صیغه نامه برای متهم، دستگیری شاکیان

نویسنده

sorenahashemi.jpg

شیرین معتمد

سورنا هاشمی، همان دانشجویی که در فیلم معروف افشای رسوایی اخلاقی معاون دانشگاه زنجان حضور ‏دارد و مانع فرار معاون دانشجویی از صحنه ی جرم می شود، روزسه شنبه توسط دادگاه انقلاب زنجان ‏بازداشت شد تا این پرونده ی جنجالی و کم سابقه وارد مرحله ی جدیدی بشود. سورنا در حالی بازداشت شد که ‏حسن مددی با یک صیغه نامه محرمیت از اتهامات تبرئه شد و به تهران آمد تا به احتمال زیاد یکی از پست ‏های کلیدی وزارت کشوری را اشغال کند که وزیر آن با اتهام جعل مدرک روبه روست.‏

سورنا هاشمی متولد 1364،عضو انجمن اسلامی دانشجویان دانشگاه زنجان و دانشجوی روانشناسی این ‏دانشگاه است. پیش از هاشمی که حضوری آشکار تر از همه در آن فیلم جنجالی دارد، بهرام واحدی دبیر ‏انجمن اسلامی دانشجویان زنجان و سه فعال دانشجویی دیگر این دانشگاه به نامهای حسن جنیدی ، آرش ‏رائیجی و پیام شکیبا بازداشت شده بودند. گزارش زیر به بررسی ابعاد مختلف پرونده ی دانشگاه زنجان و ‏بازداشت سورنا هاشمی،بهرام واحدی و دیگر فعالین دانشجویی دانشگاه زنجان اختصاص دارد.‏

‎ ‎اخلاقی یا غیر اخلاقی؟‎ ‎

ماجرا از یک فیلم چند دقیقه ای آغاز شد، فیلمی که ًمعاونت دانشجویی دانشگاه زنجان- دکتر مددی- را در ‏موقعیت فراهم آوردن مقدمات تعرض جنسی به یک دختر دانشجو نشان می داد. بلافاصله پس از پخش خبر ‏این ماجرا، اعتراضات گسترده ی دانشجویی در دانشگاه زنجان آغاز شد و شدت اعتراضات رییس دانشگاه را ‏وادار به عذر خواهی از دانشجویان کرد. رییس دانشگاه نه تنها تقصیر معاون خویش را پذیرفت بلکه بابت ‏چنین انتصابی ابراز تاسف هم کرد؛ حتی روزنامه ی کیهان نیز ضمن خط و نشان کشیدن برای دانشجویان ‏معترض، لزوم برخورد با “مسئول خاطی” را یاد آور شد. ‏

مسعود بهنود دو روز پس از ماجرای زنجان در باره ی این واقعه نوشت: “آن چه پریروز در زنجان اتفاق ‏افتاد، باید از خوابمان بیدار کند. نه دفعه‎ ‎اولی است که یک صاحب مقام دست به دامن یک ‏دختر زده است، نه ‏مخصوص ایران‎ ‎است، و نه ریاکاری در امثال معاون دانشگاه زنجان یا آن فرمانده نیروی‎ ‎انتظامی ‏خلاصه ‏شده است که خود را متعبد و مومن، دلخون و فدائی نهی از‎ ‎منکر نشان دهند اما چون به پنهان می روند آن ‏کار ‏دیگر می کنند. سابقه این‎ ‎تزویر اگر از همان زمان حافظ شروع شده باشد هم دست کم ششصد سال تاریخ‎ ‎ریاکاری است….در فیلمی که در یوتیوب هست، بدون آنکه کار ما‎ ‎باشد داوری، که قضاوت کار قاضی است ‏و کار هر کس نیست، اینکه ‏شخصی که در‎ ‎مقام معاون دانشگاه تا یک لحظه پیش هارت و هورت می کرد و ‏برای دانشجوها خط‎ ‎و نشان می کشید حالا ‏در برابر بچه ها مانند جوجه ای به دام افتاده و هی‎ ‎به در و دیوار ‏می زند، برای آن موبایل است‎.‎‏”‏

