تصمیم جنجالی شهرداری تهران برای تفکیک جنسیتی کارمندان خود، خیلی زود با موافقت و تایید بسیاری از نمایندگان مجلس و چهره‌های تندروی مذهبی از جمله احمدخاتمی، امام جمعه موقت تهران همراه شد. از سوی دیگر علی‌اکبر بختیاری، مدیرکل حوزه ریاست دیوان عدالت اداری هم روز چهارشنبه، هشتم مرداد گفت که “سالم‌سازی” فضای کار زنان “تبعیض جنسیتی یا تفکیک نیست” و در این مرکز هم این طرح به اجرا درآمده است. چند روز پیش از آن هم خبرگزاری تسنیم با انتشار تصاویری از تحریریه خود اعلام کرد: “با هدف تکریم شخصیت زن مسلمان، تحریریه مجزایی را برای خبرنگاران و نویسندگان زن فراهم کرده است.”
اما روز دوشنبه 6 مردادماه هم برخی رسانه‌ها از نامه‌ای خبر دادند که وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی خطاب به شهرداری تهران نوشته و لغو بخشنامه مربوط به جداسازی فضای فیزیکی فعالیت کارمندان زن و مرد را خواستار شده است. بر مبنای متن منتسب به این نامه، وزارت کار عنوان کرده که این بخشنامه خلاف کنوانسیون‌های بین‌المللی کار از جمله کنوانسیون عدم تبعیض در اشتغال و حرفه است.
وزارت کار اما سریعا با تاکید براینکه محتوای نامه ارتباطی با مساله تفکیک جنسیتی نداشته است، “عناوین به کار گرفته شده در رسانه‌ها” را درخصوص این نامه تکذیب کرد. در متن این تکذیبه آمده است: “نامه مذکور صرفا بر الزام از عدم ممانعت زنان از احراز برخی از مشاغل تأکید داشته است و نفیاَ و اثباتاَ اشاره‌ای به تفکیک جنسییتی نداشته است”. همچنین در ادامه این نامه نوشته شده است: “در جمهوری اسلامی ایران همه زنان آزادانه حق انتخاب مشاغل در چارچوب قوانین را داشته و جمهوری اسلامی پرچمدار عدالت جنسیتی بوده است”.
در این نامه به انتقاداتی که همواره به تبعیض جنسیتی علیه زنان در ایران وجود داشته هم اشاره شده است: “سوابق حاکی از آن است که اینگونه از بخشنامه ها توسط بهانه جویان در سازمانهای بین‌المللی دستاویز علیه دستاوردهای جمهوری اسلامی ایران قرار گرفته است.”
این در حالی است که وزیر دادگستری پیش‌تر از رویه و سیاست شهرداری حمایت کرده بود: “جدا کردن محل کار خانم‌ها با ارزش‌ها همخوان است. این کار بهره‌وری را بالا می‌برد.”
آرامش و آسایش، بهانه تبعیض و تفکیک جنسیتی
ماجرا از آنجا شروع شد که شهرداری تهران از مدیران خود خواست تنها از کارمندهای مرد در دفاتر خود استفاده کنند، به این معنا که مسئول دفتر، منشی، اپراتور تلفن، تایپیست و مسئول پیگیری و… که در محدوده دفتر کار مدیران اشتغال دارند، باید مرد باشند. شهرداری تهران همچنین خواست در صورت امکان محل کار زنان و مردان از هم جدا شود. دلیل این تفکیک هم “آرامش و آسایش بیشتر” کارکنان عنوان شد.
فرزاد خلفی، معاون رسانه مرکز ارتباطات و بین‌الملل شهرداری در همین خصوص به خبرگزاری ایلنا گفت: “کارهای منشی‌گری و مسئول دفتری، زمان‌بر و طولانی است و برای راحتی و رفاه حال خانم‌ها این تصمیم اتخاذ شده است که مسئول دفتر و منشی آقا باشند. به گفته او “زنان در چنین مشاغلی اذیت می‌شوند و ممکن است آسیب ببینند و نتوانند به زندگی و خانوادهاشان برسند و دراین صورت ممکن است اخلالی در روند زندگی‌شان ایجاد شود”.
پس از تایید خبر، موج انتقادات فعالان مدنی و حقوق زنان در رسانه‌ها شدت گرفت تا اینکه محمدباقر قالیباف، شهردار پایتخت که سخنران پیش خطبه نماز جمعه (۲۷تیرماه) تهران بود به دفاع از تفکیک جنسیتی پرداخت: “ما غیرت دینی داریم، حرف ما این است که نباید اجازه دهیم یک خانم در طول زمان معاشرت بیشتری با نامحرمان داشته باشد تا با محرمان خود و شوهر و فرزندش، زیرا این موضوع کانون خانواده را تحت تاثیر منفی قرار می‌دهد.” قالیباف تاکید کرد که “حجاب و عفاف” از اولویت‌های شهرداری است.”
