آخرین جلسه دوره فعلی شورای مجمع تشخیص مصلحت نظام روز گذشته به پایان رسید. آیت الله علی خامنه ای، رهبر جمهوری اسلامی طی روزهای آینده ترکیب جدید اعضای این شورا و رئیس آن را منصوب می کند و بسیاری از مقام های جناح حاکم اصولگرا تهدید کرده اند که اکبر هاشمی رفسنجانی در ترکیب جدید به عنوان رئیس مجمع حضور نخواهد داشت.
با کناره گیری هاشمی رفسنجانی از ریاست مجلس خبرگان رهبری، درست در همین روزهای سال گذشته و تحت فشار اصولگرایان طرفدار آیت الله خامنه ای، ریاست بر مجمع تشخیص مصلحت نظام تنها سمت رسمی حکومتی او به شمار می آید.
اکبر هاشمی رفسنجانی که ناظران از او به عنوان یکی از قدرتمندترین شخصیت های نظام جمهوری اسلامی در دهه 60 و 70 نام می برند، پس از انتخابات مناقشه برانگیز دهمین دوره ریاست جمهوری در خرداد 1388، امامت نماز جمعه تهران را نیز از دست داد.
در جلسه روز گذشته شورای مجمع تشخیص مصلحت نظام که آخرین جلسه دوره پنج ساله اخیر این شورا بود، هاشمی رفسنجانی از عملکرد تک تک اعضای مجمع و همکاری و همراهی بی شائبه‌شان در این مدت تشکر کرد.
این جلسه هم مشابه تمام جلسات دو سال و نیم گذشته بدون حضور محمود احمدی نژاد که در مقام ریاست جمهوری، یکی از اعضای حقوقی شورای مجمع است برگزار شد.
احمدی نژاد که تا پیش از برگزاری انتخابات دهم ریاست جمهوری به طور کجدار و مریز در جلسات مجمع شرکت می کرد، پس از آن حضور خود در جلسات آن را به طور کامل متوقف کرد.
هاشمی رفسنجانی در جلسه دیروز با تشکر از مسئولانی که انتخابات دوره نهم مجلس را به موقع و با آرامش برگزار کردند، ابراز امیدواری کرد که نتیجه انتخابات، تشکیل مجلسی خوب و منسجم باشد تا در آینده، شاهد پیشرفت، توسعه پایدار و ثبات و آرامش بیشتری برای کشور باشیم.
او همچنین از حضور مردم ایران در انتخابات روز ۱۲ اسفندماه، تقدیر و تشکر کرد و افزود: مردم ایران، وفادار به انقلاب اسلامی، فهیم، متدین و شایسته و درخور خدمت‌رسانی و توجه بیشتری توسط مسئولان هستند.
نهادی برای تشخیص مصلحت
بر اساس قانون اساسی جمهوری اسلامی، مجمع تشخیص مصلحت نظام، بازوی مشورتی رهبر جمهوری اسلامی محسوب می شود که وظیفه حل اختلاف میان شورای نگهبان و مجلس شورای اسلامی و نیز سیاستگذاری های کلان کشور را بر عهده دارد. با وجود این، مجمع تشخیص مصلحت نظام از هیچ ابزار قانونی برای اجرایی کردن این سیاست ها یا نظارت بر حسن اجرای آنها برخوردار نیست.
این در حالی است که آیت الله خامنه ای نظارت بر عملکرد قوای سه گانه را در ظاهر به این مجمع تفویض کرده است.
مجمع تشخیص مصلحت نظام در سال 1366 با دستور آیت الله خمینی و با هدف رفع اختلاف میان شورای نگهبان و مجلس شورای اسلامی آغاز به کار کرد.
بر طبق نظر رهبر سابق جمهوری اسلامی، مجمع می توانست در صورتی که شورای نگهبان یک یا چند مصوبه مجلس را خلاف شرع و قانون اساسی تشخیص دهد، بر مبنای مصلحت نظام جمهوری اسلامی آن را به عنوان قانون تایید کند.
در سال 1368 و در جریان بازنگری قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران، این مجمع رسماً به صورت یکی از نهادهای رسمی کشور درآمد.
ریاست مجمع تشخیص مصلحت نظام از تاسیس تا دو سال بعد در اختیار علی خامنه ای بود و از سال 1368 با حکم آیت الله خامنه ای که اینک رهبر جمهوری اسلامی شده بود در اختیار هاشمی رفسنجانی قرار گرفت.
اعضای دارای حق رای در شورای مجمع 35 نفر هستند که به علاوهٔ شش نفر فقهای شورای نگهبان و سه عضو حقوقی آن که رؤسای قوای سه گانه هستند حداکثر به 44 نفر می‌رسند.
