مذاکرات مسوولان جمهوری اسلامی با نمایندگان آژانس بین‌المللی انرژی اتمی در تهران بدون نتیجه به پایان رسید تا مسوولان کشورهای غربی، نسبت به این مساله ابراز ناخشنودی کنند و هم‌زمان مسوولان جمهوری‌اسلامی نیز از ناممکن بودن توقف غنی‌سازی اورانیوم سخن بگویند.
این دور از مذاکرات دو روز به طول انجامید و دو طرف توافق کرده‌اند که دور بعدی گفتوگوها ۲۴ بهمن ماه سال جاری برگزار شود. این در حالی است که پیش از این آمریکا تهدید کرده بود در صورت به نتیجه نرسیدن مذاکرات میان ایران و آژانس تا ماه مارس میلادی (اسفند – فروردین) پرونده ایران بار دیگر به شورای امنیت ارجاع داده خواهد شد.
گرچه هنوز جزییاتی از این گفتوگوها منتشر نشده، اما برخی اخبار غیررسمی حکایت از آن دارند که میان دو طرف توافق قابل ذکری انجام نشده است. هرمان ناکارتس، معاون آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، پس از بازگشت از ایران، اعلام کرد که اختلاف‌های میان دو طرف هنوز رفع نشده است: “نتوانستیم رویکردی ساختاری را برای حل مسائل عمده مربوط به ابعاد احتمالا نظامی فعالیت هسته‌ای ایران نهایی کنیم”.
وی پیش از ورود به ایران ابراز امیدواری کرده بود که جمهوری اسلامی به بازرسان آژانس اجازه دهد تا از سایت نظامی پارچین بازدید کنند. اژانس بین‌المللی انرژی اتمی چندین بار اعلام کرده است که فعالیت‌های مشکوک در این سایت وجود دارد و جمهوری اسلامی نیز این منطقه را پاکسازی کرده است. با این وجود مسوولان جمهوری اسلامی معتقدند که صدور اجازه بازدید از این سایت نظامی، فراتر از تعهدات ایران است.
علی‌اصغر سلطانیه، نماینده ایران در آژانس، نیز با اشاره به عدم دست‌یابی به توافق در این دور از گفتوگوها، گفته است که ایران “ باید ملاحظات امنیتی و سیاسی خود را در نظر داشته” باشد و اضافه کرده: “برخی اختلاف نظرها حل شده است اما برخی دیگر نه. موضوعات مورد بررسی پیچیده هستند و باید بگویم در یک سال گذشته تمام بحث ما درباره دو تا سه صفحه بوده است چرا که ابعاد فنی، سیاسی، حقوقی و امنیتی دارد و باید اینها در آن لحاظ شود”.
وی همچنین درباره امکان بازرسی از تاسیسات هسته‌ای ایران، چنین اظهارنظر کرد: “بازرسی‌های عادی از تاسیسات و مواد هسته‌ای ایران در حال انجام است و در ۱۰ سال گذشته یک بار و یا یک روز نشده است که صدور ویزای بازرسان به تاخیر افتاده باشد”.
سلطانیه همچنین اضافه کرده بازرسان آژانس در سال ۲۰۰۵ از سایت پارچین بازدید کرده‌اند. محمد البرادعی، دبیرکل وقت آژانس، آن زمان در گزارشی به شورای حکام گفته بود که پس از بازدید و بازرسی این پایگاه نظامی، هیچ نشانی از فعالیت‌های هسته‌ای و غیرمعمول در آن به دست نیامده است. با این وجود اکنون آژانس و کشورهای غربی، جمهوری اسلامی را متهم می‌کنند که آزمایش‌های مربوط به سلاح‌های هسته‌ای را در این پایگاه انجام داده و سپس اقدام به پاکسازی آن کرده است. یوکیا آمانو، تاکنون چندین بار خبر از “فعالیت‌های مشکوک” در این پایگاه داده است. بنابراعلام آژانس، جمهوری اسلامی فعالیت‌های مربوط به مواد انفجاری با قدرت بسیار بالا که در کلاهک اتمی کاربرد دارد را در این پایگاه انجام داده است.
