دبیری مادام‌العمر احمد جنتی در شورای نگهبان

نویسنده
حسین محمدی

» انتخابی برای بیست و سومین سال پیاپی

براساس اعلام وب‌سایت رسمی شورای نگهبان، انتخابات هیات رئیسه این نهاد روز گذشته برگزار و براساس آرای اعضای این شورا،‌ احمد جنتی بار دیگر به عنوان دبیر این شورا انتخاب شد. همچنین محمدرضا علیزاده به‌ عنوان قائم‌مقام دبیر و نجات‌الله ابراهیمیان به‌عنوان سخنگوی شورای نگهبان انتخاب شده‌اند. براساس آیین‌نامه داخلی شورا،‌ این انتخابات هر سال برگزار می‌شود.

احمد جنتی ـ- که چندی پیش تولد ۸۹ سالگی خود را جشن گرفت ـ- از ابتدای انقلاب عضو شورای نگهبان است. وی همچنین از سال ۷۱ به عنوان دبیر در این شورا فعالیت می‌کند. پیش از احمد جنتی،‌ لطف‌الله صافی گلپایگانی (۱۳۶۷ - ۱۳۵۹) و محمد محمدی‌گیلانی (۱۳۷۱ - ۱۳۶۷) دبیر شورای نگهبان بوده‌اند.

شورای نگهبان قانون اساسی ۱۲ عضو دارد که شش فقیه آن توسط رهبر جمهوری‌اسلامی منصوب می‌شوند و شش حقوق‌دان نیز با معرفی رییس قوه‌قضاییه به مجلس و رای نمایندگان، انتخاب می‌شوند. این شورا وظیفه بررسی صلاحیت‌ها و نظارت بر انتخابات و همچنین تطبیق قوانین تصویب شده توسط مجلس با شرع و قانون اساسی را بر عهده دارد.

جنتی علاوه بر دبیری شورای نگهبان، سمت‌های دیگری نیز دارد. او از ائمه جمعه موقت تهران است و عضویت در مجلس خبرگان، شورای عالی انقلاب فرهنگی و مجمع تشخیص مصلحت نظام از دیگر سمت‌های اوست.

شورای نگهبان قانون اساسی از همان نخستین روزهای تاسیس٬‌ شاهد درگیری‌های مختلفی بوده است. این شورا به طور سنتی از همان ابتدا در اختیار جناح راست جمهوری‌اسلامی - اصول‌گرایان بعدی - بوده و به همین دلیل اختلاف‌نظرهایی با مجلس و دولت داشت.

نخستین فقهای شورای نگهبان - به انتخاب آیت‌الله خمینی - شامل این افراد بودند: ربانی شیرازی٬ لطف‌الله صافی گلپایگانی٬ محمدرضا مهدوی کنی٬ غلامرضا ‌رضوانی٬ احمد جنتی و یوسف صانعی. همچنین محمد صالحی٬ گودرز افتخار جهرمی٬ محسن هادوی٬ مهدی هادوی٬ علی آراد و حسین مهرپور نیز اعضای حقوق‌‌دان این شورا بودند.

این شورا البته به دلایل مختلف تغییرات بسیاری را شاهد بود. اوج درگیری‌های شورای نگهبان با مجلس در دوران رهبری آیت‌الله خمینی٬ به دوران فعالیت مجلس سوم و همچنین دولت میرحسین موسوی باز می‌گشت. این اختلاف‌‌ها در نهایت باعث شد تا آیت‌الله خمینی٬ اقدام به تشکیل مجمع تشخیص مصلحت نظام کند.

در دوران رهبری آیت‌الله خامنه‌ای نیز٬ شورای نگهبان با دولت اصلاحات و مجلس ششم دچار مشکلات بسیاری شد. این اختلاف‌ها تا‌آن‌جا پیش رفت که نمایندگان مجلس به حقوق‌دانانی که از سوی رییس قوه قضاییه برای حضور در شورای نگهبان معرفی شده بودند٬ رای ندادند و برای مثال٬‌غلام‌حسین الهام٬ آن زمان تنها موفق به کسب ۴ رای شد؛ وضعیتی که سرانجام منجر به دخالت رهبر جمهوری‌اسلامی و مجمع تشخیص مصلحت نظام شد.

با وجود تغییرات متعددی که در سال‌های اخیر در شورای نگهبان رخ داده٬ یک پست همواره بدون تغییر باقی مانده است. احمد جنتی٬ دبیر این شورا٬ سال‌‌هاست که در مقام یکی از فقهای شورای نگهبان٬ در این نهاد حضور دارد.

عمل‌کرد شورای نگهبان در سال‌های گذشته مورد انتقاد اصلاح طلبان قرار گرفته است. ردصلاحیت نامزدهای انتخاباتی نزدیک به این جناح در انتخابات مجلس - و از همه بارزتر در انتخابات مجالس سوم، هفتم، هشتم و نهم - از جمله دلایل این اعتراض است. به عقیده منتقدان اعضای این شورا در مسایل سیاسی بی‌طرف نیستند و براساس منافع سیاسی و جناحی خود دست به رد یا تایید صلاحیت نامزدها می‌زنند.

زمستان گذشته محسن اسماعیلی، عضو حقوق‌دان شورای نگهبان گفته بود: “برخی اعضای این شورا در انتخابات ریاست جمهوری سال ۱۳۸۸ موضع گیری های خاصی نسبت به برخی نامزدهای ریاست جمهوری داشتند، لذا در انتخابات تا حدی قانون را زیر پا گذاشتند. اگر بخواهیم منصفانه درباره جریان فتنه ۸۸ قضاوت کنیم باید بگوییم که برخی اعضای شورای نگهبان از حق خود به عنوان یک داور پا را فراتر گذاشتند”.

اصلاح طلبان و حامیان میرحسین موسوی و مهدی کروبی - دو نامزد انتخابات ریاست‌جمهوری سال ۸۸ - بارها بر این مساله تاکید کرده‌اند که اعضای شورای نگهبان در انتخابات ریاست‌جمهوری سال ۸۸ بی‌طرف نبوده و حامی محمود احمدی‌نژادبودند. آن‌ها یکی از دلایل عدم ارجاع شکایت خود از تخلف در انتخابات ریاست‌جمهوری به این شورا را همین حمایت‌های آن‌ها از محمود احمدی‌نژاد دانسته بودند.

شورای نگهبان در انتخابات سال ۹۲ صلاحیت اکبر هاشمی رفسنجانی را برای حضور در انتخابات رد کرد. پیش از این عباس‌علی کدخدایی، سخن‌گوی سابق شورای نگهبان، هم گفته بود که حسن روحانی نیز برای تایید صلاحیت، یک رای کم داشت و تنها پس از رایزنی برخی اعضای این شورا، صلاحیت وی تایید شد.