جلال یعقوبی
در سال 1378 نیز روند موفقیتهای بین‌المللی خاتمی و دولتش ادامه داشت. در روزهای اول سال 78 قرار بود که رئیس جمهوری، سفری به فرانسه داشته باشد لیکن او به دلیل احتمال سرو مشروبات الکلی در مراسم پذیرایی‌اش ، سفر خود را به عقب انداخت و چند ماه بعد در آبان ماه آن سال به فرانسه رفت.
در آن زمان محافل سیاسی فرانسوی از اقدام خاتمی انتقادات تندی کردند و با اشاره به اینکه سرو مشروبات الکلی برای میهمانان یکی از مهمترین بخشهای فرهنگ ملی فرانسه است اقدام خاتمی را نادرست دانستند. روزنامه لیبراسیون ضمن انتقاد از تصمیم خاتمی آنرا «استکبار ایرانی» نامیده و خلاف طرح «گفتگوی تمدنها» خوانده بود. [روزنامه جمهوری اسلامی–چهاردهم فروردین 1378]
به دنبال گسترش شایعات درباره علت تعویق سفر خاتمی به فرانسه دفتر رئیس جمهورایران بیانیه‌ای صادر کرد که در آن آمده بود: «به دنبال قرار سفر ریاست جمهوری برای دیدار از فرانسه و فراهم شدن مقدمات امر، نظر به اینکه رعایت شئون و آداب اسلامی و ملی در انجام سفرهای خارجی خاتمی به عنوان رئیس جمهوری اسلامی ایران و رئیس سازمان کنفرانس اسلامی از جمله موازین روشن و متعارف بوده و این موضوع به اطلاع مسئولان دولت فرانسه رسیده، اما از آنجا که تاکنون توافقی در این زمینه حاصل نشده است، این سفر نمی تواند در تاریخ پیش بینی شده انجام پذیرد.» [روزنامه همشهری–چهاردهم فروردین 1378]
تعویق این سفر از آنجا که اولین سفر یک رئیس جمهور ایران به فرانسه پس از انقلاب محسوب می‌شد نشان می‌داد که خاتمی برای پیشبرد برنامه‌های خود با چه بحرانهای شگفت آوری روبرو است. او که از سوی بنیادگرایان ایران متهم به خودباختگی در برابر غربیان بود اتفاقا بیش از دیگران در رعایت شأن رئیس‌جمهوری ایران تلاش کرد.
درباره این سفر توضیحات لازم را خواهیم داد، لیکن پیش از آن باید به سفر خاورمیانه‌ای خاتمی بپردازیم. اواسط اردیبهشت ماه دفتر رئیس جمهور طی اعلامیه ای اعلام کرد که خاتمی برای سفر به کشورهای سوریه، عربستان سعودی و قطر آماده می شود. قرار بود در یک سفر هشت روزه، خاتمی در راس یک هیات بلندپایه، از جمله وزیر خارجه ؛ وزیر نفت، وزیر مسکن و… به این کشورها سفر کند. در آن زمان خاتمی ریاست دوره سازمان کنفرانس اسلامی را نیز برعهده داشت. این سفر از روز پنج‌شنبه، 23 اردیبهشت ماه آغاز شد.
او در ابتدا به دمشق رفت و با حافظ اسد رئیس جمهوری سوریه دیدار نمود. از این دیدارها جز گزارشهای رسمی چیزی منتشر نشد. همزمان با مذاکرات سران دو کشور که طی دو جلسه انجام شد، در نشستی دیگر محمودالزعبی نخست وزیر و پنج تن از وزیران سیاسی و اقتصادی سوریه و خرازی و عبدالعلی زاده وزیران امور خارجه و مسکن و شهرسازی، نوربخش رئیس کل بانک مرکزی و مشاور اقتصادی رئیس جمهور کشورمان شرکت داشتند.
در این مذاکرات دو طرف درباره شروع مطالعات فنی-اقتصادی احداث کارخانه تولید فولاد به ظرفیت هفتصد هزار تن در سال در سوریه به صورت مشارکت دو کشور و با مدیریت اجرایی طرف ایرانی و شروع عملیات احداث دو واحد سیلوی صد هزار تنی به صورت مشارکت به توافق رسیدند.
خاتمی در این سفر در جمع دانشگاهیان سوریه نیز حاضر شده و طی سخنانی تاکید کرد: «اختلافها و مناقشه ها در درون خانواده‌ی جهان اسلام باید با گفتگو و مفاهمه حل و فصل گردد.»
خاتمی سپس عازم عربستان شد تا طی 5 روز دیدار با حاکمان عربستان، پیام تشنج زدایی دولت خود را به آنان برساند. این اولین دیدار رئیس جمهور ایران از عربستان پس از انقلاب محسوب می شد. استقبال ملک فهد از خاتمی در حالی که وی بیمار بود و با صندلی چرخدار حرکت می کرد، نشانگر اهمیت فوق العاده ای بود که مقامات عربستان سعودی برای این سفر قائل بودند .
خاتمی پس از برگزاری مراسم استقبال رسمی در فرودگاه به سوی کاخ “الحمرا” محل اقامت خود در جده رهسپار شد.او در مدت اقامت خود در عربستان با مقامات این کشور از جمله ملک فهد و امیر عبدالله دیدار کرده درباره روابط دو جانبه، مسائل جهان اسلام، منطقه ای و بین المللی مذاکره کردند. رئیس جمهور ایران را در این سفر، کمال خرازی وزیر امور خارجه، محمد شریعتمداری وزیر بازرگانی و رئیس ایرانی کمیسیون مشترک دو کشور و بیژن نامدار زنگنه وزیر نفت همراهی کردند.
رئیس جمهور پس از زیارت کعبه؛ در آخرین روز سفر خود در دانشگاه بن عبدالعزیز جده حاضر شده و به زبان عربی سخنرانی کرد. او در سخنان خود تاکید کرد: «عالمان دینی ما آنگاه توفیق خدمت به دین خدا و خلق خدا را می یابند که ذهن خود را به روی زمان و مکان بگشایند.» خاتمی پس از آن در آخرین روز سفرش به قطر رفت و با امیر قطر نیز مذاکرات مفصلی برگزار نمود.
این سفر مهم منطقه‌ای نشان از تلاش جدی خاتمی برای ارائه سیاست جدید ایران در سطح جهانی بود. خاتمی علاوه برآنکه در صدد کاهش تنش میان ایران و غرب- بخصوص امریکا- بود از هر فرصتی برای نزدیکی به کشورهای اسلامی نیز استفاده می‌کرد.
رئیس جمهور ایران پس از بازگشت به تهران گفت: «ما به آینده خوش بین هستیم و سیاست های مثبت ایران در جهت تنش زدایی و تکیه بر مشترکات، فضای تفاهم آمیزی در منطقه ایجاد کرده است». اوتقویت سیاست های تفاهم آمیز و رسیدن به مراحل ثمر بخش تر را یکی از اهداف سفر خود دانست و تاکید کرد: «آثار تفاهم یکی پس از دیگری خود را نشان می دهد. تکیه بر مشترکات به کشورهای منطقه کمک می کند که خود تامین امنیت منطقه را برعهده داشته باشند و این امر توهم نیاز به بیگانگان برای امنیت را از بین می برد». [روزنامه اطلاعات- یکم خرداد 1378]