سه روز از روز یک‌شنبه ۲۸ تیرماه که سیلی در ۳۹ شهرستان کشور جاری شد و بنا بر آخرین آمارها ۱۴ کشته و ده‌ها تن زخمی به جای گذاشت، می‌گذرد؛ حادثه‌ای که هنوز در صدر اخبار قرار دارد و در رسانه‌ها و شبکه‌های اجتماعی دنبال می‌شود.
رئیس ستاد مدیریت بحران کشور اما می‌گوید: “نباید حادثه ای که ابعاد کوچکی دارد این قدر بزرگنمایی شود.” سخنی که حسین نیازآذری، عضو مجمع نمایندگان استان مازندران که سیل در آن خسارات فراوانی به جا گذاشته با آن موافق نیست و به “روز” می‌گوید حادثه در ابعاد وسیعی به وقوع پیوسته است: “در مجلس، مجمع نمایندگان استان از دولت خواستند که هیاتی را به مازندران اعزام کند تا به وضعیت سیل و خسارات وارده در مازندران، رسیدگی کند.”
به گفته نماینده بابل تذکری هم به وزیر کشور داده شده تا به عنوان مسئول مدیریت بحران در کشور به وضعیت مردم، کشاورزان و دامدارانی که در مسیر سیل بوده‌اند فورا رسیدگی شود.
او ضمن انتقاد از سازمان هواشناسی نیز می‌گوید: “با توجه به پیشرفت‌هایی که در زمینه هواشناسی صورت گرفته و تکنولوژی‌های مدرنی که در دسترس است، انتظار می‌رفت این سازمان پیش‌بینی‌های لازم را داشته باشد و از طریق استانداری‌ها، مدیریت بحران، صدا و سیما و سایر رسانه‌ها به مردم اطلاع داده شود، تا مردم آمادگی لازم را داشته باشند و متحمل خسارت‌های جانی نشوند.”
نماینده شهرستان بابل در ادامه تاکید می‌کند: “ما از دولت توقع داریم مصوبه‌ای ویژه استان مازندران داشته باشد، که با توجه به سیل امسال و سال قبل، بحث خشکسالی و سرما که مشکلات و تنگناهایی را برای مردم ایجاد کرده به وضع کشاورزان و دامداران توجه ویژه و جدی شود. مردم استان و تجهیزات شهری خسارات فراوانی دیده اند و از دولت انتظار می‌رود این خسارات را جبران کند.”
هواشناسی، پیش‌بینی نکرد؟
خالدی سخنگوی، اورژانس کشور می‌گوید: “سرعت طوفان توسط سازمان هواشناسی به درستی اعلام نشده تا جایی که توفان ۷۵ تا ۸۰ کیلومتری را ۴۰ کیلومتر ثبت کرده است.” او گفته: “وقتی که روز حادثه اطلاعات روزانه هواشناسی را چک می کردیم دریافتیم که نباید احتمال بارندگی بدهیم اما چه سود که اطلاعات هواشناسی هم نادرست بوده است.”
خالدی گفته است که “با وجود اطلاعات نادرستی که از سازمان هواشناسی ارسال شده بود بلافاصله تمام ناوگان های امدادرسانی اورژانس را به مناطق حادثه دیده ارسال کردیم اما به خاطر شدت ترافیک و عملکرد نامطلوب پلیس راه برای باز کردن مسیر، موفق به رسیدن به موقع نشدند.”
پرهیزگار رئیس سازمان هواشناسی کل کشور اما می‌گوید: “قبول داریم که ارتباط نقطه به نقطه نداریم و تنها راه ارتباطی متداول برای سازمان ما فکس است، اما گزارش‌های ارسالی به بخش‌های مسئول کشور از طریق سازمان هواشناسی در سه نسخه ارسال شده است که سرعت توفان هم در آن ۶۰ کیلومتر پیش بینی شده، پس ادعای اورژانس برای دریافت نکردن اطلاعات صحیح، بی اساس است.”
نماینده تبریز در مجلس هم عنوان کرده که “سازمان هواشناسی با همکاری صداوسیما می‌تواند اطلاع‌رسانی خوبی را نسبت به پیش‌بینی‌های دقیق خود از تغییرات آب‌وهوایی داشته باشد اما متاسفانه این اطلاع‌رسانی‌ها به‌درستی صورت نمی‌گیرد. بدون شک اگر سال گذشته کم‌کاری سازمان هواشناسی جدی گرفته می‌شد شاید امسال شاهد تکرار این اشتباه نبودیم.”
