در ادامه عملکرد نهادهای موازی، بنیاد مستضعفان دو مجموعه تاریخی کاخ سعد آباد و کاخ نیاوران را از حیطه تملک سازمان میراث فرهنگی که محمدعلی نجفی ریاست آنرا بر عهده دارد، خارج کرد؛اقدامی که یادآور پرونده تصاحب فرودگاه امام و شرکت ایرانسل از سوی سپاه پاسداران در آخرین روزهای کاری محمدخاتمی است.
بنا به نوشته خبرگزاری مهر، تصاحب دو مجموعه سعد آباد و نیاوران از سوی بنیاد مستضعفان که به جز آیت الله خامنه ای و فرماندهان سپاه به هیچ نهادی پاسخگو نیست، با رای قوه قضاییه انجام شده است.
در اینباره، قاسم سعیدی، مدیرکل حقوقی بنیاد مستضعفان به خبرگزاری مهر گفته است: “به منظور ابطال اسناد دولت و میراث فرهنگی چندی پیش جلسه دادگاه در شعبه ۶ دادگاه انقلاب اسلامی برگزار و حکم مالکیت بنیاد مستضعفان بر کاخ های سعدآباد و نیاوران صادر شد. تاکنون نیز اعتراض سازمان میراث فرهنگی به ما ارجاع داده نشده است. پیش از این دو کاخ و بناهای اطرافش در اختیار سازمان میراث فرهنگی قرار داشته ولی از آنجا که بنیاد مستضعفان قصد تجمیع املاک خود را دارد، از سازمان میراث فرهنگی به دلیل اینکه از واگذاری این دو کاخ استنکاف می کرد، شکایت کرده و دادخواستی را به دادگاه بدوی ارائه داد و دادگاه هم در این زمینه رای را به نفع بنیاد مستضعفان صادر کرد. مدیریت دو کاخ بر عهده سازمان میراث فرهنگی است اما باید مشخص شود که این دو کاخ و زمینها و بناهای اطرافش در مالکیت بنیاد مستضفعان است نه سازمان”.
در مقابل، مهدی حجت، قائم مقام سازمان میراث فرهنگی به خبرگزاری میراث فرهنگی گفته است: “حضرت امام فرموده بودند که مجموعه اموال شاه در اختیار شورای انقلاب قرار گیرد این شورا نیز تصمیم گرفت که کاخ های نیاوران و سعدآباد و آنچه که مربوط به این دو کاخ است را به وزارت فرهنگ و آموزش عالی انتقال دهد تا امروز که این املاک به سازمان میراث فرهنگی منتقل شده است. اما بعد از گذشت ۳۰ سال این بنیاد شکایت کرده که این املاک متعلق به آنهاست. در هر حال روشن است که سازمان میراث فرهنگی متولی نگهداری از میراث تاریخی کشور است”.
خبرگزاری مهر، تاریخچه ای از مناقشه بر سر این دو کاخ را که هم اکنون کاربری هایی غیر از موزه از جمله “دفتر کار” برخی مدیران و رستوران و تالار عروسی نیز پیدا کرده، انتشار داده و طی آن نوشته است: “مالکیت دو کاخ سعدآباد و نیاوران همواره محل مناقشه میان بنیاد مستضفعان و سازمان میراث فرهنگی بوده است. هر یک از این دو نهاد بر اساس برخی مستندات ادعای مالکیت این کاخها را دارند اما در تازه ترین اتفاق دادگاه بدوی رای به نفع بنیاد مستضعفان و مالکیت آن بر این دو کاخ داده است. بنیاد مستضعفان و سازمان میراث فرهنگی چند سالی است که بر سر مالکیت بر دو کاخ سعدآباد و نیاوران مناقشه دارند. اصل دعوا بر سر تقاضای دولت مبنی بر اصلاح سند مالکیت سعدآباد و برخی دیگر از مجموعه ها اتفاق افتاده است. تا قبل از تقاضای دولت برای دریافت سند مالکیت سعدآباد به نام دولت، بنیاد مستضعفان اگرچه سند مالکیت سعدآباد را در دست داشته، اما ادعایی در این زمینه نمی کرده است اما بعد از تقاضای دولت برای اصلاح سند مالکیت این مجموعه، مقامات بنیاد هم به تکاپو افتادند تا ملکی که سال ۶۳ به نام آنها به ثبت رسیده را از دولت پس بگیرند. بنیاد مستضعفان که مدعی مالکیت بر کاخ های نیاوران و سعدآباد تهران است، اظهار نظری را از امام خمینی مبنا قرار می دهد که در تاریخ ۵۷/۹/۱۲ و حضور دولت موقت فرموده بودند: «به دولت ابلاغ نمایید که این غنائم مربوط به دولت نیست و امرش با شورای انقلاب است و آنچه ماموران دولت بدست آورده اند یا می آورند باید تحویل بدهند.» بر همین اساس بنیاد مستضعفان معتقد است که کاخ های سعدآباد و نیاوران نیز از جمله دارایی های خاندان پهلوی به شمار می رود و نباید تحت مالکیت دولت قرار داشته باشد.زمانی که مدیریت وقت کاخ سعدآباد در سال ۸۷ خواستار ابطال اسناد مالکیت بنیاد بر کاخ شد، نامه نگاری های مختلف بنیاد مستضعفان نیز شکل جدی تری به خود گرفت تاجایی که یازدهم شهریور ماه سال ۸۷ محمدرضا رحیمی(معاون وقت حقوقی و امور مجلس ریاست جمهوری) طی نامه ای خطاب به فروزنده رئیس بنیاد مستضعفان اعلام کرد: “همانگونه که در فرمان صریح حضرت امام آمده است، امر اموال مصادره ای یاد شده با شورای انقلاب بوده و شورای انقلاب جمهوری اسلامی ایران در جلسه مورخ ۵۹/۱/۲۳ در لایحه قانونی راجع به کاخ های نیاوران و سعدآباد و اموال مربوط را به قرار زیر تصویب نموده است: ماده ۱- کلیه کاخ های نیاوران و سعدآباد با محوطه و تاسیسات آن جهت ایجاد موزه و پارک در اختیار وزارت فرهنگ و آموزش عالی قرار می گیرد. متعاقبا نیز مجلس شورای اسلامی در سال ۱۳۶۰ قسمتی از این لایحه را اصلاح نموده که با تایید شورای نگهبان ابلاغ گردیده است.”
