به جای قهرمان‌پروری، کوتوله می‌سازیم!
جمعه ۳۰اردیبهشت، فریبرز عرب نیا میهمان برنامه هفت بود. او در سخنانی جنجال برانگیز سینمای ایران را مورد انتقاد قرار داد . نکته جالب اینکه عرب نیا در بخش های مختلف سخنانش با استناد به جملاتی از رهبر ایران و نیز بنیانگذار انقلاب ایران تلاش می کرد جلوی اعتراض و یا دخل و تصرف جیرانی را در صحبت هایش بگیرد و در نهایت در پوشش این استنادات شدیدترین انتقادات را به فضای سینمایی کشور و مدیران سینمایی انجام دهد .
عرب نیا در برنامه هفت درباره ویژگی های یک بازیگر ایده ال صحبت کرد.
عرب نیا با فرستادن درود به روح بنیاگذار جمهوری اسلامی و اشاره به این سخنان آیت الله خمینی که “تزکیه نفس” از اوجب واجبات است، بازیگر و بازگیری فعلی کشور را فاقد این عنصر مهم خواند و به شدت از سینما و مدیریت فرهنگی کشور انتقاد کرد.
این بازیگر سرشناس کشور در بخش دیگری از سخنانش با اشاره تلویحی به ماجرای به دستمزد هنگفت محمدرضا گلزار و ورود وزارت ارشاد به این غائله، گفت: «این نابازیگر نابلد خود خواسته با وارد کردن یک اسپانسر و گرفتن دستمزدی نجومی خود را در سینما دوباره مطرح کند تا نابود نشود. و ضمنا نباید وزارت ارشاد با آن عظمت وارد شده و شان خود را لکه دار کند. باید بگذارد و رهایش کند.»
عرب نیا در ادامه ، خبر دستمزد میلیاردی محمد رضا گلزار را یک نوع شانتاژ رسانه از طرف خود گلزار دانست.
وی البته به دستمرد خود اشاره کرد و گفت:« من در طول 5 سال، ماهیانه 10 میلیون دریافت کردم که جمعاً 600 تومان می شود یعنی پول یک سال مربی فوتبال با این فرق که دو بار در آستانه مرگ رفتم و حضرت مرگ را دیدم.»
عرب نیا در ادامه انتقاداتش از نحوه مدیریت فرهنگی کشور گفت:
« چه دلیلی باعث شد که گلشیفته فراهانی از کشور برود؟ ایا او الان موفق است؟ نه، این بازیگر سوخت.»
وی با اشاره به اینکه در سینمای امروز، هر از راه رسیده ای وارد سینما می شود و بازی می کند ، این بار تلویحاً به محمرضا شریفی نیا اشاره کرد و گفت:
« بگذارید صریح باشم. چرا آن اقا که در این برنامه آمده بود از بازیگران خوبی که وارد سینما می کرد دفاع می کرد، در حالی که من می دانم بعضی از بازیگرانی که این آقا وارد سینما کرده واقعا بازیگر نیستد و از خیلی از این افراد در کوچه و خیابان پول گرفته است.»
عرب نیا در این برنامه به برگزاری “سمینار طنز” در تلویزیون با حضور ضرغامی اشاره کرده و گفت:
«جالب است که کسانی دعوت می شوند در این جلسه و پست تریبون رفتند که خود با ارائه ضعیف ترین آثار، سلیقه ی تماشاچی را تخریب کرده اند. آنها خود عامل این فضا هستند که البته من آنها را هم مقصر نمی دانم.»
این بازیگر با اشاره به سخنان حضرت علی (ع) که “ترس عامل همه گناهان است” گفت:
« ترس از فرار قدرت، ترس از رو شدن کاستی ها و حقایق و…..عامل ضعف مدیریت است. »
عرب نیا در این سخنان بارها اعلام کرد که منظور وی از مدیریت کشور، شرایط امروز کشور نیست، بلکه شرایطی است که ایران، از پیش از انقلاب از آن رنج می برد.
وی افزود: «از دوستان می خواهم واقعا سلیقه ای و شخصی به صحبت های من نگاه نکنند»
بخشی دیگر از سخنان عرب نیا را در این برنامه بصورت تیتروار مرور می کنیم :
چرا گلشیفته از ایران رفت؟ من کاری به مسائل و رویکردهای سیاسی نداریم . چرا از ایران رفت؟ ما باعث شدیم . آیا گلشیفته خارج ایران موفق است؟ هرگز . ما فرصت سوزی کردیم .
