سرانجام آمار ثابت مانده تعداد معتادان مواد مخدر از سوی یک مرجع رسمی تغییر کرد. حالا ستاد مبارزه با مواد مخدر اعلام کرده که نرخ شیوع مصرف مواد مخدر و روانگردانها 2.65 درصد است، یعنی در حدود یک میلیون و 980 هزار ایرانی معتاد.
پیش از این و در دهه 80 آمار معتادان اعلام شده از سوی نیروی انتظامی جمهوری اسلامی، روی عدد یک میلیون و 200 هزار ثابت مانده بود. این آمار به مصرفکنندگان دائمی مواد مخدر اشاره دارد هرچند که علی هاشمی دبیرکل اسبق ستاد مبارزه با مواد مخدر آن را کاملا زیر سئوال می‌برد و می‌گوید: “سال ۱۳۳۴ که جمعیت ایران ۲۹ میلیون نفر بود نزدیک به یک و نیم میلیون مصرف‌کننده داشتیم، که این یعنی چیزی حدود ۹ درصد جمعیت کشور. همین طور طبق آماری که در اسناد کشور موجود است در سال ۵۶ آمار دو و نیم میلیون نفر را داشتیم. بعد از انقلاب و در سال ۶۶ آمار مصرف‌کننده‌ها دو میلیون نفر بود. در نهایت در سال ۸۳ که آن زمان خودم دبیر ستاد بودم یک کار تحقیقاتی با مشارکت ستاد، وزارت بهداشت و سازمان ملل انجام شد که طبق آن کل مصرف‌کننده‌ها اعم از دایمی و تفننی سه میلیون و ۷۰۰ هزار تا شد. باید این را هم در نظر گرفت که جمعیت هم رشد کرده است بنابراین آمار کم نشده است.”
اکنون ستاد مبارزه با مواد مخدر نتایج طرح ملی “شیوع‌شناسی مصرف مواد در میان شهروندان کشور” را منتشر کرده که اگرچه هنوز فاصله بسیار زیادی با رقم‌های پیش‌بینی شده از سوی کارشناسان دارد اما لااقل نسبت به آمار قبلی ارائه شده از سوی فرمانده ناجا رشد داشته است.
این تحقیق به سفارش ستاد مبارزه با مواد مخدر و توسط پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات اجتماعی جهاد دانشگاهی انجام شده و نرخ شیوع مصرف مواد مخدر و روانگردانها در جمعیت 15 تا 64 سال ایران را 2.65 درصد می‌داند.
طرح ملی بررسی و شیوع‌شناسی اعتیاد و مصرف مواد مخدر و روانگردانها، در جمعیت عمومی یعنی در خانوارهای 31 استان کشور در مقیاس سنی 15 تا 64 سال به روش نمونه‌گیری خوشهای و تصادفی چند مرحلهای سیستماتیک صورت گرفته است و اگر بر طبق سرشماری رسمی سال 90، جمعیت ایران را بیش از 75 میلیون نفر بدانیم، تعداد معتادان ایرانی با 60 درصد رشد به حدود یک میلیون و 980 هزار رسیده است.
توطئه استکبار جهانی و سن مصرف
در این تحقیق، جنسیت 91 درصد مصرفکنندگان مرد و 9 درصد زن اعلام شده است. همچنین حدود 45 درصد مصرفکنندگان زیر 29 سال و حدود 30 درصد بین 30 تا 39 سال سن داشته‌اند. حمید صرامی، مدیرکل تحقیقات و آموزش ستاد مبارزه با مواد مخدر حضور تقریبا نیمی از جمعیت معتاد در بازه سنی زیر 29 سال را “توطئه استکبار جهانی به‌منظور نشانه‌روی و ضربه‌پذیر کردن نسل نوجوان و جوان جامعه از طریق ابزار تهدید نرم یعنی ترویج مواد مخدر و روانگردانها” دانسته است.