در نهایت، نامه نگاری های متعدد فروزنده، ریاست بنیاد مستضعفان برای بازپس گیری کاخ های مرمر، نیاوران و سعد آباد نتیجه آنچنانی در بر نداشت تا اینکه دوباره مسئولان بنیاد مستضعفان با روی کار آمدن دولت یازدهم و مدیران جدید میراثی، دعاوی خود را مطرح کردند و فعلا با رای دادگاه بدوی فعلا توانسته‌اند مالکیت این دو کاخ را از آن خود کنند.
سایت آینده آنلاین به نقل از منابع خود در بنیاد مستضعفان چنین نوشته است: “از آنجا که املاک تحت تصرف خاندان پهلوی و وابستگان این رژیم در ایران و بخصوص تهران بسیار ارزشمند بودند و نظر به اینکه اشیاء و وسایل داخل کاخ ها از ارزش بالایی برخوردار بودند، لذا در آشفتگی های اداری سال های ابتدایی پیروزی انقلاب و پس از آن آغاز جنگ تحمیلی که در آن دیگر مسائل نظامی و دفاعی مهمتر از مسائل گردشگری و… بودند، اصولا یگانه نهادی که صلاحیت امر صیانت از اموال مصادره ای را داشت، بنیاد مستضعفان بود. همچنان که امروز هم خزانه های این بنیاد آکنده از اشیاء کاخ های سلطنتی است و بسیاری از موزه های کشور علی رغم وجود سازمان میراث فرهنگی و گردشگری تحت تملک و بهره برداری بنیاد مستضعفان قرار دارد. پس از اتمام جنگ و آغاز دوره سازندگی در نهایت قرار بر آن شد که تلویحا وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی عهده دار تصمیم گیری در مورد مسائل مربوط به میراث فرهنگی باشد. اما حدودا در اوایل دهه ۸۰ با عنایت به جایگاه ویژه صنعت گردشگری همچنین اهمیت میراث فرهنگی، بحث هایی در خصوص تشکیل وزارت یا سازمانی که به طور تخصصی به این امر بپردازد مطرح شد”.
سایت فرارو نیز در اعتراض به این اقدام بنیاد مستضعفان می نویسد: “هرچند که سازمان میراث فرهنگی به عنوان متولی نگهداری از آثار تاریخی تشکیل شد و باید همه آنچه که مربوط به میراث ایران است، در اختیار این سازمان قرار گیرد اما برخی از نهادها و بنیادها مانند بنیاد مستضعفان داعیه نگهداری از میراث ایران را موازی با سازمان متولی آن دارند بر همین اساس سعی می کنند هر از چند گاهی شانس خود را برای به دست آوردن این املاک امتحان کنند. بنیاد مستضعفان نیز از این قاعده مستثنی نیست و با روی کار آمدن تیم مدیریتی جدید در سازمان میراث فرهنگی بار دیگر این موضوع را پیگیری کرده است”.
گفتنی ست بنیاد مستضعفان اگر چه به شکل حقوقی از نهاد های زیر مجموعه سپاه به شمار نمی رود اما به دلیل آنکه محسن رفیق دوست و محمد فروزنده، روسای پیشین و کنونی این نهاد هر دو از مقامات سپاه پاسداران هستند، ارتباطات غیر حقوقی وسیعی با این تشکیلات نظامی دارد.
در ماجرای اشغال فرودگاه امام و لغو مناقصه شرکت ترکسل در زمان ریاست جمهوری محمد خاتمی، سپاه این دو موسسه را به بنیاد مستضعفان واگذار کرد.
