدیکان رهبر جمهوری اسلامی در سازمان صداوسیما به اوج خود رسید چنانکه بسیاری از برنامه های کلیدی این سازمان زیر نظر و با هدایت مستقیم چهره های امنیتی نزدیک به رهبر خامنه ای تولید می شوند.
بزرگترین چالش در دوران ریاست ضرغامی، حوادث پس از انتخابات ایران در سال ۱۳۸۸ بود. کاهش جدی مخاطبان شبکه های این سازمان پس از وقایع خرداد ۸۸، تا جایی پیش رفت که بسیاری از چهره های اصولگرا هم زبان به انتقاد از عزت الله ضرغامی گشودند. بی جهت نیست که حتی سایت بولتن نیوز هم که بسیاری آن را وابسته به نهادهای امنیتی می دانند از خبر تغییر ضرغامی استقبال کرد و نوشت: “ قرار است “انشالله” در سوم خرداد ۹۳ دوران ریاست ضرغامی به پایان برسد. روزی که کارمندان و مخاطبان مشتاق اند تا زودتر فرا رسد و خون تازه ای در رگ های صدا و سیما جاری شود.”
گزینه های روی میز
با نزدیک شدن به روزهای پایانی ریاست ضرغامی بر این سازمان، گمانه زنی های زیادی در مورد جانشین او در جریان است اما در این بین پنج نام از شانس بالاتری برخوردار بودند تا اینکه نام فرد ششم هم به این لیست اضافه شد. وقتی نام عبدالرضا رحمانی فضلی به عنوان نفر ششم به این لیست اضافه گردید بسیاری از احتمال رایزنی حسن روحانی با آیت الله خامنه ای برای انتخاب رییس بعدی سازمان صدا و سیما سخن گفتند. رحمانی فضلی پیش از این سابقه قائم مقامی سازمان صدا وسیما را هم در کارنامه خود دارد.
سید محمد حسینی وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی در دولت محمود احمدی نژاد است. میلیاردر رفسنجانی که پله های ترقی را در ساختار جمهوری اسلامی به سرعت طی کرد. وی دکترای خود را در رشته فقه و مبانی حقوق اسلامی اخذ کرده است. در اواخر دوران وزارت او صحبت هایی مبنی بر احتمال برکناری او توسط محمود احمدی نژاد مطرح شد اما بسیاری نزدیکی و تابعیت کامل حسینی از آیت الله خامنه ای را دلیل عدم تغییر او می دانستند.
محمد حسین صفار هرندی دومین گزینه روی میز است. سردار سپاهی که به روزنامه کیهان منتقل شد و پس از آن به عنوان اولین وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی در دولت اول محمود احمدی نژاد جامه وزارت به تن کرد. پس از آنکه صفار هرندی به محمود احمدی نژاد در مورد اسفندیار رحیم مشایی اعتراض و توسط رییس دولت دهم برکنار شد، او را در آب نمک ریاست صدا و سیما خواباندند. صفارهرندی گزینه بخشی از جریان اصولگرای جمهوری اسلامی است که از آن به عنوان “تندروها” یاد می شود. نزدیکی او به حسین شریعتمداری و تیم امنیتی های عرصه رسانه و همچنین فرماندهان فعلی سپاه، ابزار قدرتمندی برای بالا رفتن شانس انتخاب او به عنوان رییس بزرگترین رسانه رسمی در ایران به حساب می آید چنانچه پس از برکناری از سمت وزارت، سریعا به عنوان مشاور فرمانده کل سپاه انتخاب شد.
حکایت غلام‌علی حداد عادل اما تفاوت دارد. طی یک دهه اخیر حدادعادل به عنوان یکی از گزینه های همیشگی ریاست سازمان صدا و سیما مطرح بوده است. نزدیکی خویشاوندی به آیت الله خامنه ای در این احتمال نقش پررنگی دارد، خصوصا اینکه او پدرِ همسر سیاسی ترین و پرحاشیه ترین فرزند رهبر جمهوری اسلامی،مجتبی خامنه ای است. حدادعادل دکترای فلسفه دارد و پیشتر هم رییس فرهنگستان زبان و ادب فارسی بوده است. اما ورود او به مجلس به عنوان نماینده و سپس رییس مجلس، حساب “حداد فرهنگی” را از “حداد سیاسی” جدا کرد. او تا کاندیداتوری برای کسب پست ریاست جمهوری هم پیش رفت هر چند در انتها به دلایلی استعفا داد. او اینک نماینده مجلس و از چهره های شاخص اصول گرایان مجلس شورای اسلامی است.
در بین گزینه های روی میز دو نام دیگر وجود دارد که بیش از آنکه به عنوان چهره های سیاسی مطرح باشند به عنوان مدیران ارشد صدا و سیما شناخته می شوند. علی دارابی به عنوان معاون سیما و محمد سرافراز که رییس سابق شبکه پرس تی وی و نماینده رهبری در شورای عالی فضای مجازی است. هر چند برخی علی دارابی را هم به عنوان یک فرد سیاسی می شناسند که نامش با انتشار کتاب “ جریان شناسی سیاسی ایران ” بر سر زبان ها افتاد اما او در سازمان صدا و سیما تا قائم مقامی رئیس سازمان صدا و سیما و سپس معاونت سیما پیش رفته است. بسیاری او را از اعضای جمعیت ایثارگران می دانند.