سلطانیه اما چنین مساله‌ای را رد می‌کند و خبر از “اراده سیاسی” جمهوری اسلامی برای نشان دادن “بی‌اساس بودن این ادعاها” می‌دهد و در عین حال تاکید می‌کند که “آژانس نمی‌تواند به حوزه‌ای وارد شود که امنیت ملی ما را تهدید می‌کند”.
وی همچنین در پاسخ به سخنان هرمان ناکارتس و ابراز امیدواری وی پیرامون صدور اجازه ایران از پارچین گفت: “ما از ابتدا هم اعلام کردیم و در جلسه شورای حکام گفتیم تا وقتی چارچوب کار نهایی نشود بازدید و بازرسی از مکان‌های مورد ادعا انجام نخواهد شد. ما قرار نداشتیم که در قالب مذاکرات در تهران بازدیدی صورت گیرد. آژانس هم از این مساله مطلع بود. نشست دو روزه ایران و آژانس برای مذاکرات بود و هدف دیگری نداشت”. وی همچنین گفته است که “ایران حتی برای لحظه‌ای، فعالیت‌های خود را در زمینه غنی‌سازی متوقف نمی‌کند”.
علی‌اکبر صالحی، وزیرامورخارجه نیز، درباره این مذاکرات گفته بود: “بازرسان آژانس به دنبال این هستند تا چارچوبی را تنظیم کنند و در آن چارچوب مشخص شود که بازدیدها چگونه انجام می‌شود و یا اصلا قرار است بازدیدی انجام شود یا خیر؟ بازدید از سایت نظامی پارچین در چارچوب خاصی تعیین می‌شود”.
محور مذاکرات انجام شده، رسیدن به چهارچوبی برای حل مشکلات برنامه هسته‌ای ایران بود. به ویژه پرسش‌هایی که آژانس درباره فعالیت‌ها و مطالعات احتمالی ایران در مورد بمب اتم مطرح کرده که پارچین یکی از آنهاست. چهارچوبی که به گفته هرمان ناکارتس “به آژانس اجازه خواهد داد بازرسی و تحقیقات خود را درباره پژوهش‌های مشکوک ایران در زمینه بمب اتمی از سر بگیرد”. یوکیا آمانو، مدیرکل آژانس، پیش از این مذاکرات گفته بود که ویبه نتیجه این مذاکرات “خوش‌بین” نیست.
مذاکرات ایران و آژانس از آن جهت حائز اهمیت است که مبنایی برای مذاکرات سیاسی ایران و گروه ۱+۵ محسوب می‌شود. خواسته گروه ۱+۵ از ایران رسیدن به توافق با آژانس و عمل به قطعنامه‌های شورای امنیت است و ایران هم خواستار رفع تحریم‌ها و در عین حال ادامه برنامه هسته‌ای خود مطابق با پیمان ان پی تی است. آخرین دور از مذاکرت ایران و گروه ۱+۵ در مسکو و در ماه ژوئن برگزار شده بود. هنوز بر سر زمان و مکان این مذاکرات توافق قطعی حاصل نشده است.
از سوی دیگر ویکتوریا نولاند، سخنگوی وزارت امور خارجه آمریکا، نسبت به بی‌نتیجه بودن این مذاکرهها ابراز ناامیدی کرده و گفته است: “ایران یکبار دیگر فرصت همکاری با آژانس بین‌المللی انرژی اتمی را از دست داد… ایران در این مذاکرات فرصت داشت تا شفافیت را که همه ما برای برطرف کردن نگرانی‌هایمان درباره برنامه هسته‌ای ایران به دنبالش هستیم، به جامعه بین‌الملل نشان دهد”.