سعید قاسمی نژاد از اعضای گروه دانشجویان لیبرال نیز در برابر کسانی که انتشار این فیلم را مذموم می ‏دانستند نوشت: “چگونه می توان اقدام یک عده دانشجو در افشای سوءاستفاده ی یک مدیر دولتی از موقعیتش ‏جهت ارضای نامشروع نیازهای جنسی اش از طریق اجبار یک دختر مستاصل و درمانده در پیچ و خم کمیته ‏ی انضباطی را غیر اخلاقی دانست؟” به عقیده ی این فعال دانشجویی: “افشای سوء استفاده ی مقامات از ‏قدرتشان در هر رده ای که باشند نه تنها غیر اخلاقی نیست بلکه اتفاقا کاملا اخلاقی و در راستای وظایف ‏شهروندی افراد است.” قاسمی نژاد اضافه کرد: “عده ای می خواهند تصور خود از ان قضیه را به زور بر ‏تن واقعیت کنند و به این ترتیب بر مبنای ذهنیات شخصی و سفسطه بافی و نه با تکیه بر دلایل موجه اقدام ‏دانشجویان را تخطئه کنند.“‏

سعید قاسمی نژاد همچنین در گفتگو با خبرنگار روز اظهار داشت: “شما نمی توانید به دموکراسی معتقد باشید ‏و در عین حال مخالف مقابله با سوءاستفاده ی افراد از قدرت باشید در بزرگترین کشورهای دموکراتیک هم ‏البته در مقیاسی بسیار بزرگتر رسوایی هایی مشابه واترگیت برای نیکسون یا مونیکا گیت برای بیل کلینتون ‏بدون هیچ مسامحه ای توسط شهروندانی که در قبال حفظ حدود و ثغور قدرت سیاسی احساس مسئولیت می ‏کردند و سوءاستفاده از قدرت را موجب انهدام دموکراسی می دانستند افشا شده است.” ‏

به اعتقاد وی: “در این مورد خاص هم به نظر می رسد افرادی مثل بهرام واحدی و سورنا هاشمی تنها به ‏وظیفه ی اخلاقی خود به عنوان شهروندان مسئول عمل کرده اند وگرنه می توانستند خیلی ساده از کنار این ‏قضیه بگذرند و اجازه دهند رییس کمیته ی انصباطی به ظلم و تعدی خود در حق دختران دانشجو ادامه دهد.” ‏به عقیده ی قاسمی نژاد: “دانشجویان دانشگاه زنجان ترجیح داده اند مسئولانه و بر اساس شجاعت دموکراتیک ‏عمل کنند و این البته قابل تقدیر است نه مستوجب تقبیح” ‏

‎ ‎قانونی یا غیر قانونی؟‎ ‎

آیا اقدام دانشجویان دانشگاه زنجان غیر قانونی بوده است؟‏

‏ یک استاد حقوق جزای دانشگاه به شرط محفوظ ماندن نامش در این مورد به خبرنگار روز می گوید : “تحقق ‏جرم حداقل محتاج دو عنصر است یک عنصر مادی و یک عنصر معنوی، عنصر مادی همان فعل مجرمانه ‏است و عنصر معنوی شامل قصد مجرمانه است. من فیلم را چند بار به دقت مشاهده کردم و در این فیلم هیچ ‏نشانه یا حتی اماره ای از عمل مجرمانه ی دانشجویانی که وارد اتاق می شوند دیده نمی شود،بلکه ظن قوی بر ‏فراهم آوردن مقدمات یا باصطلاح حقوقدانان جزایی «شروع به جرم» توسط معاون دانشجویی مزبور دیده می ‏شود که البته قضاوت در این مورد مستلزم انجام تحقیقات دقیق و مستقلی است که متاسفانه در ساختار قضایی ‏کنونی امیدی به انجام آنها نیست؛ به هر حال موضوع بحث ما دانشجویان حاضر در فیلم هستند که هیچ عمل ‏مجرمانه ای انجام نمی دهند ضمن اینکه با توجه به اوضاع و احوال و با توجه به خرد مستقل قضایی می توان ‏استنباط کرد که این دانشجویان هیچ قصد مجرمانه ای(چه عام و چه خاص) برای اشاعه ی منکر تشویش ‏اذهان عمومی، اقدام علیه امنیت ملی و از این قبیل جرائم را ندارند و اساسا انگیزه ی شان شرافتمندانه و خیر ‏خواهانه است، بدین ترتیب مسلم این است که در این قضیه در مورد عمل دانشجویان هم عنصر مادی و هم ‏عنصر معنوی جرم مخدوش است و با توجه به (اصل برائت و قاعده ی درء) نمی توان حکم به مجرمیت آنها ‏داد مگر اینکه دلیل محکمه پسندی در تحقیقات مستقل به دست آید که بنده بنا به سوابق و شواهد امیدی به انجام ‏یک دادرسی عادلانه و تحقیق اصولی در این مورد ندارم.“‏