وقتی آگاهانه یا ناآگاهانه سیستم کوتوله سازی و کوتوله پروری را به جای قهرمان سازی و قهرمان پروری اجرا می کنیم ، نتیجه اش فیلم هایی است که موجشان روی پرده است . موج یعنی اینکه نمی گذارد تماشاچی نفس بکشد . اگر بگذارد تماشاچی نفس بکشد ، می گذارد تماشاچی جدایی نادر از سیمین را انتخاب کند .
♦ به غیر از فیزیک ، اندام و چهره مناسب که همه از آن صحبت می کنند که لازمه حیاتی بازیگر است ، یک بازیگر کامل باید دارای هوش ، قدرت روحی، صاحب خلوص، صداقت و وفای به عهد، پایمردی ، دقت نظر و ریز بینی، انطباق پذیری و هماهنگی ، شوریدگی، سلامت جسم ، ذهن و روح و روان ، آزادی خواهی و عشق به رهایی ، نوجویی و مطالعه و میل به آموختن و اینکه در یک قالب تنگ جانگشتن یعنی چیزی به اسم فردانیت و اصالت ، خلاقیت و بلند پروازی در عین واقع نگری ، ایثار و از خود گذشتن ، جرات و شجاعت ، عدالت طلبی و اعتدال، منش انسانی و خداجو ، حقیقت طلبی شناخت خود و خدا و در نظر داشتن مداوم حضرت مرگ .
♦ یک بازیگر کامل باید از قدرت هماهنگی خیلی خیلی بالایی برخوردار باشد . هم موقع فیلمبرداری با همکاران ، با متن ، با الزامات متن و با شرایط پیش بینی نشده و …
♦ متاسفانه دیده ایم که هر وقت راجع به بازیگری سخن به میان می آید ، راجع به فرض های نخ نما شده صحبت می کنند و متوجه نیستند که این فرض ها با بازیگری الان جهان همخوان نیست . وقتی از اعتدال سخن می گوییم یعنی بازیگر هم در زندگی شخصی اش ، هم سر صحنه و هم در رابطه با مردم باید بتواند از افراط و تفریط بپرهیزد .
♦ ما در همه این مباحث ایرادات خیلی خیلی جدی و ساختاری داریم .در مکانیزمی که سینما و بازیگری ما از آن رنج می برد و به گمان من روزهای آخر خود را دارد سر می کند ، این اشکالات کاملا مشهود است .
♦ در دو بحث حقوق و وظایف باید اشاره کنم که متاسفانه از سمت مسئولان که باید از حقوق بازیگران حمایت خیلی خیلی جدی شود (مادی و معنوی) و همزمان تکالیف بازیگران را از آنها خواستار شود ، متاسفانه مسئولان و به ویژه دولتی ها در این زمینه به تکالیف بازیگر توجه می کنند نه به حقوق آنان.
ما هر جا از حقوق بازیگران سخن به میان می آوریم ، هیچ چارچوب خاص و هیچ قانون مدونی نداریم. ما به شکل خیلی خیلی ابتدایی ده ها مورد را می توانیم فهرست کنیم که حقوق بازیگران ضایع می‌شود و خودشان هم به این تضییع حقوق عادت کرده اند . بدتر از همه اینکه از سمت خودشان هم این حقوق ضایع می شود .
♦ ما متاسفانه در 15 سال اخیر در سینما ، با نخبگان ، با قهرمان نمی دانیم چه کنیم؟ خیلی راحت ترجیح می دهیم خوردش کنیم ، خیالمان راحت شود که نیست . یک بازیگر وقتی به کمال می رسد ، سرمایه و جزء مفاخر ملی است . کشور ، مردم و خودش هزینه کرده اند .
♦ مقام معظم رهبری فرمودند : «عالی ترین دغدغه نظام جمهوری اسلامی ، عدالت و اجرای عدالت است . اگرچه در طول این سی سال کارهای خوبی صورت گرفته اما مطلقا راضی کننده نبود . »ایشان فرموده اند :«سی سال آزمون و خطا دیگر کافی است .» ایشان فرموده اند مطلقا چرا نفرموده اند : نسبتا؟ چرا ایشان در مقوله عدالت و فرهنگ به اعتقاد من ، چون عدالت به مقوله اخلاق به مقوله تزکیه نفس مستقیم مربوط است .
