نمایندگان مجلس شورای اسلامی همزمان با ممنوعیت اجرای فاز دوم هدفمندی یارانه ها، به دلیل سقوط ناگهانی ارزش پول ملی و افزایش لجام گسیخته قیمت ها، یک فوریت طرحی را به تصویب رساندند که براساس آن خاطره دوران جنگ و جیره بندی کالاهای اساسی کشور از طریق “کوپن” برای مردم زنده می شود.
براساس طرح بازگشت کوپن به نظام اقتصادی ایران “دولت موظف است به منظور کمک به معاش خانواده‌های نیازمند تحت پوشش کمیته امداد و سازمان‌های بهزیستی کشور و ۱۰ درصد جمعیت آسیب‌پذیر «اولین دهک پایین درآمدی جامعه» نسبت به تأمین کالاهای اساسی آنان شامل برنج، روغن، قند و شکر، مرغ و گوشت قرمز، با اختصاص ارز مرجع و از محل اعتبارات نهادهای مذکور و کمک‌های اختصاص یافته از منابع بودجه عمومی اقدام و از طریق کمیته امداد و سازمان بهزیستی کشور بین آنان توزیع کنند.”
زمزمه راه اندازی دوباره سیستم تامین کالاهای اساسی یا همان اقتصاد کوپنی با شکست فاز نخست هدفمندی یارانه، افزایش غیر منتظره قیمت ارز، تورم ۴۰ تا ۳۰۰ درصدی قیمت‌ها، ممنوعیت واردات کالاهای خوراکی و قرار گرفتن جمهوری اسلامی در آستانه فروپاشی اقتصادی قوت گرفت.
اسدالله عسگراولادی رییس اتاق بازرگانی ایران و چین، ۲۰ دی ماه سال گذشته از احتمال قریب الوقوع قحطی طی ۶ ماه آینده خبر داده بود: “به نظر می رسد با توجه به واردات کالا با دلار ۱۶۰۰ تومانی و مشکلات تولید در ۶ ماه آینده با کمبود بسیاری از کالاها و قحطی در کشور مواجه خواهیم شد که برای تهیه آنها یا باید متوسل به قاچاق شویم و یا اینکه هزینه بسیاری بابت قاچاق بپردازیم.”
پیش بینی این چهره نزدیک به موتلفه اسلامی درست از آب در آمد و با افزایش قیمت ها، قدرت خرید مردم، بخصوص اقشار آسیب پذیر روز به روز کاهش و یافت و زنگ خطر در طبقه های فرودست و میانی جامعه به صدا در آمد.
همزمان مهدی خاموشی رییس سازمان تبلیغات اسلامی و برادر رییس سابق اتاق بازرگانی ایران با توجه به بحران اقتصادی ایران از دولت خواسته بود تا با احیای نظام کوپنی به داد مردم برسد: “به داد مردم برسید، دولت کوپن برنج و روغن به مردم بدهد، باید دولت به وضعیت اقتصادی مردم در طبقات پایین رسیدگی کند. باید تامین مایحتاج روزانه مردم انجام شود تا از این مرحله رد شویم، ما در نوک قله هستیم و اگر رد شویم دیگر به مقصد رسیده ایم.”
احمد توکلی از نخستین حامیان بازگشت کوپن به نظام اقتصادی ایران بود: “با نوسانات وحشتناک بازار ارز و و کاهش ارزش پول ملی به کمتر از نصف مردم فقیر با حقوق ثابت در تامین اولیات زندگی خود دچار مشکل می شوند. باید به سبد کالاهای اساسی مردم یارانه تعلق گیرد زیرا تنها راه برای حفظ انقلاب و نظام و تامین امنیت غذایی مردم این است که اقلام اساسی مورد نیاز مردم به شکل کوپنی تامین شود.”
به گفته رییس سابق مرکز پژوهش های مجلس “زمانی که ارزش ارز دو برابر شده و ارزش پول به کمتر از نصف کاهش یافته باید دولت تامین کالاهای اساسی مورد نیاز مردم را تضمین کند و این امر نیز راهی جز ارائه کالاهای اساسی مثل برنج، گوشت و شیر، روغن به صورت کوپنی ندارد.”
نمایندگان مجلس اما معتقدند تامین کالاهای اساسی باعث حذف دلال ها و در نتیجه جلوگیری از افزایش قیمت ها می شود: “به جای اینکه با قیمت‌های چند برابری به اقشار آسیب پذیر کالا بفروشیم، باید کالاهای اساسی ارزان‌تر دست آنان برسد و این نان شب و زندگی است و فوریت دارد. دولت گفته برای کالای اساسی و دارو ارز ۱۲۲۶ تومان می‌دهد که این ارز البته با کالاهای اساسی اصلا تناسبی ندارد. یعنی بیش از ۶۵ درصد تفاوت قیمت وجود دارد و به دلال و واسطه می‌رسد و نه به مردم نیازمند. استنباط ما این است همان چیزی که دولت تعیین کرده بدون واسطه و بدون دلال بازی و بدون آنکه قیمت‌ها مضاعف شود به دست مردم برسد.”
این در حالی است که محمدرضا رحیمی معاون اول احمدی نژاد در مخالفت با کوپنی شدن اقلام معیشت مردم گفته: “ما به اندازه کافی ارزاق و کالاهای اساسی در کشور ذخیره کرده‌ایم. بنده در سفر به استان خوزستان هم اعلام کردم که دولت حدود ۲۰ میلیارد تومان برای تامین ارزاق مردم کنار گذاشته و نیاز به کوپنی شدن اجناس نیست.”
مهدی کوچک زاده، مشهور به وکیل الدوله مجلس نیز به عنوان مخالف بازگشت کوپن با شائبه انتخاباتی بودن این طرح گفته است: “هم اکنون در آستانه انتخابات ریاست جمهوری هستیم و اگر این طرح تصویب شد و دولت به مردم گوشت و برنج داد بعدا نگوید دولت برای خریدن رای مردم چنین کاری انجام داده است.”
نادر قاضی پور از حامیان کوپنی شدن اقتصاد اما در جریان بررسی طرح تأمین کالاهای اساسی برای اقشار آسیب‌پذیر گفت: “این طرح برای حمایت از نظام مقدس و نیروهای خط مقدم و افرادی که در شرایط حساس یار و یاور نظام هستند، تهیه شده است.”
حالا نوستالژی دهه‌های ۶۰ و ۷۰ یعنی دفترچه بسیج اقتصادی و برگه های کوچک کوپن که روی آن ها تصویر یک یا چند انسان در کنار هم با توجه به تعداد اعضای خانواده چاپ شده بود زنده می شود.مردم باید منتظر اطلاعیه های رادیو باشند تا شماره کوپن را اعلام کند و آنها با مراجعه به عاملین فروش، مایحتاج ابتدایی مانند قند و شکر، گوشت و مرغ، روغن نباتی، برنج، پنیر و … را با قیمت ارزان تر از بازار خریداری کنند.