محمد علی دادخواه و امیر رییسیان، وکلای سورنا هاشمی و بهرام واحدی و چند تن از دانشجویان دیگر ‏زنجانی نیز معتقدند موکلین شان در این پرونده هیچ جرمی مرتکب نشده اند و اساسا هیچ مستندی برای مجرم ‏بودن این دانشجویان ارائه نشده است. رییسیان معتقد است: حتی با کشدار ترین تفاسیر قضایی نیز نمی توان ‏اتهاماتی نظیر اشاعه ی فحشا و منکر یا اقدام علیه امنیت ملی را به سورنا هاشمی و دیگر متهمین پرونده ایراد ‏کرد. محمد علی دادخواه هم نسبت به روند رسیدگی به این پرونده معترض و معتقد است قواعد معمول ‏دادرسی در مورد موکلینش رعایت نشده. همان طورکه رییسیان هم می گوید اساسا مشخص نیست سورنا ‏هاشمی را بر اساس چه قرار و تصمیم قضایی بازداشت کرده اند.‏

‎ ‎نحوه بازداشت سورنا هاشمی و دیگران‎ ‎

براساس گزارش های پایگاههای خبری ادوارنیوز و خبرنامه ی امیر کبیر که به منابع دانشجویی نزدیک ‏هستند “در پی هجوم روزگذشته نیروهای امنیتی به منزل سورنا هاشمی، وی خود را به دادگاه‏‎ ‎انقلاب زنجان ‏معرفی کرد. و دادگاه زنجان قرار نیابت به دادسرای تهران را‏‎ ‎نپذیرفت‎.‎امروز صبح، سورنا هاشمی، خود را ‏به دادگاه انقلاب زنجان معرفی کرد و براساس اخبار رسیده، اتهام وارده به وی، برانگیختن و تشویش اذهان ‏عمومی علیه امنیت ملی بوده است. به غیر از مدعی العموم، دکتر مددی(معاون خاطی دانشگاه زنجان) و خانم ‏تبریزی (همسر دکتر مددی) و دختر قربانی حادثه از دانشجویان دانشگاه زنجان شکایت کرده اند، اما هنوز ‏هیچ اطلاعی از دلیل شکایت آنها در دست نیست.از وضعیت بهرام واحدی، دبیر انجمن اسلامی دانشجویان ‏دانشگاه زنجان و پیام شکیبا، عضو سابق انجمن اسلامی دانشگاه زنجان، حسن جنیدی و آرش رائیجی اطلاعی ‏در دست نیست و دادستان زنجان همچنان حاضر به هیچ نوع اظهار نظری در این رابطه نیست.“‏

در این مورد امیر رییسیان که به همراه محمد علی دادخواه وکالت سورنا هاشمی،بهرام واحدی و چند تن دیگر ‏از دانشجویان در گیر در این پروند را بر عهده دارد به “ادوار نیوز” گفته است: “به دنبال احضار و همچنین ‏تلاش ماموران برای بازداشت‏‎ ‎سورنا هاشمی، موکلش به دلیل اینکه خود را بی گناه می داند با مراجعه به‏‎ ‎دادگاه خود را معرفی کرد” رییسیان ادامه داد: “هیچ قرار بازداشتی به وکلای‎ ‎هاشمی ابلاغ نگردیده و در ‏صورت صدور چنین قراری، نامتناسب است”‏‎.‎