او با بیان اینکه میانگین سن آغاز مصرف در جمعیت نمونه 21 سال بوده و ضمن آنکه 53 درصد از جمعیت نمونه دارای شغل بودند، اعلام کرده است: 64 درصد مصرفکنندگان تحصیلات زیر دیپلم داشتند و 63 درصد جمعیت نمونه متاهل بودند. همچنین مصرفکنندگان مواد، اولین مکان شروع مصرف را به ترتیب اولویت منزل دوستان، منزل خود، اماکن مخروبه، پارک، کوچه و خیابان مطرح کرده‌اند.
همچنین عنوان شده که 6 دلیل اساسی در شروع مصرف مواد در جمعیت نمونه، به ترتیب اولویت کسب لذت، کنجکاوی، تفریح، رفع مشکلات روحی، در دسترس بودن مواد و فشار دوستان بوده است.
از دیگر موارد اعلام شده توسط این مقام مسوول این است که جمعیت نمونه تحقیق، مهمترین مواد مصرفی را به ترتیب اولویت تریاک و مشتقات آن، شیشه، کراک (افغانی)، هروئین، حشیش و اکستازی ذکر کرده‌اند. ضمن آن که 84 درصد مصرفکنندگان مواد مخدر، سابقه مصرف دخانیات را اعلام کرده و عمده‌ترین روش مصرف مواد در مصرفکنندگان تدخین(دود کردن)، خوردن، انفیه(استعمال از بینی) و تزریق بوده است.
مدیرکل دفتر تحقیقات و آموزش ستاد مبارزه با مواد مخدر اعلام نگرانی کرده است: “ نرخ شیوع مصرف به نسبت جمعیت در برخی از استانها همچون کرمان، مازندران، خوزستان، آذربایجان غربی، لرستان، سیستان و بلوچستان، کرمانشاه، فارس، تهران، خراسان رضوی، قم و البرز بالاتر از حد میانگین کشوری بوده که ضرورت دارد تمامی دستگاههای مبارزه کننده در این جهاد مقدس، با اهتمام جدیتری نسبت به مهار این پدیده شوم مبادرت ورزند.”
آماری که بالاخره تغییر کرد
بر اساس اعلام سازمان پزشکی قانونی در هفت ماهه اول امسال هزار و ۵۵۶ معتاد بر اثر سوءمصرف مواد مخدر جان باخته‌اند. به این ترتیب سوء مصرف مواد مخدر دومین عامل مرگ‌های غیرطبیعی پس از تصادفات در ایران بوده است.
از سوی دیگر دفتر مبارزه با مواد مخدر و جرایم مرتبط سازمان ملل متحد در ایران به صراحت می‌گوید که ایران دومین مصرف کننده مواد مخدر در جهان است. بخشی از میزان بالای شیوع به قیمت پایین و سهولت دسترسی برمی‌گردد که همسایگی با کشور افغانستان نیز در آن بی‌تاثیر نیست. نیروی انتظامی ایران در سال‌های گذشته تلاش فراوانی برای جلوگیری از ورود کاروان‌های مواد مخدر به ایران داشته که از سوی مراجع بین‌المللی هم مورد تقدیر قرار گرفته است. اما با این شرایط ویژه، اصرار بر وجود تنها یک میلیون و 200 هزار معتاد دور از ذهن و عجیب به نظر می‌رسید که این آمار اکنون اندکی اصلاح شده است. ضمن اینکه آمار جدید حاوی هشدار نسبت به کاهش سن معتادان است.
متولی اصلی موضوع اعتیاد و مواد مخدر در ایران، ستاد مبارزه با مواد مخدر است. این ستاد در سال 1367 تاسیس شده و ریاست آن با رییس‌جمهور است. دادستان کل کشور، وزیر کشور، وزیر اطلاعات، وزیر بهداشت، درمان و آموزش پزشکی، وزیر آموزش و پرورش، رئیس سازمان صدا و سیما، فرمانده نیروی انتظامی، رییس دادگاه انقلاب اسلامی تهران، رئیس سازمان زندانها و اقدامات تامینی و تربیتی، فرمانده نیروی مقاومت بسیج و وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی دیگر اعضای ستاد هستند.