اما برخی نمایندگان مجلس و چهره‌هایی چون احمد خاتمی، امام جمعه موقت تهران که مدت‌هاست منتقد وضعیت حجاب در جامعه و حتی در اماکن دولتی هستند بلافاصله از این اقدام شهرداری تهران اعلام حمایت کردند. 183 نماینده مجلس با امضای بیانیه‌ای نماینده مجلس “تفکیک محل کار بانوان از آقایان” را اقدام فرهنگی دانستند. روح‌الله حسینیان، نماینده مجلس هم اقدام قالیباف را “انقلابی و ارزشی” توصیف کرد و با انتقاد از “برخی هجمه‌ها به قالیباف” گفت: “برخی اقدامات ارزشی را بر نمی‌تابند وحتی از تکریم بانوان هم حمایت نمی‌کنند.”
احمد خاتمی هم ضمن تجلیل از طرح “حفظ کرامت زن و افزایش امنیت روانی در محیط کار”، گفت: “این طرح بر اساس این قرار داده شده که محرم و نامحرم در محیط کار جدا باشند و این یک اقدام خداپسندانه مطابق با غیرت و قانون است. بخشی از مصوبه‌ای که شورای عالی انقلاب فرهنگی نیز اجرا کرده همین است.” او با اشاره به اینکه “رسانه‌های بیگانه به طرحی که در شهردای تهران اجرا شده هجمه می‌کنند” گفت: “من وظیفه دیدم از آن حمایت کنم. به مسئولان شهرداری نیز می‌گویم که تحت تاثیر این جوسازی‌ها قرار نگیرند.”
امام جمعه موقت تهران همچنین گفت که سایر مسئولان نیز می‌توانند از طرحی که در شهرداری اجرا شده الگو بگیرند.
اما حمایت از تفکیک جنسیتی به مقامات مذهبی و نمایندگان مجلس محدود نماند. بسیج جامعه زنان کشور هم در نامه ای خطاب به شهردار تهران از طرح تفکیک جنسیتی در شهرداری حمایت کرد: “امنیت روانی زنان شاغل و رعایت مسئله محرم و نامحرم یکی از فرامین و توصیه های مقام معظم رهبری در سومین نشست راهبردی زن و خانواده است که طرح سالم سازی محیط های کاری و اداری منطبق با منویات مقام معظم رهبری است و قطعا این طرح در آینده همانند طرح تفکیک زنان و مردان در حمل و نقل عمومی پیامدهای مثبت خود را در جامعه به نمایش خواهد گذاشت.”
نگاه مردسالارانه در شهرداری تهران
تبعیض جنسیتی در شهرداری تهران یک موضوع تازه نیست. خبرگزاری پانا پیش‌تر هم در گزارشی با همین مضمون، خبر داده است که “نگاه مرد سالارانه در شهرداری سال‌ها است مورد انتقاد جامعه زنان است. در شهرداری تهران کمتر زنی توانسته است به رده‌های مدیران میانی راه یابد و سهم خانم ها در معاونت‌های شهرداری هیچ است.”
اما محمدباقر قالیباف شهردار تهران در حالی از تفکیک جنسیتی در شهرداری تهران دفاع کرده و از “غیرت دینی” سخن گفته است که پیش‌تر و در زمانی که سعی داشت رای مردم را برای ریاست جمهوری دوره‌ی یاردهم جلب کند، گفته بود: “جامعه‌ای موفق است که به ظرفیت انسانی خود توجه کند و از زنان در همه ابعاد جامعه استفاده کند. زنان در همه عرصه های اجتماعی و اقتصادی و غیره حق شرکت دارند.”
البته او در ادامه و احتمالا برای اینکه انتقادات زیادی به عملکرد شهرداری در این خصوص وارد است، گفت: “فرهنگی وجود دارد که در حوزه مدیریت متاسفانه میدان را به زنان نداده ایم گرچه از زمانی که به شهرداری تهران آمدم بخشنامه ای را صادر کردم که ده درصد مدیریت به بانوان اختصاص داده شود ولی مقاومت مردان را در این زمینه می بینیم که باعث شده است این اتفاق به درستی واقع نشود.”
این تغییر رویه اما از چشم دیگران دور نمانده، چنانچه وبسایت خبرآنلاین در همین خصوص نوشته است: “قالیباف این روزها، بر اصولگرایی اش چاشنی دلواپسی هم افزوده؛ او به ناگاه دلواپس حجاب و معاشرت مردم نیز شده است… وضعیت پوشش و تعاملات اجتماعی زنان و بانوان کارمند شهرداری تهران و در نگاهی کلان تر در جامعه تفاوت عجیب و قریبی با چند سال قبل و دوره محمود احمدی نژاد نکرده اما چرا محمدباقر قالیباف بعد از ۹ سال سعی دارد مظاهر دینی و اصولگرایانه خود را عیان تر کند؟”