همچنین به گزارش خبرنامه امیرکبیر دکتر دادخواه وکیل دانشجویان بازداشتی‎ ‎دانشگاه زنجان گفته است: ‏‏”بازداشت باید با دلایل موجه و قانونی باشد و با توجه‏‎ ‎به قانون آیین دادرسی کیفری که آمره است و هیچ کس ‏نمی تواند از آن عدول‏‎ ‎کند قبلا به متهم ابلاغ شود و پس از ابلاغ مبادرت به جلب وی شود، متهم‏‎ ‎باید بتواند در ‏بدو ورود از ملاقات وکیل، پدر و مادر خود و دیگر نزدیکان‎ ‎خانوادگی بهره مند گردد و هر نوع اخذ اعلام و ‏اقرار به جبر با توجه به‎ ‎صراحت قانون اساسی از درجه اعتبار و موضع استناد خارج است. از سوی دیگر‎ ‎برابر مصوبات شورای انقلاب فرهنگی مقرر بود که تخلفات دانشجویی از طریق‎ ‎کمیته انضباطی مورد ‏پیگیری و رهیابی قرار گیرد و بدوا پرونده به مراجع‎ ‎کیفری ارسال نگردد‏‎”‎‏.‏

‎ ‎هاشمی: جای شاکی و متهم دارد عوض می شود‏‎ ‎

اما داستان بازداشت این فعال دانشجویی دانشگاه زنجان با یک ابتکار جالب توجه همراه شد. سورنا هاشمی در ‏حالیکه به دلیل حمله ی نیروهای امنیتی به منزلش در روز دوشنبه بازداشتش پس از مراجعه به دادگاه را در ‏روز سه شنبه قطعی می دید در تماسی با خبرنگار ادوار نیوز مصاحبه ای انجام داد که به عقیده ی تحلیگران ‏می تواند نقش عمده ای در جلوگیری از تحریف ماجرای رسوایی اخلاقی دانشگاه زنجان و جلوگیری از ‏تحقق سناریوی از پیش تعیین شده ی بازجویان داشته باشد. هاشمی در این مصاحبه خصوصا بر این نکته ‏پافشاری می کند که “مواضع واقعی اش همین هاست که در کمال آزادی و با اختیار کامل خارج از زندان و ‏در مصاحبه با ادوار نیوزبیان می کند و انتشار هرگونه اعترافات احتمالی به نقل از وی در آینده و در تضاد ‏با محتوای این مصاحبه کذب محض و حاصل فشار های زندان خواهد بود.” هاشمی همچنین صراحتا از اقدام ‏دانشجویان زنجانی دفاع می کند و آن را یک کار جمعی در دفاع از شأن انسانی دانشجویان می داند: “افشای ‏رسوایی اخلاقی زنجان تنها حاصل همبستگی دانشجویان بود و هیچ فرد‎ ‎مشخصی را نمی توان مسئول آن ‏دانست. اقدام دانشجویان نه تنها قابل دفاع که‎ ‎حتی افتخار آمیز هم بود‎.‎‏”‏

این عضو انجمن اسلامی دانشگاه زنجان همچنین طی مصاحبه اش، ساعتی پیش از بازداشت ضمن اشاره به ‏تلاش ماموران امنیتی برای بازداشت وی گفته است: “من و دوستانم در دانشگاه زنجان هر کاری که کردیم در ‏جهت جلوگیری از‏‎ ‎اقدامات غیرقانونی و غیر اخلاقی معاون دانشگاه بوده است که با سوءاستفاده‏‎ ‎از موقعیت ‏خود به عنوان معاون دانشجویی و رییس کمیته ی انضباطی به اقدامات‏‎ ‎زشت و خلاف شأن دانشگاه و دانشجو ‏مبادرت می کرد.“‏

