در شرایطی که وزیر خارجه خواستار لغو تحریم ها در سطح شورای امنیت سازمان ملل شده، معاون وی گفته است دور بعدی مذاکرات در ماه شهریور، در نیویورک و در حاشیه مجمع عمومی سازمان ملل و احتمالا در سطح وزرا برگزار خواهد شد. همزمان فارس با انتشار تحلیلی ادعا کرده “گیر اصلی” مذاکرات به “دیکتاتوری” در شورای امنیت مرتبط است و هفته نامه افراطی نه دی نیز حمله اخیر روحانی به مخالفان مذاکرات اتمی را نشانه ناکامی مذاکره با غرب توصیف کرده است.
وزیر امور خارجه جمهوری اسلامی روز گذشته پس از آنکه با همتای رومانیایی خود دیدار کرد، با صراحت نظر خود را درباره چگونگی رسیدن تهران و ابر قدرت های جهان به
یک تفاهم هسته ای بیان و برای طرف مقابل شرط تعیین کرد که “هیچ عملیاتی نخواهد شد مگر اینکه اعضای ۱+۵ تعهد نسبت به لغو تحریم‌ها را اجرایی کنند.”
جواد ظریف ظاهرا به قطع تحریم های یکجانبه و چند جانبه ایالات متحده و متحدانش در جهان علیه صنعت نفت و گاز و حوزه مالی جمهوری اسلامی راضی نیست و در پی آن است که تحریم ها در بالاترین سطح حقوقی سازمان ملل یعنی شورای امنیت لغو شوند. وی ساز و کار این روند را نیز توضیح داده است: “کشورهای ۱+۵ خود نمی‌توانند تحریم‌های شورای امنیت را لغو کنند اما این ۵ کشور عضو شورای امنیت که در مذاکرات حضور دارند متعهد هستند که تمامی تحریم‌ها را لغو کنند و این ۵ کشور عضو دائم شورا برای لغو تحریم‌ها با مراجعه به شورای امنیت و با استفاده از مکانیزم‌های شورا برای لغو تحریم‌ها تلاش خواهند کرد.”
ایالات متحده، فرانسه، بریتانیا، چین و روسیه در کنار آلمان گروه ۱+۵ را تشکیل می دهند؛ ۵ کشوری که اعضای دائم شورای امنیت با ۱۵ عضو هستند. ۱۰ عضو دیگر به صورت دوره ای تعیین می شوند و به صورت سنتی نقشی کلیدی درتصمیمات این شورا ندارند.
جمهوری اسلامی در یک سالی که حسن روحانی در پاستور حضور داشته، تاکید ویژه اش بر رفع تحریم های نفتی بوده که شورای امنیت در تصویب آن نقشی نداشته است و ایالات متحده و اتحادیه اروپا به صورت مستقل آن را علیه تهران به اجرا در آورده اند. با این حال واشنگتن و متحدانش نیز مبنای حقوقی این تحریم ها را مرتبط با پرونده هسته ای جمهوری اسلامی در شورای امنیت توصیف کرده اند که تحت فصل هفتم منشور سازمان ملل قرار دارد.
اظهارات ظریف در حالی مطرح می شود که این هفته جمشید ممتاز استاد روابط بین الملل که به دلیل جایگاه علمی بین المللی قابل اعتنایش در تیم حقوقی مذاکرات تهران نیز حاضر بوده، گوشزد کرده است: “لغو تحریم های شورای امنیت جزئی از توافق جامع نیست.”
شورای امنیت سازمان ملل تاکنون چهار قطعنامه تحریمی علیه برنامه هسته ای جمهوری اسلامی صادر کرده است، اولین قطعنامه مرداد سال ۸۵، در نخستین سالگرد روی کار آمدن محمود احمدی نژاد تصویب شد؛ رئیس دولت نهم معتقد بود این قطعنامه ها “کاغذ پاره” هستند.
ناظران می گویند در صورتی که دو طرف بتوانند بر روی توافق جامع هسته ای به همگرایی برسند احتمال اینکه تحریم های یکجانبه و چند جانبه علیه حوزه نفت و مالی جمهوری اسلامی برداشته شود وجود دارد، اما لغو تحریم های شورای امنیت و خروج پرونده هسته ای تهران از این شورا را عموما روندی بسیار زمان بر می دانند که با توجه به میزان اعتماد سازی جمهوری اسلامی و برطرف شدن ابهامات آژانس بین المللی هسته ای ممکن است تا چند سال به طول بینجامد.