اعضای نخستین دوره مجمع تشخیص مصلحت که با دستور آیت الله خمینی منصوب شده بودند، به جز فقهای وقت شورای نگهبان، علی خامنه ای (رئیس جمهور وقت)، هاشمی رفسنجانی (رئیس مجلس وقت)، عبدالکریم موسوی اردبیلی (رئیس وقت شورای عالی قضایی)، محمد توسلی (از اعضای دفتر آیت الله خمینی)، محمد موسوی خویینی ها، میرحسین موسوی (نخست وزیر وقت) و سید احمد خمینی بودند.
هم اکنون، هاشمی رفسنجانی، امینی نجف آبادی، واعظ طبسی، احمد جنتی، امامی کاشانی، موحدی کرمانی، حسن حبیبی، علی اکبر ولایت پی، محمدی ری شهری، حسن صانعی، حسن روحانی، حبیب الله عسگراولادی، دری نجف آبادی، علی لار یجانی، مصطفی میرسلیم، مرتضی نبوی، حسن فیروز‌آبادی، غلامرضا آقازاده، بیژن نامدار زنگنه، محمد هاشمی، محسن رضا یی، علی‌اکبر ناطق نوری، محمدرضا عارف، غلامعلی حداد عادل، مجید انصاری، حسین مظفر، محمدرضا باهنر و محمدجواد ایروانی، اعضای حقیقی شورای مجمع تشخیص مصلحت هستند.
میرحسین موسوی و محمد توسلی نیز در این ترکیب حضور داشتند که اولی به دلیل زندانی بودن در خانه و دیگری به دلیل درگذشت، از ترکیب آن کنار رفته اند.
تلاش برای حذف هاشمی
در ماه های اخیر و به دنبال برکناری هاشمی رفسنجانی از ریاست مجلس خبرگان رهبری، زمزمه های زیادی درباره احتمال برکناری او از ریاست مجمع تشخیص مصلحت نظام در دوره جدید آن در محافل خبری و سیاسی به گوش می رسد.
نخستین زمزمه ها در این خصوص از فروردین امسال شروع شد که هفته نامه 9 دی (نزدیک به آیت الله مصباح یزدی) از “قصد هاشمی برای کناره گیری از سمت ریاست مجمع تشخیص مصلحت نظام” خبر داد.
به نوشته این هفته نامه، هاشمی حتی این تصمیم را با “مقامات عالی نظام” نیز در میان گذاشت.
نزدیکان هاشمی رفسنجانی و روابط عمومی مجمع تشخیص مصلحت نظام بلافاصله این خبر را تکذیب کرده و آن را “جهت دار” عنوان کردند.
با وجود این، هاشمی خود پیش از آن و در گفت و گویی که خردادماه سال گذشته با ماهنامه مدیریت ارتباطات داشت، از تمایلش برای “بازنشستگی” و “کناره گیری از مسئولیت های سیاسی” خبر داده بود.
او در عین حال گفته بود می ترسد این مسئله “عوارض بد سیاسی داشته باشد و به نوعی قهر تلقی شود.”
طرفداران محمود احمدی نژاد و برخی مقام های وفادار به آیت الله خامنه ای تاکنون بارها خواستار عزل هاشمی رفسنجانی از ریاست مجمع تشخیص شده اند.
یکی از نزدیکان مصباح یزدی هم اخیرا گفته است که هاشمی “باید به حوزه برود و به بحث و درس بپردازد.”
این در حالی است که محمد هاشمی، برادر هاشمی رفسنجانی و عضو مجمع تشخیص مصلحت نظام اخیرا درباره حملات به هاشمی و احتمال برکناری وی از ریاست مجمع به روزنامه شرق گفته بود: “در این سال‌ها نیز همان شیوه بنی‌صدر در مورد تخریب ایشان به کار گرفته شده است. ممکن است افراد عوض شده باشند اما مانند بنی‌صدر می‌گویند که آقای هاشمی نباید هیچ کجا مسئولیت داشته باشد”.
اختلافات میان آیت الله خامنه ای، رهبر جمهوری اسلامی و هاشمی رفسنجانی در سال های اخیر بالا گرفته بود اما با اعلام نتایج انتخابات دوره دهم ریاست جمهوری و روی کار آمدن دولت دوم احمدی نژاد علنی شد.
بسیاری از طرفداران رهبر جمهوری اسلامی از رئیس مجمع تشخیص مصلحت نظام به علت عملکردش در جریان وقایع پیش و پس از انتخابات 88 به شدت انتقاد کرده و او را به تلاش برای تضعیف و سپس زمین زدن آیت الله خامنه ای متهم می کنند.
هاشمی رفسنجانی اما این اتهامات را همواره رد کرده و از رابطه نزدیک خود با آیت الله خامنه ای و تبعیت نهایی از او خبر داده است.