‏ سورنا هاشمی در ادامه‏‎ ‎می گوید: “ برای من خیلی عجیب است که علیرغم اینکه در روزهای اول پس از ‏واقعه،‎ ‎مسئولین دانشگاه تقصیر معاون دانشگاه را پذیرفتند و حتی بابت عمل زشت وی،‎ ‎رییس دانشگاه ‏رسما ًعذر خواهی کرد چگونه حالا نظرها تغییر کرده و در واقع‎ ‎جای شاکی و متهم در این پرونده دارد ‏عوض می شود‏‎”‎‏.‏

این فعال دانشجویی همچنین گفته: “به نظر می رسد عده ای بنا دارند که با برخورد و مجازات افرادی که به‏‎ ‎گمانشان در افشای رسوایی اخلاقی معاون دانشگاه زنجان نقش داشتند کاری کنند‏‎ ‎که دیگر هیچ دانشجویی در ‏برابر سوء استفاده ها و اقدامات خلاف قانون و‎ ‎اخلاق مسئولین دانشگاهها مقاومت نکند وگرنه اگر بنا بر ‏حاکمیت قانون‎ ‎ومقابله با فساد بود باید از ما تشکر هم می کردند نه اینکه حکم بازداشتمان‎ ‎را صادر کنند‎”‎‏.‏

سورنا هاشمی در پایان این گفتگو می گوید:‏‎ ‎‏”من هیچ کار خلاف قانونی نکرده ام و از آنجایی که این روزها ‏تنور اتهام‎ ‎ارتباط با خارج برای فعالین دانشجویی داغ است باید بگویم که هر گز با هیچ‎ ‎گروه و نیروی ‏خارجی یا مستقر در خارج از کشور ارتباط نداشته و ندارم.‏‎ ‎مواضع واقعی من و واقعیت حادثه ی زنجان ‏همین است که در این مصاحبه می گویم‎ ‎و در حالیکه هر لحظه احتمال بازداشتم وجود دارد صراحتا می گویم ‏که هر گونه‎ ‎اقراری خلاف آنچه در این مصاحبه و در کمال آزادی و اختیار گفته ام اعلام‎ ‎شود که در زندان از ‏من گرفته شده دروغ و کذب محض است و در اثر فشارهای‎ ‎زندان اخذ شده، به هر حال امیدوارم همه چیز ‏مطابق قانون پیش بود و مجرم‎ ‎اصلی این قضیه که معاون دانشجویی دانشگاه زنجان است نتواند از چنگال ‏قانون‎ ‎و عدالت فرار کند.‏‎”‎

‎ ‎تلاش برای انحراف پرونده و سرکوب دانشجویان‎ ‎

از همان روزهای ابتدایی پس از رسوایی اخلاقی دانشگاه زنجان و به دنبال اظهارات محمد مهدی زاهدی، ‏وزیر علوم - که به رغم عذر خواهی رییس دانشگاه زنجان و اعتراف روزنامه ی کیهان به خطاکاری مدیر ‏مربوطه، انگشت اتهام را به سوی دانشجویان افشاگر گرفت- و بعد از آن اظهارات ضد و نقیض دادستان ‏زنجان، بسیار ی از تحلیگران با توجه به تجارب قبلی، احتمال ایجاد انحراف در مسیر رسیدگی قضایی به این ‏پرونده را مطرح کردند. اکنون با بازداشت بهرام واحدی، پیام شکیبا، حسن جنیدی ، آرش رائیجی و سورنا ‏هاشمی و انتشار خبر هنوز کاملا تایید نشده ی شکایت دختر حاضر در فیلم از سورنا هاشمی و بهرام واحدی، ‏نگرانیها در مورد ایجاد انحراف و قلب واقعیت در این پرونده افزایش یافته است. ‏

رشید اسماعیلی، از فعالین دانشجویی در این مورد به خبر نگار روز می گوید: “اگر این خبر صحت داشته ‏باشد ، با توجه به نوع برخوردی که با این دانشجویان صورت گرفته از هم اکنون می توان پیش بینی کرد که ‏این پرونده هم فرجام تاسف آور و رسوایی مانند پرونده هایی چون کوی دانشگاه، خوابگاه طرشت علامه، ‏قتلهای زنجیره ای، ترور سعید حجاریان و امثالهم خواهد داشت.” ‏

