صادق اردشیر لاریجانی، یکی از 5 برادر لاریجانی است که از سال 77 عضو مجلس خبرگان رهبری و از سال 80 عضو فقیه شورای نگهبان بوده است. او چون برادران دیگر پله های ترقی را به سرعت طی کرده و اینک از وزنه های نظام محسوب می شود. یک سال پیش تر از پایان دومین دوره ریاست آیت الله هاشمی شاهرودی بر قوه قضائیه، گمانه زنی می شد که وی به عنوان ریاست قوه قضائیه برگزیده شود. اما انتخابات هشتمین دوره مجلس شورای اسلامی و انتخاب علی لاریجانی برادر وی به عنوان ریاست مجلس، سبب شد که این موضوع در هاله ای از ابهام قرار گیرد. موضوع آن بود؛ آیا از نظر وجهه سیاسی نظام، این امکان وجود دارد که دو برادر ریاست دو قوه کشور را برعهده داشته باشند؟
روز سه شنبه 18 فروردین ماه، پایگاه های اینترنتی انتخاب، سلام و ابتکار نیوز در خبرهایی از انتصاب صادق اردشیر لاریجانی به عنوان ریاست قوه قضائیه خبر دادند. در یکی از این خبرها به نقل از منبع مطلعی آمده است که؛ ”ریاست ایشان بر قوه قضائیه قطعی شده و ایشان نیز در گعده های شبانه، بر قطعیت این مسئله تاکید کرده است.” این منبع مطلع افزوده است: “لاریجانی تا این لحظه برخی از معاونین و تیم اصلی خود را نیز انتخاب کرده است.” گفتنی است، طی ماههای اخیر دروس اخلاق لاریجانی از شبکه چهارم سیما پخش می شود. پایگاه اطلاع رسانی صادق لاریجانی نیز مدتی است راه اندازی شده است.
این سایت ها، همچنین از خداحافظی شاهرودی در نمایشگاهی طی اردبیهشت ماه سال جاری خبر داده اند. تمرکز بیشتر این نمایشگاه که “دستاوردهای 30 ساله ی قوه قضائیه” نام دارد، بر روی اقدامات “نوآورانه” آیت الله هاشمی شاهرودی در قوه قضائیه است. لازم به ذکر است که بهار و تابستان امسال، سه مسئول مهم نظام انتخاب و منصوب می شوند؛ ریاست قوه قضائیه، ریاست صدا و سیما و رئیس قوه مجریه. تردیدی نیست که برادران لاریجانی از موثر و معروفترین خانواده های سیاسی-دینی در نظام جمهوری اسلامی بوده اند که همگی در سطوح کلان مدیریتی حکومت، نقشی را ایفا کرده یا می کنند. حال باید دید فرزند دیگر این خانواده در کنار سوابق گذشته، با توجه به ارتباط نسبی و سببی با بزرگان دینی همچون مطهری و وحید خراسانی و سیاسیونی مانند احمد توکلی (پسرخاله اش) و نفوذ برادرانش، می تواند صندلی ریاست قوه قضائیه را به خود اختصاص دهد یا خیر.
صادق اردشیر لاریجانی کیست؟
صادق لاریجانی سال 1339 در نجف و در خانواده ای آخوند متولد شد. اصلیت آنها آملی و مازندرانی است. پدرش آیت الله میرزا هاشم آملی از مجتهدین مشهور زمان خود بود. وی به سال 1311 به دلیل وضعیت سختی که برای روحانیون توسط حکومت وقت به وجود آمده بود به نجف مهاجرت کرد و تا 30 سال بعد در عراق ماند. به همین علت است که فرزندان وی متولد نجف هستند. مادرشان هم دختر آیت الله سید محسن اشرفی از مجتهدین معروف بهشهری است. خانواده آملی که بعدها نام اردشیر لاریجانی را برای خود برگزید، فرزندان دیگری نیز داشت. محمدجواد لاریجانی(رئیس پژوهشگاه دانش های بنیادی- دکترای فیزیک)، علی لاریجانی(رئیس فعلی مجلس هشتم-دکترای فلسفه غرب)، باقر لاریجانی(رئیس دانشگاه علوم پزشکی تهران- فوق تخصص داخلی)، فاضل لاریجانی(وابسته فرهنگی ایران در کانادا- دکترا در سیاستگذاری علمی)، تنها دختر خانواده نیز همسر آیت الله مصطفی محقق داماد است.