نماینده قائمشهر و سوادکوه هم گفته: “در تمامی کشورها سازمان هواشناسی ۱۵ روز تا یک هفته قبل از وقوع حادثه، مسوولان اجرایی و مقابله با بحران کشور را نه‌تنها مطلع می‌سازد بلکه اعلام آماده‌باش می‌دهد اما سازمان هواشناسی ایران قایل به پیش‌بینی هوا و طوفان از یک هفته قبل نیست.”
اما این نخستین بار نیست که سازمان هواشناسی نمی‌تواند به درستی وضعیت جوی را پیش بینی کند. خرداد ماه سال گذشته هم طوفانی در تهران به وقوع پیوست که براثر آن ۵ شهروند تهرانی جان باختند و برخی اعضای ستاد مدیریت بحران استان تهران به صراحت “قصور هواشناسی” را عاملی برای آماده نبودن شهروندان و مسوولان معرفی کردند. پس از آن سازمان هواشناسی برای دفاع از خود عنوان کرد که به دلیل وجود پارازیت‌ها نمی‌تواند پیش‌بینی‌های درستی انجام بدهد. مدیر پیش‌بینی هشدار سریع هواشناسی به مجلس گزارش داد که به دلیل اختلالات ناشی از “تلفن‌های بی‌سیم و یا فرکانس‌های دیگری که به صورت غیرمجاز وارد فرکانس رادار هواشناسی شده” امکان تشخیص بسیار دشوار شده است.
حتی رییس سازمان هواشناسی کشور در مهر ماه اعلام کرد: “رادار هواشناسی پایتخت احتمالا به دلیل امواج پارازیت دارای نویز است و این موضوع یک سوم تصاویر هواشناسی این شهر را نامفهوم کرده است.”
اعتبار تامین شد، سیل خسارت زد
اما عدم پیش‌بینی وضعیت جوی و مشکلات همیشگی کشور در مدیریت بحران تنها عامل بروز چنین خسارات سنگینی نیست.
رحمت‌الله حافظی، رئیس کمیسیون سلامت شورای شهر تهران گفته است: “حسب شواهد و قرائن ساخت و سازهای بی‌رویه و فروش زمین‌های حاشیه رودخانه یکی از علل حوادث اخیر بوده که در محل خود جای بررسی و تامل دارد.”
معاون فنی و آبخیزداری اداره کل منابع طبیعی البرز بروز پدیده خشکسالی را در وقوع سیلاب تاثیرگذار می‌داند: “اجرا نشدن عملیات آبخیزداری در استان به دلیل کمبود اعتبار یکی از دلایل وقوع سیل است.” به گفته مهدی فتحی: “پس از وقوع اولین سیلاب در فروردین ماه سال جاری مقرر شد از سوی ستاد بحران، اعتباری برای مرمت و بازسازی سازه های اجرایی عملیات آبخیزداری در این محور تخصیص پیدا کند اما این اعتبار تامین نشد و باعث به وقوع پیوستن سیل دوم شد.”
معاون فنی و آبخیزداری اداره کل منابع طبیعی استان البرز همچنین می‌گوید: “پوشش گیاهی مناسب در منطقه به ویژه در اراضی جنگلی نفوذ آب در خاک را ۱۸ برابر افزایش می دهد ولی پوشش گیاهی در مناطقی از استان البرز از دست رفته است و همین دلیل باعث شده آب با سرعت در سطح زمین جریان پیدا کرده و باعث بروز سیل شود.”
حسین نیازآذری، عضو مجمع نمایندگان استان مازندران نیز در پاسخ این سوال روز که چرا با وجود این‌که هر سال در مناطق شمالی شاهد وقوع سیل هستیم، کاری اساسی برای جلوگیری از بروز آن صورت نمی‌گیرد، می‌گوید: “اینجا بایستی وزارت جهاد کشاورزی و وزارت نیرو به بحث آبخیزداری توجه کنند و مانع تجاوز به منابع طبیعی و جنگل بشوند. از سوی دیگر ما کمبود سد داریم. اگر این باران نمی‌آمد بخش وسیعی از کشاورزی و باغداری ما به سمت نابودی می رفت که این باران آن را نجات داد ما در اما در تابستان با کمبود آب شرب و کشاورزی مواجهیم باید با ایجاد سد در بالادست رودخانه‌ها چاره‌ای اندیشه بشود.”