به عقیده ی اسماعیلی: “متاسفانه در این موارد قوه ی قضاییه کوچکترین استقلالی ندارد و همه ی تصمیمات ‏از جاهای دیگر به قضات دیکته می شود. نوع برخورد با این دانشجویان بیانگر وجود یک اراده ی قوی ‏امنیتی برای معکوس کردن واقعیت در این پرونده است.” ‏

این فعال سیاسی می افزاید: “دانشجویانی نظیر سورنا هاشمی هزینه ی شجاعت خود در دفاع از شأن و ‏کرامت انسان را می دهند. اما این اقدامات برای حاکمیت تنها حکم مسکن را دارد و اصل درد را دوا نمی کند، ‏اصل درد همان فساد و تباهی ایست که سراسر این ساختار را گرفته و دیگر هم قابل لاپوشانی نیست.” ‏اسماعیلی افزود: “به رغم این سرکوبها و بگیر و ببندها همیشه افرادی وجود دارند که موی دماغ افراد فاسد و ‏ظالم بشوند.“‏

علیرضا موسوی عضو شورای مرکزی انجمن اسلامی دانشگاه علامه و دانشجوی محروم از تحصیل این ‏دانشگاه نیز براین عقیده است که: “رسوایی زنجان از آنجا که به خاطر بازتاب گسترده اش حتی خیلی بیشتر ‏از قضیه ی سردار زارع چهره ی مدعی اخلاق حاکمیت را ملکوک کرده است برای دولت محمود احمدی ‏نژاد بسیار پر هزینه شد.” وی معتقد است: “حاکمیت برای رفع و رجوع این رسوایی و انتقام از عاملین افشای ‏این رسوایی به هر کاری دست خواهد زد.“‏

با این حال مهرداد بزرگ، دیگر فعال دانشجویی دانشگاه تهران تاکید دارد: “افکار عمومی به خوبی با این ‏شگردها آشناست و دیگر خیلی وقت است که فریب این شیوه ها را نمی خورد”. به عقیده ی این فعال ‏دانشجویی: “سورنا هاشمی و دوستانش کاری که می بایست را انجام داده اند و دیگر این تلاشهای برخی ‏نهادها اقدامات بی نتیجه ای خواهد بود که به هیچ وجه نمی تواند واقعیت ماجرا را پنهان کند و دیگر پرده ‏برای مردم برافتاده است؛ حتی اگر این 5 دانشجو مدتی هم در بازداشتگاهها متحمل فشار شوند و در بدترین ‏حالت زیر شکنجه اعترافاتی هم از آنها گرفته شود.“‏

عسل اخوان، فعال دانشجویی محروم از تحصیل دانشگاه علامه هم معتقد است: “اینگونه اقدامات حاکمیت نمی ‏تواند از ابعاد این رسوایی بکاهد و فقط قضیه را بیشتر لوث می کند و بار گناهان خاطیان را می افزاید.” به ‏عقیده ی اخوان: “مصاحبه ی سورنا هاشمی پیش از بازداشت بیانگر همه ی آن واقعیتهایی است که حالا دیگر ‏به هیچ قیمت قابل کتمان نیستند.” اخوان می افزاید: “تلاشها برای انحراف این پرونده خصوصا با نزدیکی اول ‏مهر و حساسیت و آگاهی جامعه نسبت به این مسئله با شکست مواجه خواهد شد و کسی دروغ سازی ها و ‏حقیقت سوزی ها را باور نخواهد کرد و این کارها بیشتر برای فریب دادن بدنه ی قلیل اجتماعی گروههای ‏موسوم به اصولگراست.“‏

باید به انتظار نشست و دید که آیا پیش بینی آن دسته از دانشجویان که سناریوی تحریف رسوایی اخلاقی معاون ‏دانشجویی دانشگاه زنجان را از اکنون در پیشگاه افکار عمومی محکوم به شکست می دانند محقق می شود یا ‏نه؟


‏ ‏