بازگشت به ایران برای همیشه
صادق لاریجانی تقریبا یک سال و نیمه بود که همراه با خانواده برای دیدار با اقوامش به ایران آمد، دیداری که بازگشتی نداشت. او از آن پس به همراه خانواده در قم ساکن شد. صادق چون دیگر برادران و خواهرش از کودکی با مسائل دینی آشنا شد، اما به مدرسه های نوین رفت چون پدرش اعتقاد داشت که فرزندانش باید علوم جدید را فرا گیرند. سال 1345 آغاز تحصیلات دبستان وی محسوب می شود. آنچنان که گفته کودکی اش تحت تاثیر برادران و پدر بوده است. چون برادران ریاضی را با علاقه پیگیری کرد. آنچنان که خود می گوید از دانش آموزان درس خوان بوده و همیشه رتبه ای ممتاز داشته است؛ “از سال اول دبیرستان مسیر تحقیقم از درسهای معمولی دبیرستان، بسیار فراتر رفت و کتابهای متعدد دانشگاهی در رشته ریاضی را خود بدون کمک استاد فرا گرفتم. مثلPrecalculus نوشته Serge lang و دو مجلد Calculus نوشته Apostol. Tom و Mathematical Analysis نوشته Rudin و Measure theorg نوشته monro و همه اینها قبل از وارد شدن به سال چهارم دبیرستان بود.
ریاضی دانی که معمم شد
صادق لاریجانی در سال 46 دیپلم خود را در رشته ریاضی اخذ می کند، اما؛ “با فراهم آمدن بورس تحصیلی از دانشگاه صنعتی شریف، عازم تحصیل در یکی از کشورهای غربی بودم که ناگهان زندگی ام چرخش تمام پیدا کرد و اندیشه و شوق تحصیل در علوم قدیم و دنبال کردن مسیر تحقیقات در علوم قدیم و دنبال کردن مسیر تحقیقات فیلسوفان اسلامی، حرکتی دیگر را باعث شد.” با تغییر مسیر علمی، مسیر زندگی اش نیز تغییر کرد. از سال 56 وارد عالم طلبگی شد و شروع به فرا گرفتن دروس حوزوی و مباحث فیلسوفان غربی کرد. افراد خانواده لاریجانی سهمی در انقلاب 57 نداشته اند، علت آن منش پدر و مادر آنهاست. آیت الله اشرفی، پدربزرگ مادری آنها گرچه از شاگردان بزرگ آخوند خراسانی بود، اما اهل فلسفه و عرفان و انزوا طلب بود.
آیت الله هاشم آملی نیز همین خوی را داشت. او از سیاست دور بود. آیت الله آملی تنها یک بار در جریان دستگیری آیت الله خمینی در سال 1341 آنهم به دلیل مراجعه مردم به در خانه اش، در حمایت از وی سخنانی گفت، و غیر از آن کاری به سیاست نداشته است. تالیفاتش نیز تماما در مسائل فقهی بود و گرچه در زمان خود از فقهای ارشد محسوب می شد، اما در همان موقعیت و منزلت روحانی خویش باقی ماند. فرزندان نیز تاثر گرفته از مادر و پدر از سیاست فاصله گرفته و بیشتر مشعول تحصیل علم بودند. اما صادق لاریجانی در این باره می گوید: “در جریان انقلاب در کنار مرحوم والد، در پاره ای اقدامات شرکت جسته ام و پس از چندی حس کردم تهاجم فرهنگی غرب کمی از تهاجم نظامی آن ندارد و لذا در حد وسع خویش و با بضاعت مزجاه همّ خویش را در مقابله با این تهاجم فرهنگی قرار دادم.”
او در سال 1356 به حوزه علمیه قم وارد و بیشتر دروس مقدمات و سطح را در فرصتی اندک و در نزد استادان که گاه از نزدیکان پدرش بودند، به پایان رسانید. سپس در درس خارج بزرگان قم، از جمله پدرش، حاضر شد. در این مدت از تحصیل علوم عقلی و تفسیر نیز بازنماند. صادق لاریجانی در سالهای تحصیل، از محضر اساتید بسیاری و بیشتر به طور خصوصی بهره برده است. رسائل و مکاسب را نزد آقایان صلواتی، سیدکاظم حائری، سید مهدی نبوی و کرباسی فرا گرفت که عمده این درسها به شکل خصوصی بود. وی با به پایان بردن دروس سطح، درس خارج را نزد آیات عظام میرزاهاشم آملی و شیخ حسین وحید خراسانی فرا گرفت. در بخش علوم عقلی، فلسفه، عرفان و اسفار نیز شاگرد آیات جوادی آملی و حسن زاده آملی بود.
