نوشته ی سیمین بهبهانی برای سیمین دانشور
سووشون…
سووشون را دخترم ارمغانم کرد
پسین
آغاز کردمش
حکایت دارد:
لاله زاران سرخ
آفتابگردان زرد…
زری می اندیشد
به خوانچه ی عقد
و نانی بزرگ
از برگ گل:
- چند گرسنه را
سیر خواهد کرد؟
شب
از میان می شکست…
یوسف را
هنوز
گرگی ندریده بود
سحر
طلایه می بست
اسلحه
آنجا که باید
رسیده بود
نیمروز
چرخ ی زرین
به سراشیب پسین
می پیوست…
عمه
سکه ها را در آستر کشیده بود
شامگاه
در خون سیاوش
می نشست…
“سیاه”
بی سوار
به ایوان دریده بود.
سیمین عزیز
تو را ندیده بودم. سووشون را چنان که گذشت خوانده بودم و دیگرها را. می دانستم که استاد دانشگاهی و شاگردان بسیار پرورده ای و همسر جلال آل احمد بوده ای و بسیار محبوبی. آرزوی دیدارت با من بود ، اما خود نیز چنان گرفتار تنیده های خویش بودم که آرزو را به سرکوب فراموشی می سپردم.
پس از انقلاب در کانون نویسندگان ، با منصور اوجی دیدار کردم که در شیراز به سر می برد و شیرازی ست. با تو مکاتباتی داشت ، و پس از دیدار با من نیز. در نامه هایش اغلب از تو سخن می گفت. به او نوشتم که “می خواهم سیمین را ببینم.” ( می بینی که چگونه لقمه را از پشت سر به دهان گذاشته ام؟) به هر حال از تهران به شیراز و از شیراز به تهران میان من و تو قرار دیداری نهاده شد- از بابت این محبت دوستم ، اوجی ، سپاسگزارم.
روز موعود رسید. با چند شاخه گل و یکی دو تا ازکتاب هایم به خانه ات آمدم. خودت می گفتی: نشانیم انتهای زمین ، “بن بست ارض” ، است. هنوز نام جلال روی در خانه بود و یادش “جلال زندگیت”. در زدم و گشودی ، خندان روی و سرشار از مهر. یادم نیست که تو را بوسیدم یا نه. قطعا باید این کار را کرده باشم. پس از تو ، خنده و خوشامد دختری شاد و زیباروی دلم را پر از یگانگی کرد ، دختری خندان مثل خودت ، دخترت لیلی.
گفتم: “چه دختر قشنگی!” خندید و گفت:” شما را پیش از این دیده ام. به مدرسه ی ما آمده ای و برایمان شعر خوانده ای.” مه آلوده چیزی به خاطرم گذشت.
آنگاه برادرت را دیدم ، سرلشکر دانشور. بسیار متین و مودب. هر قدر رفتار تو بی تکلف و ساده بود ، او مبادی آداب و رسمی بود و بعدها دانستم چه اندازه آگاه و در عین حال فروتن است. چهار نفر بودیم. نشستیم و از هر دری سخن گفتیم. گفتی که تو هم می خواسته ای مرا ببینی- و من چقدر از این دیدار سرشار بودم! تو را بیش از آنکه تصور می کردم ، دوست داشتنی یافته بودم.
برایت شعر خواندم. برایت شعری هم نوشته بودم و آورده بودم – غزلی بود. روی پیش بخاری گذاشتی ، بالای بخاری ی دیواری که گویا با هیزم های سوزانش گرمی محفل را بیشتر می کرد و مهندسی ی آن یادگار جلال بود. گمان می کردم همه چیز نشانی از جلال دارد جز تو که خودت بودی و نوشته هایت که بی تاثیر از مصاحب دیرینه بودند – و من این استقلال را همیشه در تو می ستایم. این نخستین دیدارمان بود. اما از آن پس دیگر وانگذاشتمت. دلم قرار یافته بود. پرنده ی بی آشیان را آشیانی بخشیده بودی. دوستی ها نعمتند ، بهشتند ، آرامشند؛ دوستی ها دوستی اند.