تهران و غرب سوم آذر سال ۹۲ به توافقی موقت در خصوص بحران هسته ای نظام دست یافتند و مقرر بود ظرف مدت ۶ ماه از (۳۰ دیماه تا ۳۰ تیرماه) به یک توافق جامع دست پیدا کنند، اما به دلیل پیچیدگی های مذاکرات و ادامه اختلاف نظرهای دو طرف این توافق موقت تا چهار ماه دیگر یعنی (سوم آذر ماه) تمدید شده و دو طرف امیدوارند در این مدت بتوانندقفل بحران اتمی تهران را باز کنند.
در همین حال عباس عراقچی – دست راست ظریف در مذاکرات هسته ای - روز دوشنبه خبر داد که دور جدید این مذاکرات با وقفه ای تقریبا دو ماهه، در ماه آتی میلادی و در حاشیه نشست مجمع سازمان ملل در نیویورک برگزار خواهد شد. اهمیت این مذاکرات از آن جهت است که عراقچی گفته ممکن است گفتگوهای نیویورک در “سطح وزیران” برگزار شود.
همزمان مجید تخت روانچی، از دیگر اعضای ارشد تیم مذاکره کننده جمهوری اسلامی نیز همچنان نسبت به دسترسی به یک توافق جامع ابراز خوشبینی و خاطرنشان کرده است: “اگر طرف مقابل وقت‌کشی نکرده و موضوعات غیرمرتبط را وارد مذاکرات نکند، می‌توانیم تا سوم آذرماه ۱۳۹۳ به نتیجه برسیم.”
در همین حال خبرگزاری فارس، تحلیلی را منتشر کرده که بر مبنای آن “گیر اصلی” مذاکرات هسته ای میان جمهوری اسلامی و ابرقدرت های جهان در این است که از سوی طرف مقابل، ایران در جایگاه “یک کشور یاغی” قرارگرفته و از سوی ایران، “استقلال و سر فرو نیاوردن در برابر نظام سلطه و عدم تمکین به دیکتاتوری شورای امنیت”. از دید نویسنده “این نقطه اصلی و کانونی اختلاف است.”
بهزاد صابری نویسنده این یادداشت بدون آنکه منظورش را از “دیکتاتوری شورای امنیت” تبیین کند در پایان متن گزاره های مبهم تری را پیش کشیده و افزوده است: “حل نهایی تنها در صورتی می تواند برای کشورمان به عنوان یک راه حل قابل پذیرش باشد که در امتداد سیاست‌های کلان کشور در سه دهه گذشته بوده و متضمن سر فرود آوردن در برابر خواسته‌های دیگران و صرفنظر کردن از حقوقمان نباشد.”
در روزهای اخیر، علی رغم حملات روحانی به اصولگرایان تندرو که دیپلماسی هسته ای وی را بر نمی تابند، نشریات دست راستی به ندرت یادداشتی در خصوص مذاکرات هسته ای و سفر اخیر یوکیو آمانو به تهران منتشر کرده اند. به غیر از فارس هفته نامه نه دی متعلق به حمید رسایی – از نمایندگان عضو جبهه پایداری- نیز این هفته مطلبی در خصوص سیاست های دولت روحانی در خصوص مذاکرات هسته ای منتشر کرده و با حمله به دیپلماسی دولت یازدهم دلیل حمله روحانی به مخالفان مذاکرات هسته ای را عدم فرجام در گفتگو با غرب عنوان کرده است. روزنامه کیهان که در چند روز اخیر به دلیل توجه ویژه به استیضاح وزیر علوم عملا از حمله به دیپلماسی هسته ای دولت غافل شده است دیروز برای جبران مافات همین تحلیل نه دی را به عنوان “خبر ویژه” منعکس کرد و نوشت: “اگر مذاکرات دستاورد چشمگیر و منصفانه‌ای برای کشور حاصل کرده بود نیازی به شماتت منتقدان نبود. اگر دستاوردی باشد خودش بهترین دفاع است و لزومی به فریاد برای مجاب‌سازی مخاطب نیست.”
حسن روحانی هفته گذشته در جریان دیدار با نمایندگان جمهوری اسلامی در کشورهای خارجی مخالفان مذاکرات هسته ای را “ترسو و بزدل” خوانده و از آن ها خواسته بود به “جهنم بروند”.