فعالیت های صادق لاریجانی پس از انقلاب
صادق لاریجانی تا سال 68 دروس سطح را در حوزه تدریس می کرد و پس از آن تدریس خارج فقه و اصول را آغاز کرد. با آغاز به کار جامعه مدرسین قم وی به عضویت آن در آمد که هنوز نیز ادامه دارد. لاریجانی کلاس هایی نیز در عقیدتی برای فرماندهان سپاه برگزار می کرد و به دلیل حضور برادرها در وزارت خارجه و سپاه پاسداران با این دو نهاد ارتباط نزدیکی داشت و گهگاه کلاس های عقدیتی نیز در آنجا برگزار می کرد. وی با آغاز به کار دانشگاه های علوم دین قم و مشهد به عضویت هیئت علمی آن ها در آمد. صادق لاریجانی سالهاست که به تدریس در دانشگاه تربیت مدرس قم و دانشگاه رضوی مشهد در سطح کارشناسی ارشد و دکترا مشغول است.
رشته های کلام جدید، فلسفه تطبیقی، فلسفه اخلاق و فلسفه غرب از جمله مباحثی است که تاکنون به تدریس آنها پرداخته است. وی همچنین در دانشگاه رضوی پاره ای از پژوهشهای فقهی و فلسفی را سرپرستی می کند. صادق لاریجانی از اعضای مجلس خبرگان رهبری در دوره سوم و چهار از استان مازندران است. وی همچنین با حکم آیت الله خامنه ای در تاریخ 25/4/80 به عنوان یکی از فقهای شورای نگهبان قانون اساسی، منصوب شد. گفتنی است که سال 86 وی دوباره در همین سمت از سوی آیت الله خامنه ای ابقا گردید. عضویت در هیأت امنای دانشگاه قم، دانشنامه جهان اسلام و ریاست هیئت امنای مؤسسه تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی، از دیگر فعالیتهای وی به شمار می‌رود. لاریجانی همچنین در سال 74 مدرسه علمیه “ولی العصر (عج) قسم الدراسات و البحوث” و مرکز تحقیقات مدرسه علمیه ولی عصر را پایه گذاری کرد. او در حوزه نشریات کشور نیز فعال است و از سال 81 مدیر مسئولی فصلنامه “پژوهشهای اصولی” را برعهده دارد. صادق لاریجانی متاهل و داماد آیت الله وحید خراسانی است. به زبان های عربی و انگلیسی تسلط کامل دارد.
اندیشه صادق لاریجانی
وی چون دیگر برادران، وابسته به جناح راست است. اغلب از اظهار نظرهای جدی در سطح عمومی خودداری می ورزد و بیشتر سعی می کند تفکراتش را در کلاس های درسش اشاعه دهد. عده ای باور دارند که وی چون توان دفاع از نظریاتش را ندارد از بیان آنها اجتناب می ورزد و یا نظریات تازه ای را ارائه نمی کند. اما مهمترین نظریه وی ”اجتهاد متوسط” است. آنچنان که خود می گوید: “نظریه اجتهاد متوسط نظریه مهجوری است و قائلین کمی دارد. علمای ما فتوای قاطعی درباره آن نداده اند و فضلای قریب الاجتهاد حوزه نیز به آن عمل نکرده اند. مدعی طرح یک نظریه نو نیستم و تنها پیرامون این نظریه مهجور، ناشناخته و قدیمی، تحقیقاتی انجام داده و استدلال های جدیدی در دفاع از آن مطرح کرده و توانسته ام بین این نظریه و مباحث اصولی به ظاهر غیرمرتبطی چون اجتهاد متجزی و اجتهاد انسدادی پیوند برقرار کنم.”