♦ یک تعبیر به شدت تنگ نظرانه که در مدیریت فرهنگی کشور ما جا دارد . هر کدام از دوستان در هر دوره توجیهاتی برای رفتارشان داشتند . فارق از همه مشکلات وقتی به خروجی کارشان نگاه می کنیم ، بیش از آنکه نخبگان فرصت کار پیدا کنند ، دوستان و نزدیکان آشنایان و کسانی که با تفسیرها می خواندند وارد جریان شدند و عموما کارشان را بلد نبودند.
♦ بازمی گردیم به کلام مقام معظم رهبری . ایشان فرمودند : گمان نکنید که ما پیش فرضهایی داریم و می خواهیم به آن سمت برویم . نه . بدون پیش فرض باید تضارب آرا باشد . حالا من بازیگر را نگاه کنید از من انتظار دارند جاودانه باشم . در سیستمی که می روی سر صحنه ، کارگردان به بازیگر اجازه ابراز عقیده نمی دهد ،تهیه کننده به او جرات ابراز عقیده نمی دهد ، حتی مسئولان اهمیت نمی دهند .
شما یک فیلم را بدون بازیگر در نظر بگیرید . شما در یک نقطه از جهان سینمایی را مثال بزنید که در آن از مقام بازیگر تجلیل نشود؟ من نمی خواهم بیهوده مقام بازیگر را بزرگ عنوان کنم ، می خواهم بگویم چرا مقام بازیگر لوث شده؟
♦ عموم بازیگران ایران نه از حیث سواد و خلوص و … در حدی نیستند که بیایند درباره فیلمنامه ابراز عقیده کنند و یک عده 20 تا 30 درصدی تنها می توانند درباره فیلمنامه اظهار نظر کنند . و به این معنا اکثریت کارگردانان با بازیگران همگون برخورد می کنند .
ناصر تقوایی در یکی از سخنرانی هایش گفت : «ما نباید یک رفتاری که با یک نابازیگر داشته باشیم، همان رفتار را با بازیگران داشته باشیم . ما متاسفانه در ایران ، هر از راه رسیده ای به واسطه آشنایی اش با تهیه کننده و کارگردان و نه هیچ چیز دیگر ، می آید بازی می کند.»
ما تنها سینمای جهان هستیم که کارگردان و یا تهیه کننده وقتی از یک بازیگر خوششان نمی آید ، نقشش را حذف می کنند !
البته باید به 10 درصد از کارگردانها اشاره کنم که تمام سختی سینمای شریف را اینان دارند می کشند. پنج درصد تهیه کنندگان هستند که جلوی مسئولانی که شرایط را درک نمی کنند یک تنه ایستاده اند.
♦ مقام بازیگر یک مقام خدایی گونه است . بازیگری جامعه را خلاص می کند از خیلی چیزها . ما همان طور که در جهان مدرن از طریق فوتبال و بورس و تجارت ، جامعه و تب و تابش را هدایت می کنیم؛ در هالیوود جامعه را از خیلی سموم خالی و پاک می کنند و ایده آل هایی که میلشان است را از طریق بازیگرانی که کاریزما دارند ، تبلیغ می کنند .
♦ ما در برنامه هفت ، کسی که مقام تهیه کنندگی ، کسی که مقام روزنامه داری و مجله داری دارد ، خیلی راحت می آید و می گوید ما بازیگر جهانی نداریم . و کسی نیست که بپرسد یعنی چه که ما بازیگر جهانی نداریم – یعنی کسی مثل تام کروز – بازیگر جهانی چمدانش را دست می گیرد و می رود جهانی می شود یا بواسطه حضور در یک فیلم جهانی امکان بروز می یابد
♦ چرا در ایران بازیگر جهانی نداریم . فیلم جهانی نداریم . تهیه کننده جهانی نداریم . هر چند بازیگر جهانی داریم . دلیل : بازیگران مختار نامه که الان این سریال به چند زبان دنیا دارد دوبله می شود .
بحث این است وقتی به بازیگر می رسیم به راحتی مقامش را مخدوش می کنیم و به راحتی خود بازیگران ، بیش از همه به این قضیه کمک می کنند .
♦ من حقوقم در سریال محتار ماهی 6 تا 10 میلیون تومان گرفته ام ، یعنی سالی حدود 120 میلیون تومان . این یعنی اینکه من 2 بار مستقیم با حضرت مرگ روبرو شدم ! عرب نیا در مورد خرج و مخارج یک بازیگر گفت و اینکه سیستم به بازیگر اجازه درآمد دیگر(تبلیغات و …) نمی دهد و افزود : بعد از مختارنامه 70 تا 80 فیلمنامه را رد کردم و 2 فیلمنامه را پذیرفتم .