” روزگار وصل “ خویش را باز جسته بودم ، “اصل” خویش را. آشنایی ها بی حد و مرزند ، اما دوستی ها محدود. بسیاری را می شناسیم اما دل هاشان را نمی شناسیم: چهره هاشان نزدیک است اما دل هاشان دور. من دلت را شناخته بودم. آن قدر به من نزدیک بودی که انگار خونم در رگ هایت می دوید و انگار عواطفت در دلم ضربان داشت. انگار در قرون گذشته ، در اعصار دوردست ، پاره استخوان دنده سموری بودم که با آن گیسوانت را شانه کرده بودی. انگار کاسه صدفی بودم که از آن آب نوشیده بودی. انگار شاخ تو خالی ی قوچی بودم که در آن دمیده و صدایم کرده بودی. و تو… انجیر بُنی بودی که در آرامش سایه اش بوداهای بی شمار به آگاهی رسیده بودند.
دیدار ها مکرر شد. منوچهر- که اکنون فقط یادش با ماست- تا زنده بود ، در این دیدارها شرکت داشت. می گفتی که چه مرد مطبوعی ست. دو/سه روز پس از آنکه از دست دادمش ، گریه کنان از تو پرسیدم:“مرگ جلال را چگونه تحمل کردی؟” گفتی: “انسان اسطوره ی مقاومت است؛ خود می داند که چگونه تحمل کند ، و تو هم تحمل خواهی کرد.” و لبخند همیشگی بر لبانت بود. راست می گفتی…تحمل کردم.
دخترت لیلی ، تا زمانی که همسر برگزید ، همیشه در دیدار های ما حضوری شادی بخش داشت. لیلی شعر هایش را می خواند و می گفت: “داستانی نوشته ام و نمی دانم با قهرمان آن که پسربچه ی بسیار خوبی ست ، چه کنم؛ نمی خواهم سرنوشت تلخی برایش بسازم ، زیرا دوستش دارم.” می بینی که ما چگونه در اوهام خود زندگی می کنیم؟ آفریده های ما اگر چه خیالی ، پاره ای از وجود ما هستند ، عزیزند ، به سرنوشت شان علاقه مندیم. این تمثیلی از آن آفریننده ی کل است که بی گمان ما را دوست دارد- اگر لیاقت این دوستی را داشته باشیم و اکنون ، دیگر ، برادرت هوشنگ خان و پسرم علی شرکت کنندگان همیشگی ی دیدارهای ما هستند. زندگی شان دراز باد! خوش دارم هر چه می سرایم برایت می خوانم. همه ی دشت ارژن را پیش از انتشار برایت خوانده بودم.
گاه می گویی که هرگز مادر نبوده ای. می گویم که همیشه مادر بوده ای: مادر هر که می نویسد ، می سراید ، می گوید ، می خواند ، می اندیشد – گیرم که از بطن جسمی ی تو نه ، از بطن روحی ی تو ، اما ، آری. تو زادن را خوب میشناسی ، تو باروری را تجربه کرده ای- در اندیشه و در ذهن؛ و حد والای تجربه همین است. تو زری را به هنگام باروری توصیف کرده ای ، آنگونه که هر که بارور شده باشد می داند که این توصیف تا چه حد به کمال نزدیک است. “شیشه های عرق شاه تره را در زیر زمین خنک به یاد بیار: زری باردار است و شیفته وار از آن می نوشد.” تو زن را خوب میشناسی. فداکاری را در او مجسم می دانی. استقامت را در او به نهایت می رسانی. خواه زری باشد و خواه رقاصه ی هندی. و سیاوش و شیخ صنعان را باز می آفرینی ، هر یک را به گونه ای نو- و بازآفرینی ودیعه یی ایزدی ست.
می نویسی- می ستایمت که خوب می نویسی- اما نه تنها نوشتن: می پذیری ، می گویی ، عقده می گشایی ، دل می دهی ، راه می نمایی ، مادری می کنی. شیران بیشه از پستان های اندیشه ات همیشه مستند. قلمت نیستان هایی را می رویاند که نی هایش قلم می شوند.
22 آذر 66
منبع: بخارا- جشن نامه ی سیمین دانشور- شماره 75