به زبان ساده نظریه “اجتهاد متوسط” صادق لاریجانی را می توان گزینه ای میان دو گونه اجتهاد رایج یعنی مطلق و مجزی دانست. اجتهاد مطلق که در آن، دانش پژوه علوم دینی در همه ابواب و موضوعات فقهی به درجه اجتهاد رسیده و تخصص می یابد. مانند مراجع تقلید شیعه که تاکنون همگی از درجه اجتهاد مطلق برخوردار بوده و در رساله های خود درباره همه ابواب فقهی نظر داده اند. اما در اجتهاد متجزی، مجتهد تنها در یک یا چند موضوع و باب فقهی صاحب نظر می شود. بر اساس این نظریه، افرادی که هنوز به درجه اجتهاد مطلق نرسیده اند و در عین حال از برخی تخصص های لازم دینی برخوردارند، می توانند در مواردی که با برخی از مبادی نظری یک فتوا مخالفند به آن فتوا عمل نکنند.
وی همچنین قائل به نظریه ولایت فقیه است و مشروعیت حکومت را از جانب رای مردم نمی داند. وی معتقد است که؛ ”فعلیت و کارآمدی حکومت ها به رای مردم بستگی دارد اما رای مردم به حکومت مشروعیت نمی دهد. نظریات غربی که مبنای مشروعیت حکومت ها را رای مردم، رضایت یا قرارداد اجتماعی می دانند، دارای اشکالات اساسی و خلاف واقع هستند، چرا که نمی توانند مشروعیت حکومت ها را توجیه کنند.” این سخنان که زمستان 87 در همایش استانی خبرگان ابراز شده بود، با انتقادات گسترده اصلاح طلبان و اندیشمندان مردم گرا در جناح و چپ و راست روبه‌رو شد.
فعالیت های علمی و پژوهشی
صادق لاریجانی از سال 62 به بعد، کتاب های بسیاری را تألیف، تصحیح یا ترجمه کرده که برخی از آنها به شرح زیر است: 1ـ فلسفه اخلاق در قرن حاضر نوشته وارنک (ترجمه و تعلیقات مبسوط-1362 انتشارات علمی فرهنگی)؛ 2ـ انسان از آغاز تا انجام، نوشته علامه طباطبایی (ترجمه و تعلیقات-1371 انتشارات الزهرا)؛ 3ـ سرمایه ایمان، نوشته ملاعبدالرزاق لاهیجی (تصحیح-1372 انتشارات الزهرا)؛ 4ـ معرفت دینی، نقد نظریه قبض و بسط تئوریک شریعت(در پاسخ به نظریات دکتر سروش-1370 مرکز نشر و ترجمه)؛ 5ـ قبض و بسط در قبض و بسطی دیگر(اضافات و توضیحاتی بر کتاب قبل-1372 مرکز نشر و ترجمه)؛ 6ـ واجب مشروط(فقهی-سیاسی-1374 انتشارات کنگره شیخ انصاری)؛ 7ـ فلسفه تحلیلی، دلالت و ضرورت(انتشارات مرصاد)؛ 8 ـ آموزگار جاوید (مجموعة مقالات در بزرگداشت مرحوم آیت الله العظمی میرزا هاشم آملی)؛ 9- مکتوباتی در حسن و قبح عقلی و قاعدة ملازمه؛ 10ـ دین و اخلاق (ترجمه)؛ 11ـ فلسفه تحلیلی، تئوریهای معناداری؛ 12ـ فلسفه تحلیلی، فعل گفتاری؛ 13ـ زبان دین؛ 14ـ براهین اثبات واجب، برهان وجودی؛ 15ـ قلمرو دین؛ 16ـ مبانی کلامی ـ فلسفی حکومت دینی؛ 17 ـ فلسفة اخلاق؛ 18 ـ مجموعة مقالات در 3 جلد. همچنین از وی مقالات متعددی در کنگره‌ها و نشریاتی چون نقد و نظر، کیهان فرهنگی و صبح منتشر شده است. او بیشتر دروس فقه و اصول را تقریر کرده است و رساله ای مبسوط در صلاه مسافر در قالب شرح عروة‌الوثقی نگاشته است.
کوتاه از زندگی صادق لاریجانی
تولد: 1339- نجف
مراجعت به ایران: پایان سال 1340
آغاز دوران دبستان: 1345
پایان دوران دبیرستان: 1356
آغاز دوره طلبگی: 1356
پایان دوره سطح و عالی: 1368
تدریس در حوزه و دانشگاه از سال 68 ادامه دارد
عضو خبرگان رهبری از سال 77 ادامه دارد
عضو فقهای شورای نگهبان از سال 80 ادامه دارد
عضو جامعه مدرسین قم از آغاز، ادامه دارد
